Akademisyenlerin Perspektifinden Türkiye'de Eğitimde Fırsat Eşitsizliğine Neden Olan Faktörlerin Sıralama Yargılarıyla İncelenmesi

Yıl 2018, , 301 - 312, 24.12.2018

Melehat Gezer , Mustafa İlhan

https://doi.org/10.2399/yod.18.016

Cited By: 2

Öz

Bu araştırmada, Türkiye'de eğitimde fırsat eşitsizliğine neden olabilen faktörlerin akademisyen görüşlerine dayalı olarak sıralama yargıları kanunuyla incelenmesi amaçlanmıştır. Çalışma, tarama deseninde nicel bir araştırma olup 102 akademisyenden oluşan bir katılımcı grubu üzerinde yürütülmüştür. Araştırmada, katılımcıların demografik özelliklerini belirlemeye yönelik sorular ile eğitimde fırsat eşitsizliğine yol açabilen faktörlerin yer aldığı bir veri toplama aracı kullanılmıştır. Katılımcılardan veri toplama aracındaki; cinsiyet, sosyo-ekonomik düzey, yerleşim birimi, coğrafi bölge, engel durumu, din ve inanç, etnik köken, ana dil, ailedeki çocuk sayısı, ebeveyn özellikleri ve sahip olunan teknolojik imkanlar değişkenlerini, eğitimde fırsat eşitsizliğine yol açma potansiyeli en yüksek olandan en düşük olana doğru 1'den başlayarak 11'e kadar sıralamaları istenmiştir. Çalışmadan elde edilen veriler sıralama yargılarıyla ölçekleme yöntemi kullanılarak analiz edilmiştir. Analiz sonucunda, akademisyenlerin sosyo-ekonomik düzeyi, Türkiye'de eğitimde fırsat eşitsizliğine yol açan en önemli değişken olarak gördükleri belirlenmiştir. Bunu sırasıyla; yerleşim birimi (kır-kent), ebeveyn özellikleri, engel durumu, coğrafi bölge, ana dil, cinsiyet, ailedeki çocuk sayısı, sahip olunan teknolojik imkanlar, din ve inanç ile son sırada etnik köken değişkenlerinin izlediği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Akademisyen, eğitimde fırsat eşitsizliği, ölçekleme, sıralama yargıları kanunu

An investigation of the factors causing inequality of opportunity in education in Turkey through rank order judgement from the perspective of academicians

Öz

The purpose of the present study was to investigate the factors which can cause inequality of opportunity in education in Turkey through the law of rank order judgement on the basis of academicians' views. The research was a quantitative descriptive study, which was carried out with 102 academicians. In the research, a data collection tool was used which consisted of the questions aimed at determining demographics of the participants, and factors that could lead to inequality of opportunity in education. The participants were asked to rank the variables of gender, socio-economic level, place of residence, geographical region, disability, religion and belief, ethnicity, native language, the number of children in a family, parents' characteristics and technological possibilities individuals have from the highest to the lowest potential to cause inequality of opportunity in education beginning with 1 until 11. The data collected in this study were analyzed by using the method of rank order judgement scaling. In consequence, it was found that academicians considered the socio-economic level as the most important factor causing inequality of opportunity in education in Turkey, which was followed by the place of residence (rural-urban areas), parents' characteristics, disability, geographical region, native language, gender, the number of children in a family, technological possibilities individuals have, religion and belief, and ethnicity respectively.

Anahtar Kelimeler

Academicians, inequality of opportunity in education, scaling, the law of rank ordering judgements

Kaynakça

• Adem, M. (1980). Kadın eğitiminde eşitsizlik. Eğitim ve Bilim, 4(24), 10–15.
• Alaeddinoğlu, F. (2008). Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri’nde var olan sosyo-ekonomik ve sosyo-kültürel sorunların aşılmasında bir araç: Kültür ve doğa temelli turizm. Ankara Üniversitesi Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi (TÜCAUM) V. Ulusal Coğrafya Sempozyumu, 16-17 Ekim 2008, Ankara.
• Akbey, S. (2006). Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin eğitimde fırsat eşitliği açısından değerlendirilmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Dicle Üniversitesi, Diyarbakır.
• Aslankurt, B. (2013). Eğitimde kuşaklararası hareketlilik: Fırsat eşitliğinde Türkiye nerede? Ankara: Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV). 15 Nisan 2017 tarihinde <http://www.tepav.org.tr/upload/files/13584237342.Egitimde_Kusaklararasi_Hareketlilik___Firsat_Esitliginde_Turkiye_Nerede.pdf> adresinden erişildi.
• Bakış, O., Levent, H., İnsel, A. ve Polat, S. (2009). Türkiye’de eğitime erişimin belirleyicileri. Eğitim Reformu Girişimi. İstanbul: Sabancı Üniversitesi. 18 Nisan 2017 tarihinde http://www.egitimreformugirisimi.org/wpcontent/uploads/2017/03/TurkiyedeEgitimeErisiminBelirleyicileri-1.pdf adresinden erişildi.
• Besiri, A. (2009). Yoksulluk ekseninde engellilerin eğitimi. Türkiye Barolar Birliği (TBB) Dergisi, 83, 353–374.
• Buluç, B. (1997). İlköğretim ikinci kademe okullarda eğitimde fırsat ve imkân eşitliği. Eğitim Yönetimi Dergisi, 3(1), 11–21.
• Buz, S. ve Akbulut, A. (2015). Ortopedik engelli kadınlar: Toplumsal cinsiyet çerçevesinde bir çalışma. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7, 25–45.
• Büyüköztürk, Ş. (1992). Türkiye’de nüfus ve eğitimde fırsat eşitsizliği. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Canöz, T. (2014). Türkiye’de 2003–2013 yılları arasında uygulanan eğitim politikalarının eğitimde fırsat eşitliği bakımından analizi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Fatih Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Devlet Planlama Teşkilatı (2006). Ulusal kırsal kalkınma stratejisi. Ankara: Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı. 26 Ocak 2018 tarihinde <http://kkp.tarim.gov.tr/> adresinden erişildi.
• Dinçer, M. A. ve Uysal, G. (2010). The determinants of student achievement in Turkey. International Journal of Educational Development, 30(6), 592–598.
• Dinçer, M. A. ve Uysal-Kolaşin, G. (2009). Türkiye’de öğrenci başarısızlığında eşitsizliğin belirleyicileri. Eğitim Reformu Girişimi. İstanbul:
• Sabancı Üniversitesi. 20 Nisan 2017 tarihinde <http://www.egitimreformugirisimi.org/yayin/turkiyede-ogrenci-basarisinda-esitsizligin-belirleyicileri/> adresinden erişildi.
• Düşkün, Y. (2016). Türkiye’de ortaöğretimde kapsayıcı eğitim durum analizi. Eğitim Reformu Girişimi. İstanbul: İmak Ofset. 18 Nisan 2017 tarihinde <http://www.egitimreformugirisimi.org/wpcontent/uploads/2017/03/ERG_KapsayiciEgitim_DurumAnalizi.pdf> adresinden erişildi.
• Ergüder, Ü. (2009). Eğitimde eşitlik politika analizi ve öneriler. Eğitim Reformu Girişimi. İstanbul: Sabancı Üniversitesi. 19 Nisan 2017 tarihinde <http://www.egitimreformugirisimi.org/wpcontent/uploads/2017/03/Egitimde_Esitlik_Politika_Analizi_ve_Oneriler_1.pdf> adresinden erişildi.
• Ergüder, Ü. (2016). Eğitim izleme raporu 2015–16. Eğitim Reformu Girişimi. İstanbul: Sabancı Üniversitesi. 19 Nisan 2017 tarihinde http://www. egitimreformugirisimi.org/egitim-izleme-raporu-2015-16/ adresinden erişildi.
• Ferreira, F. H. G. ve Gignoux, J. (2010). Eğitimde fırsat eşitsizliği: Türkiye örneği. Türkiye Cumhuriyeti DPT ve Dünya Bankası Refah ve Sosyal Politika Analitik Çalışma Programı, Çalışma Raporu 4. Ankara. 20 Nisan 2017 tarihinde <https://abdigm.meb.gov.tr/projeler/ois/egitim/006.pdf> adresinden erişildi.
• Gök, F. (2004). Eğitim hakkı: Türkiye gerçeği. XIII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, 6–9 Temmuz 2004, Malatya.
• Güner, H., Çelebi, N., Taşçı-Kaya, G. ve Korumaz, M. (2014). Neoliberal eğitim politikaları ve eğitimde fırsat eşitliği bağlamında uluslararası sınavların (PISA, TIMSS ve PIRLS) analizi. Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi, 3(3), 33–75.
• İçer, M. (1997). Türkiye’de eğitim sisteminin genel amaçları ve temel eğitim ilkelerinin değerlendirilmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İnönü Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Malatya.
• Kala, H. (2011). Kentlerin az gelişmiş bölgelerinde eğitim durumu ve sivil toplum kuruluşlarının yapmış olduğu faaliyetler: Okuma salonları Mamak örneği. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Kırıkkale üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırıkkale.
• Kandemir, O. ve Kaya, F. (2010). Gelir dağılımının yükseköğrenimde fırsat eşitliğine etkisi: Türkiye’de özel üniversite gerçeği. Kastamonu Eğitim Dergisi, 18(2), 557–566.
• Kaya, A. ve Aksu, B. (2009). Fırsat ve olanak eşitliğinin sağlanmasında bir adım olarak taşımalı eğitim. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 8(27), 177–189.
• Kaya, N. (2015). Türkiye eğitim sisteminde renk, etnik köken, dil, din ve inanç temelli ayrımcılık. Tarih Vakfı, Uluslararası Azınlık Hakları Grubu (MRG). İstanbul: G. M. Matbaacılık. 19 Nisan 2017 tarihinde <http://minorityrights.org/wp-content/uploads/2015/10/Turkey-report-Turkish.pdf> adresinden erişildi.
• Koyuncu, F. (2016). Eğitim izleme raporu 2015–16: “Öğretmenler” arka plan raporu. Eğitim Reformu Girişimi. 20 Nisan 2017 tarihinde <http://www.egitimreformugirisimi.org/wpcontent/uploads/2017/03/EIR201516_ArkaPlanRaporu_Ogretmenler_FK.pdf> adresinden erişildi.
• Malkoç-Yaşar, M. (2014). Sosyo-ekonomik açıdan eğitimde fırsat eşitliği: Giresun örneği. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Giresun Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Giresun.
• Mercik, V. (2015). Eğitimde fırsat eşitliği, toplumsal genel başarı ve adalet ilişkisi: PISA projesi kapsamında Finlandiya ve Türkiye deneyimlerinin karşılaştırması. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Balıkesir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir.
• Nartgün, Z. (2006). Öğretmenlik meslek bilgisi derslerinin önem düzeyinin ikili karşılaştırmalarla ölçeklenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(2), 161–176.
• Oral, I. ve McGivney, E. J. (2014). Türkiye eğitim sisteminde eşitlik ve akademik başarı araştırma raporu ve analiz. Eğitim Reformu Girişimi. İstanbul: Sabancı Üniversitesi. 20 Nisan 2017 tarihinde <http://www.egitimreformugirisimi.org/turkiye-egitim-sisteminde-esitlik-ve-akademik-basari/> adresinden erişildi.
• Özden, Y. (1997). Üniversiteye girişte fırsat eşitsizliğini giderme çalışmaları (ABD örneği). Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 3(4), 515–526.
• Petek, H. ve Önder, E. (2015). Ortaokulların fırsat ve imkân eşitliği açısından değerlendirilmesi (Burdur il örneği). International Journal of Social Sciences and Education Research, 1(3), 1098–1114.
• Sarıer, Y. (2010). Ortaöğretime giriş sınavları (OKS-SBS) ve PISA sonuçları ışığında eğitimde fırsat eşitliğinin değerlendirilmesi. Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(3), 107–129.
• Sevilla, C. G., Ochave, J. A., Punsalan, T. G., Regala, B. P., and Uriarte, G. G. (1992). Research methods. Philippine: Rex Book Store.
• Şişman, Y. (2014). Engelliler açısından eşitlik, ayrımcılık ve eğitim hakkı. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 14(32), 56–85.
• Tanman, S. (2008). İlköğretim okulları ikinci kademesinde eğitimde fırsat eşitsizliği. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.
• Taşkın-Alp, Y. (2016). Öğrenciler ve eğitime erişim arka plan raporu. Eğitim Reformu Girişimi. 20 Nisan 2017 tarihinde <http://www. egitimreformugirisimi.org/wpcontent/uploads/2017/03/EIR201516_ArkaPlanRaporu_OgrencilerveEgitimeErisim_YTA_0.pdf> adresinden erişildi.
• Tezcan, M. (1997). Eğitim sosyolojisi. Ankara: Zirve Ofset.
• Turgut, M. F. ve Baykul, Y. (1992). Ölçekleme teknikleri. Ankara: ÖSYM Yayınları.
• Türkmen, F. (2002). Eğitimin ekonomik ve sosyal faydaları ve Türkiye’de eğitim-ekonomik büyüme ilişkisinin araştırılması. DPT Uzmanlık Tezi. Yayın No: DPT: 2665. Ankara: Sosyal Sektörler ve Koordinasyon Genel Müdürlüğü.
• Ünal, I. (1996). Eğitim ve yetiştirme ekonomisi. Ankara: Epar Yayınları.
• Yılmaz, N. ve Doğan, N. (2015). İlköğretim matematik öğretmen adaylarının meslek tercihlerini etkileyen faktörler: Hacettepe Üniversitesi örneği. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1), 405–421.