YENİ BÜYÜK OYUN’UN BİR CEPHESİ: HAZAR BÖLGESİ’NDE ENERJİ REKABETİ / A Front Of The New Big Game: Energy Competition In The Caspian Region

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 2, 361 - 382, 30.10.2020

Yasin Gülyüz

https://doi.org/10.29216/ueip.777596

Öz

SSCB’nin dağılmasıyla, sınır anlaşmazlıkları ve etnik çatışmalar nedeniyle istikrarsızlaşan coğrafyalardan olan Orta Asya, önemli enerji rezervlerine sahiptir. Büyük güçlerin artan enerji ihtiyaçları ve bu ihtiyaçlarını karşılamak için politikaları Orta Asya’nın zengin rezervlere sahip Hazar Bölgesi’nin stratejik öneminin artmasına neden olmaktadır. SSCB’nin kuruluşundan yıkılışına kadar kıyıdaş yalnızca iki devlet bulunması nedeniyle bölgedeki anlaşmazlıklar günümüze kıyasla daha kolay çözümlenebilmekteydi. Fakat SSCB’nin dağılmasıyla bağımsızlıklarını kazanan ve Hazar’da söz hakkı elde eden üç yeni ülkenin katılımıyla beş taraflı bir tablo ortaya çıkmıştır. Kırılgan ekonomilere sahip bu yeni ülkelerin gelirlerinin önemli kalemini oluşturan enerji, Hazar Bölgesi’ni vazgeçilmez kılmaktadır. Bu doğrultuda enerji kaynaklarının ve Hazar yüzeyinin paylaşılmasında bölge ülkeleri arasındaki güç yarışına bölge ülkelerinin haricinde bölgede etkisini artırmak isteyen ve buradaki enerji kaynaklarından pay almak gayesinde olan AB, ABD, Çin gibi önemli aktörler de katılmaktadır. Doküman analizi yöntemiyle hazırlanan makale, bölge ülkelerinin yanında küresel aktörlerin dâhil olmasıyla ciddi bir rekabetin gerçekleştiği bölgenin dinamiklerini ve gelişmeleri açıklamayı hedeflemektedir.

Anahtar Kelimeler

ABD, Rusya, Enerji Rekabeti, Güvenlik, Hazar Bölgesi

A FRONT OF THE NEW BIG GAME: ENERGY COMPETITION IN THE CASPIAN REGION / Yeni Büyük Oyun’un Bir Cephesi: Hazar Bölgesi’nde Enerji Rekabeti

Öz

With the dissolution of the USSR, Central Asia which is one of the politically unstable geographies due to border disputes and ethnic conflicts, holds important energy reserves. The increasing energy needs of major powers and the policies that the major powers attempt to meet these needs bring about the strategic importance of the Caspian Region, which has rich reserves. In the period from the foundation of the Soviet Union to its collapse, the resolution of disputes in the region could be more easily than in the present, since there were only two riparian states. However, with the participation of three new countries, which gained their independence with the dissolution of the USSR, have gained rights in the Caspian and a five-sided image has emerged. Because of being an important component in their fragile economies, energy makes the Caspian Region indispensable for the new states. Accordingly, (in addition to regional actors) important actors such as the EU, the USA and China, who want to increase their influence and to share energy resources in the region, participate in the power race in order to share energy resources and water surface. In this regard, the article prepared by document analysis method aims to explain the dynamics and situation of the region where a serious competition takes place with the participation of global actors in addition to the countries in the region.

Anahtar Kelimeler

Caspian Region, USA, Russia, Energy Competition, Security

Kaynakça

• Abilov, S. (2013). Hazar’ın Hukuki Statüsü Hazar Raporu. Hazar Strateji Enstitüsü. 4, 47-67.
• Amirbek, A. (2015). Soğuk Savaş Sonrası Hazar’ın Statüsü ve Sınırlandırma Sorunu: Kıyıdaş Devletler’in Yaklaşımları Açısından Analizi. Karadeniz Araştırmaları Dergisi, 46, 23-48.
• Aslanlı, K. (2018). Hazar Denizi’nin Jeopolitik ve Jeoekonomik Konumu: Enerji, Taşımacılık, Hukuk ve Çevre Boyutları, İran Araştırmaları Merkezi (İRAM), Ekim 2018.
• Birleşmiş Milletler Enformasyon Merkezi (UNIC). (2001) Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi, Ankara: UNIC-Turkey. Erişim adresi: https://denizmevzuat.uab.gov.tr/ uploads/pages/uluslararasi-sozlesmeler/denizhukuku.pdf
• Clawson, P. (1997-98). Iran and Caspian Basin Oil and Gas. Perceptions, 2 (4), 353-367.
• Coffey, L. (2015). A Secure and Stable Caspian Sea is in America’s Interest Backgrounder. The Heritage Foundation, 3070.
• Cornell, S. E. (1999). Geopolitics and Strategic Alignments in the Caucasus and Central Asia Perceptions, 4(2), 100-125.
• Croissant, C. M. and Croissant M. P. (1997). Hazar Denizi Statüsü Sorunu: İçeriği ve Yansımaları. Avrasya Etütleri, Kış, 23-49.
• Çolakoğlu, S. (1998). Uluslararası Hukukta Hazar Sorunu. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 53 (1-4), 107-122.
• Dabiri, M. R. (1994). A New Approach to the Legal Regime of the Caspian Sea as a Basis for Peace and Development. The Iranian Journal of International Affair, 6(1-2), 28-46.
• Dion, R. R. (1998). Cutting up the Caspian. The World Today, March, 80-82.
• Erdoğan, A. (2020). Sovyetler Birliği’nin Dağılmasından Sonra Orta Asya’da Gerçekleşen Büyük Oyun. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 9(2), 989-1015.
• Gökay, B. (1998). Caspian Uncertainties: Regional Rivalries and Pipelines. Perceptions, 49-66.
• Gustafson, T., Reteyum, A and Ruseckas, L. (1995). The Caspian Sea: Whose Waters? Whose Oil?. Cambridge Energy Research Associates,1-26.
• Gündüz, A. (1994). Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Teşkilatlar Hakkında Temel Metinler. İstanbul: Beta Yayınevi.
• İncekara, R. (2016). Çin’in Hazar Bölgesi’ndeki Enerji Politikaları. Küresel Yönetişim, Güvenlik ve Aktörler: 70. Yılında BM, (ed. Dal, E., Gök, G. ve Sakman, T.) TASAM Yayınları, Uluslararası İlişkiler Serisi, s.375-398.
• Kahraman, F. Ş. ve Merdan A., S. (2020). Hazar Denizi’nin Hukuki Statüsü. Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(21), 434-468.
• Kantörün, U. (2010). Bölgesel Enerji Politikaları ve Türkiye. Bilge Strateji, 2(3), 87-114.
• Karagöl, E. T., Kızılkaya, M. ve Kaya, S. (2016). Statü Sorunu İkileminde Hazar Enerji Denklemi. SETA Analiz, Sayı155.
• Kartoğlu, C. (2010). Hazar Denizi Bölgesi Petrol-Doğal Gaz İhraç Boru Hatlarının Hazar Denizi Kıyısı Ülkeleri ve Türkiye Açısından Önemi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü
• Kleveman, L. (2004). Yeni Büyük Oyun: Orta Asya’da Kan ve Petrol. (çev. Güldü, H.), İstanbul: Everest Yayınları. Koçak, K. A. (2018). “Hazar Denizi’nin Statüsüne Dair Anlaşma ve Olası Yansımaları” Türk Akademisi Siyasi Sosyal Stratejik Araştırmalar Vakfı, Analiz No.16.
• Mackinder, H. J. (1943). The Round World and the Winning of the Peace. Foreign Affairs, 21 (4), 595-605.
• Ovozi, Q. (2018). “Caspian Summit Fails to Resolve Issues between Iran and Nearest Neighbors”, Radio Free Europe/Radio Liberty, 25 August 2018. Erişim adresi:https://www.rferl.org/a/qishloq-ovozi-caspian-summit-fails-to-resolve-issues-iran-turkmenistan-azerbaijan/29436013.html
• Özsoy, B. (2019). Hazar Denizi Meselesi Bağlamında Türk Cumhuriyetleri Arasındaki Siyasi ve Ekonomik İlişkiler. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(1), 451-468.
• Pala, C. ve Borombaeva, E. (2002). Hazar’ın Hukuki Statüsü: Nerede Kalmıştık?. PetroGas, 29, 38-44. Schofield, C. M. P. (1996). Claims to the Caspian Sea. Jane’s Intelligence Review, 75-78.
• Shoumikhin, A. (1996). Economies and Politics of Developing Caspian Oil Resource. September Perspectives, 1(9), 1-4.
• Tellal, E. (2010). Zümrüdüanka: Rusya Federasyonu’nun Dış Politikası. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 65(3), 189-236.
• Van Agt, C. (2014). Caspian Oil & Gas: New Perspectives beyond Projects and Pipelines. Clingendael International Energy Programme. The Hague: The Netherlands.
• Yağdıran, Y. H. (2011). Uluslararası Hukuk Açısından Hazar Denizi Kıta Sahanlığı Problemi. İstanbul Üniversitesi Deniz Bilimleri ve İşletmeciliği Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Yorulmaz, M. (2015). Çin’in Enerji Güvenliği ve Arz Sorunu. Enerji Diplomasisi (ed. Çomak, H., Sancaktar, C. ve Yıldırım, Z.), İstanbul: Beta Yayınları, ss. 285-302.
• Yüce, Ç. K. (2008). Hazar Enerji Kaynaklarının Türk Cumhuriyetleri İçin Önemi ve Bölgedeki Yeni Büyük Oyun. Stratejik Araştırmalar Dergisi, 1(1), 158-183.