Bazı Arpa (Hordeum vulgare L.) Çeşitlerinin Farklı Yıl ve Koşullardaki Kalite Özelliklerinin İncelenmesi

Yıl 2023, Cilt: 12 Sayı: 2, 40 - 50, 11.07.2024

Seydi Aydoğan Mehmet Şahin Aysun Göçmen Akçacık Sümeyra Hamzaoğlu Berat Demir Çiğdem Mecitoğlu Güçbilmez Sadi Gür İbrahim Kara Şah İsmail Cerit

Öz

Bu çalışmada Bahri Dağdaş Uluslararası Tarımsal Araştırma Enstitüsü tarafından tescil edilen ve bölgede ekimi yapılan 6 arpa (Ayrancı, Baykara, Keykubat, Kıral-97, Larende ve Fırtına) çeşidi yer almıştır. Farklı iki koşulda (sulu-kuru) Konya merkez lokasyonunda 2019-2020, 2020-2021, 2021-2022 ve 2022-2023 yıllarında yetiştirilen çeşitlerin kalite analizleri tesadüf blokları deneme desenine göre 2 tekerrürlü olarak yürütülmüştür. Çeşitlere ait bin tane ağırlığı, hektolitre ağırlığı, protein oranı, selüloz oranı ve elek aralığı analizleri (elek altı, 2,2-2,5-2,8 mm ve 2,5+2,8 mm üzeri) gibi bazı fiziksel ve kimyasal özellikler incelenmiştir. İncelenen kalite özelliklerinin farklı yetiştirme koşullarında uzun yıllar ortalama değerlerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Çeşitlerin kuru ve sulu koşullardaki kalite değerleri ortalamaları bin tane ağırlığı 41,67-45,44 g, hektolitre ağırlığı 59,33-60,00 kg, protein oranın %13.00-12.72, selüloz oranı %4,44-4,95 olarak bulunmuştur. Elek genişliği analizlerinde elek altı %(13,74-10,76), %>2.2 mm (31,53-24,80), %>2.5 mm (36,85-36,46), %>2.8 mm (17,79-27,98), %>2.5+2,8 mm (54,64-64,44) olarak belirlenmiştir. Varyans analizi sonucunda çeşit, koşul ve yıl interaksiyonları (p<0,01) seviyesinde önemli bulunmuştur. Koşullar arasında elek oranları bakımından farkın az olduğu ancak çeşitler arasında önemli farklılıkların olduğu tespit edilmiştir. Fırtına çeşidi çeşit, koşul ve yıl ortalamalarına göre değerlendirildiğinde; bin tane ağırlığı, hektolitre ağırlığı, protein oranı ve elek üstü (2,8 mm ve %2,5+2,8 mm) değerleri bakımından yüksek performans sergilemiştir.

Anahtar Kelimeler

Arpa, çeşit, yıl, kalite parametreleri

Destekleyen Kurum

Bahri Dağdaş Uluslararası Tarımsal Araştırma Enstitüsü

Kaynakça

• Anonim, (2021). https://www.tmo.gov.tr/Upload/ Document/alim/2020/hubalimbaremi.pdf.
• Anonim, (2022) Bitkisel Üretim İstatistikleri. Türkiye İstatistik Kurumu, Ankara. Erişim tarihi: 18.02.2023. [Online]. https://biruni.tuik.gov.tr.
• Anonim, (2023). TTSM https://www.tarimorman.gov.tr/BUGEM/TTSM,[Erişim tarihi 19.02.2024].
• Anonim, Hububat Sektör Raporu. (2019). Erişim tarihi: 18.02.2023. [Online]. https://www.tmo.gov.tr/Upload/Document/sektorraporlari/hububat2019.pdf
• Anonymous, (2000). Official Methods of Analysis of Association of Official Analytical Chemists, seventeenth ed. Gaithersburg, MD.
• Anonymous, (2014). JMP11 2014. JSL Syntax Reference. SAS Institute. ISBN:978-1-62959-560-3.
• Ateş, E., Furan Ş., Karataş, M. D., Genli, G. (2023). Güneydoğu Anadolu Bölgesi Koşullarında Kavuzlu ve Kavuzsuz Arpa Çeşitlerinin Bazı Verim ve Kalite Karakterlerinin Karşılaştırılması. Doğu Fen Bilimleri Dergisi, 6(1), 34-45.
• Aydoğan, S., Şahin, M., Göçmen Akçacık, A., Demir, B., Hamzaoğlu, S., Kara, İ. (2016). Yemlik Arpa Genotiplerinin Kalite Özellikleri Açısından Islah Programı Kapsamında Değerlendirilmesi Bahri Dağdaş Bitkisel Araştırma Dergisi 5 (2): 68-76, 2016
• Aydoğan, S., Şahin, M., Göçmen Akçacık, A., Hamzaoğlu, S., Demir, B., Kara, İ. (2020). Farklı Çevrelerde Yetiştirilen Bazı Arpa Genotiplerinin Fiziksel ve Kimyasal Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi Ziraat Mühendiliği (372), 44-55 DOI: 10.33724/zm.853337
• Çöken, İ. ve Akman, Z. (2016). Isparta ekolojik koşullarında bazı arpa (Hordeum vulgare L.) çeşitlerinin verim ve kalite özelliklerinin belirlenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 20(1), 91-97.
• Çölkesen, M., Öktem, A., Engin, A., Öktem, G., Demirbağ, V., Yürürdurmaz, C., Çokkızgın, A. (2002). Bazı arpa çeşitlerinin (Hordeum vulgare L.) Kahramanmaraş ve Şanlıurfa koşullarında tarımsal ve kalite özelliklerinin belirlenmesi, KSÜ Fen ve Mühendislik Dergisi, vol. 5, no. 2, s. 76-87, 2002.
• Elgün, A., Türker, S., Bilgiçli, N. (2001). Tahıl ve Ürünlerinde Analitik Kalite Kontrolü. Selcuk Ün. Gıda Mühendisliği Bölümü Ders Notları. Konya Ticaret Borsası, Konya.
• FAO, (2020). Statistical Data of Food and Agriculture Organization of the United Nations, Rome. Accessed: Feb. 20, 2023. [Online]. Available: https://www.fao.org/faostat/en/#data/QCL
• Gümüş, H., Bayır, A. (2020). The nutrient values of barley and oat green fodder produced by hasılmatik at different days. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 8(2), 30-36. Kendal, E. (2011). GAP Bölgesinde Arpa Yetiştiriciliği. Mardin Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü Dergisi, 44-45.
• Kendal, E ve Doğan, H. (2014). Başaktaki sıra sayısının arpada verim, bazı kalite ve morfolojik parametrelere etkisi, Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi, vol. 1, no. 2, 132-142
• Kendal, E., Tekdal, S., Aktaş, H., Karaman, M., Berekatoğlu, K., Doğan. (2014). Biplot analizi kullanılarak yazlık arpa genotiplerinin verim ve verim unsurlarının belirlenmesi, Trakya University J. of Natural Sci., vol. 15, no. 2, s. 95-103.
• Kün, E., Özgen, M., Ulukan, H. (1992). Arpa çeşit ve hatlarının kalite özellikleri üzerinde araştırmalar, II. Arpa-Malt Semineri, 25-27 Mayıs 1992, Konya, s. 70-95.
• Oral, E..,Kendal, E., Dogan, Y. (2017). Adıyaman ve Şanlıurfa-Hilvan Şartlarında Yazlık Arpa Genotiplerinde Verim ve Bazı Kalite Kriterlerinin Araştırılması. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 31(2), 23-36.
• Öztürk, A., Çağlar, Ö., Akten, Ş. (1997). Erzurum yöresinde maltlık olarak yetiştirilebilecek arpa genotiplerinin belirlenmesi, Türkiye II. Tarla Bitkileri Kongresi, 22-25 Eylül 1997, Samsun, s. 70-75.
• Öztürk, A., Polat, R., Kodaz, S., Aydın, M. (2018). Erzurum kuru tarım koşullarında kışlık arpanın ekim sıklığına verim tepkisi, Selçuk Tarım ve Gıda Bilimleri Dergisi, vol. 32, no. 3, s. 321-327, 2018.
• Sönmez, A.C, Olgun, M., Yüksel, S., Belen, S., Yıldırım, Y., Çakmak, M., Karaduman, Y., Akın, A., Önder, O. (2020). Determination of somemalting quality traits of barley (Hordeum vulgare L.) breeding material and relationships between these traits. BSJ Agri, 3(2): 155-161.
• Şener, A., Atar, B. ve Kara, B. (2020). Bazı iki ve altı sıralı arpa (Hordeum vulgare L.) çeşitlerinin Isparta koşullarında performansları. Türk Doğa ve Fen Dergisi, Özel Sayı: 41-45.
• Taş, B. ve Yürür, N. (2002). Bursa ekolojik koşullarında bazı yabancı iki sıralı arpa (Hordeum vulgare distichon) çeşitlerinin kimi verim ve kalite özelliklerinin incelenmesi, Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, TUİK, (2020). Türkiye İstatistik Kurumu Erişim: http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1001 [Erişim tarihi 07.05.2020].