Öz
Günümüzde birçok ülke, eğitim, sürdürülebilir kalkınma ve kapsayıcı büyüme alanlarındaki iyileştirmeler için oluşturacakları politikalarda bireyleri bilimsel okuryazar bireyler olarak yetiştirmeyi hedeflemektedir. Bu amaçla, bilimsel bilginin bilim insanları tarafından nasıl yaratıldığını, bilginin hangi aşamalardan geçerek bugünkü haline ulaştığını ve bilimin insani boyutunu anlamak için bilim tarihini fen öğretiminde kullanmanın gerekliliği vurgulanmaktadır. Gerçekleştirilen çalışmayla bilim tarihinin ve fen alanında bilime yön vermiş Türk-İslam alimlerinin fen bilimleri öğretim programına ve buna yönelik hazırlanan ders kitaplarına ne düzeyde dahil oldukları araştırılmıştır. Doküman analizi yönteminin kullanıldığı bu çalışma kapsamında 2018 Fen Bilimleri Dersi Öğretim Programı ve 2020-2021 eğitim öğretim yılında Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı ortaokullarda okutulan 8 ders kitabı incelenmiştir. Çalışmada fen bilimleri öğretim programında ve ders kitaplarında bilim tarihine katkı sağlayan İslam alimlerine ayrılan bölümün yeterli olmadığı, hem fen kitaplarında hem de medya organlarında sıkça adı geçen bilim insanlarının Batı kökenli olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Öğretmenlere 'bilim tarihi' alanında hem hizmet öncesi hem de hizmet içi eğitimler verilerek bilim tarihinin olabildiğince eksiksiz öğrenilebilmesi ve gelecek nesillere öğretilebilmesi sağlanabilir. Öğretmen ve öğrencilerin, bilim tarihini öğretime dahil etmeleri için yeterli belge ve materyale sahip olmaları sağlanabilir. Bunun yanı sıra derslerde bilim tarihine yer verilmesi ve öğrencilerin sürece aktif olarak katılmalarıyla da öğrencilere tarih bilinci kazandırılabilir.
Anahtar Kelimeler
Destekleyen Kurum
FIRAT ÜNİVERSİTESİ BİLİMSEL ARAŞTIRMA PROJELERİ (FÜBAP)
Proje Numarası
EF.21.08
Teşekkür
EF.21.08 nolu proje kapsamında doktora tezime destek veren Fırat Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Birimine teşekkürlerimi sunarım.
Kaynakça
- American Association for the Advancement of Science (AAAS) (1989). Science for all Americans: Summary, Washington, D.C.
- Baş, F. R. (2019). Fen bilgisi öğretmen adaylarının bilim tarihi algısına bilimin sultanları sergisinin etkisi (Yayın No. 583338) [Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
- Busch, C., De Maret, P. S., Flynn, T., Kellum, R., Le, S., Meyers, B., Saunders, M., White, R., & Palmquist, M. (2012). Content analysis. Writing@CSU, Colorado State University. Erişim adresi: http://writing.colostate.edu/guides/guide.cfm?guideid=61
- Çelik, A. B. (2019). Bilim tarihi uygulamalarının ortaokul öğrencilerinin bilim ve fene yönelik tutum ve epistemolojik inançlarına etkisinin incelenmesi (Yayın No. 603307) [Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
- Doğan, N., Çakıroğlu, J., Bilican, K. ve Çavuş, S. (2009). Bilimin doğası ve öğretimi. Ankara: Pegem Akademi.
- Emren, M. (2018). Bilim tarihi destekli işlenen "Canlılarda enerji dönüşümleri" ünitesinin, lise öğrencilerinin, bilime ve biyoloji dersine olan tutumları ve bilimin doğası anlayışları üzerine etkisinin incelenmesi (Yayın No. 490684) [Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
- Erdoğan, E. (2006). Bilimin doğuşunu tarihsel süreklilik içerisinde irdeleme bilimin doğuşu. Lokman Hekim Dergisi, 6(3), 165-173. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/643785
- Huff. T. E. (2010). Modern bilimin doğuşu ve yükselişi (İnan Kalaycıoğulları, Ertan Tağman ve Aynur Yetmen, Çev.). Epos Yayınları.
- Kayrakçı, S. (2019). 7. sınıf öğrencilerinin Türk-İslam medeniyetinde yetişen bilginlere ilişkin değerlendirmeleri (Yayın No. 582126) [Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
- Koçyiğit, A. (2017). Ortaokul fen bilimleri ders kitaplarının bilim tarihi perspektifinden incelenmesi (Yayın No. 463823) [Yüksek Lisans Tezi, Kastamonu Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
- Kuhn, S. T. (1962). The structure of scientific revolutions. The University of Chicago Press.
- Laçin Şimşek, C. (2011). Bilimin doğası ve bilim tarihi dersinde yapılan çalışmaların öğrencilerinin bilim tarihi ile ilgili bilgi düzeylerine etkisi. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 5(1), 116-138. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/39815
- Millî Eğitim Bakanlığı (MEB) (2013). İlköğretim kurumları (ilkokullar ve ortaokullar) fen bilimleri dersi (3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar) öğretim programı. Ankara: Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı.
- Ni̇colai̇di̇s, E. (2005). Historiography of science in Greece. Osmanlı Bilimi Araştırmaları, 6(2), 201-212. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/13294
- Özgür Tamdoğan, N. (2017). Ortaokul fen bilimleri derslerinde Türk-İslâm bilginlerinin öğretilmesi hakkında uzman ve öğretmen görüşleri (Yayın No. 484076) [Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
- Özgür Tamdoğan, N. ve Aktan, M. B. (2015, 8-10 Haziran). Fen bilimleri ders kitaplarında ve öğretim programlarında yer alan Batı ve İslam bilginleri karşılaştırılması [Konferans sunumu]. II. Uluslararası Avrasya Eğitim Araştırmaları Kongresi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
- Özgür Tamdoğan, N. ve Aktan, M. B. (2019). Fen bilimleri derslerinde Türk-İslam bilginlerinin öğretilmesine dair öğretmen ve uzman görüşlerinin incelenmesi. Milli Eğitim Dergisi, 48(224), 241-266. https://dergipark.org.tr/tr/pub/milliegitim/issue/50252/648928
- Öztürk, L. (2007). Bilim ve medeniyet tarihi çalışmalarında ideolojik bir sorun: Öncellik meselesi. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 23(23), 23-34. https://dergipark.org.tr/tr/pub/neuifd/issue/19697/210382
- Şeref Güryuva, S. (2019). Bilim tarihinin biyoloji dersine entegrasyonunun öğrencilerin bilimin doğası anlayışları ve biyoloji dersine karşı tutumlarına etkisi (Yayın No. 585955) [Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
- Tekfidan, K. (2018). Bir fenomenoloji çalışması: Fizik eğitiminde etkinliklerle zenginleştirilmiş bilim tarihi öğretimi (Yayın No. 527760) [Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
- Tokuş, K. (2018). Ortaokul fen bilimleri ders kitaplarının bilim tarihi kullanımı açısından incelenmesi (Yayın No. 506938) [Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
- Yıldırım, A.ve Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınları.
- Yıldırım, C. (2011). Bilim tarihi (14. baskı). Remzi Kitabevi.
Öz
Today, many countries aim to train persons as scientific literacy persons regarding the policies they will create for improvements in the area of education, sustainable improve and inclusive growth. For this purpose, the necessity of utilizing the history of science in science teaching is emphasized in order to figure out how scientific information is formed by scientists, through which stages information has achieved its current situation, and to figure out the human dimension of science. With the study carried out, it was investigated to what extent the Turkish-Islamic scholars, who gave direction to science in the history of science and science, were inclusived in the science syllabus and the textbooks make ready for this purpose. Within the scope of this study, in which the document analysis method was utilized, the 2018 Science Course Syllabus and 8 textbooks taught in junior high schools related to the Ministry of National Education in the 2020-2021 academic year were examined. In the study, it was concluded that the section devoted to Islamic scholars who conduced to the history of science in the science syllabus and textbooks is not sufficient, and that the scientists who are frequently said in both science books and media organs are of Western origin. By giving both pre-service and in-service training to teachers in the field of 'history of science', it can be ensured that the history of science can be learned as fully as feasible and taught to future generations. It can be provided that teachers and students have enough papers and materials to incorporate the history of science in teaching. Intercalarily, the history of science can be included in the lessons and students can gain awareness of history by actively participating in the process.
Anahtar Kelimeler
History of science Science teaching Turkish-Islamic scholars
Proje Numarası
EF.21.08
Kaynakça
- American Association for the Advancement of Science (AAAS) (1989). Science for all Americans: Summary, Washington, D.C.
- Baş, F. R. (2019). Fen bilgisi öğretmen adaylarının bilim tarihi algısına bilimin sultanları sergisinin etkisi (Yayın No. 583338) [Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
- Busch, C., De Maret, P. S., Flynn, T., Kellum, R., Le, S., Meyers, B., Saunders, M., White, R., & Palmquist, M. (2012). Content analysis. Writing@CSU, Colorado State University. Erişim adresi: http://writing.colostate.edu/guides/guide.cfm?guideid=61
- Çelik, A. B. (2019). Bilim tarihi uygulamalarının ortaokul öğrencilerinin bilim ve fene yönelik tutum ve epistemolojik inançlarına etkisinin incelenmesi (Yayın No. 603307) [Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
- Doğan, N., Çakıroğlu, J., Bilican, K. ve Çavuş, S. (2009). Bilimin doğası ve öğretimi. Ankara: Pegem Akademi.
- Emren, M. (2018). Bilim tarihi destekli işlenen "Canlılarda enerji dönüşümleri" ünitesinin, lise öğrencilerinin, bilime ve biyoloji dersine olan tutumları ve bilimin doğası anlayışları üzerine etkisinin incelenmesi (Yayın No. 490684) [Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
- Erdoğan, E. (2006). Bilimin doğuşunu tarihsel süreklilik içerisinde irdeleme bilimin doğuşu. Lokman Hekim Dergisi, 6(3), 165-173. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/643785
- Huff. T. E. (2010). Modern bilimin doğuşu ve yükselişi (İnan Kalaycıoğulları, Ertan Tağman ve Aynur Yetmen, Çev.). Epos Yayınları.
- Kayrakçı, S. (2019). 7. sınıf öğrencilerinin Türk-İslam medeniyetinde yetişen bilginlere ilişkin değerlendirmeleri (Yayın No. 582126) [Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
- Koçyiğit, A. (2017). Ortaokul fen bilimleri ders kitaplarının bilim tarihi perspektifinden incelenmesi (Yayın No. 463823) [Yüksek Lisans Tezi, Kastamonu Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
- Kuhn, S. T. (1962). The structure of scientific revolutions. The University of Chicago Press.
- Laçin Şimşek, C. (2011). Bilimin doğası ve bilim tarihi dersinde yapılan çalışmaların öğrencilerinin bilim tarihi ile ilgili bilgi düzeylerine etkisi. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 5(1), 116-138. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/39815
- Millî Eğitim Bakanlığı (MEB) (2013). İlköğretim kurumları (ilkokullar ve ortaokullar) fen bilimleri dersi (3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar) öğretim programı. Ankara: Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı.
- Ni̇colai̇di̇s, E. (2005). Historiography of science in Greece. Osmanlı Bilimi Araştırmaları, 6(2), 201-212. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/13294
- Özgür Tamdoğan, N. (2017). Ortaokul fen bilimleri derslerinde Türk-İslâm bilginlerinin öğretilmesi hakkında uzman ve öğretmen görüşleri (Yayın No. 484076) [Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
- Özgür Tamdoğan, N. ve Aktan, M. B. (2015, 8-10 Haziran). Fen bilimleri ders kitaplarında ve öğretim programlarında yer alan Batı ve İslam bilginleri karşılaştırılması [Konferans sunumu]. II. Uluslararası Avrasya Eğitim Araştırmaları Kongresi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
- Özgür Tamdoğan, N. ve Aktan, M. B. (2019). Fen bilimleri derslerinde Türk-İslam bilginlerinin öğretilmesine dair öğretmen ve uzman görüşlerinin incelenmesi. Milli Eğitim Dergisi, 48(224), 241-266. https://dergipark.org.tr/tr/pub/milliegitim/issue/50252/648928
- Öztürk, L. (2007). Bilim ve medeniyet tarihi çalışmalarında ideolojik bir sorun: Öncellik meselesi. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 23(23), 23-34. https://dergipark.org.tr/tr/pub/neuifd/issue/19697/210382
- Şeref Güryuva, S. (2019). Bilim tarihinin biyoloji dersine entegrasyonunun öğrencilerin bilimin doğası anlayışları ve biyoloji dersine karşı tutumlarına etkisi (Yayın No. 585955) [Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
- Tekfidan, K. (2018). Bir fenomenoloji çalışması: Fizik eğitiminde etkinliklerle zenginleştirilmiş bilim tarihi öğretimi (Yayın No. 527760) [Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
- Tokuş, K. (2018). Ortaokul fen bilimleri ders kitaplarının bilim tarihi kullanımı açısından incelenmesi (Yayın No. 506938) [Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
- Yıldırım, A.ve Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınları.
- Yıldırım, C. (2011). Bilim tarihi (14. baskı). Remzi Kitabevi.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Proje Numarası | EF.21.08 |
| Yayımlanma Tarihi | 15 Ağustos 2022 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2022 |