Fen Bilgisi Öğretmen Adaylarının GDO’lu Besinler ile İlgili Risk Algılarının Karar Verme Mekanizmalarıyla İlişkisinin İncelenmesi

Yıl 2018, Cilt: 15 Sayı: 1, 1025 - 1053, 29.11.2018

Ümit Demiral Hande Türkmenoğlu

Öz

Bu çalışmanın amacı fen bilgisi öğretmen
adaylarının sosyobilimsel bir konudaki risk algılarıyla karar verme
mekanizmalarının ilişkisini incelemektir. Bu amaç için çalışmada nitel araştırma
yöntemlerinden bütüncül çoklu durum deseni kullanılmıştır. Bu çalışma, İç Anadolu
Bölgesi’nde yer alan bir devlet üniversitesinde öğrenim gören, amaçlı örneklem yöntemiyle seçilmiş
olan 18 öğretmen adayı ile yürütülmüştür. Çalışmada veri toplama aracı olarak Genetiği
Değiştirilmiş Besinlerle İlgili Risk Algıları Ölçeği (GBRAÖ), Çikolata Seçimi
senaryosu ve görüşme soruları kullanılmıştır. Çalışma bulgularına göre,
öğretmen adayları üç tip karar verme mekanizma modeli ortaya koymuştur. I. Tip
karar verme mekanizmasında, öğretmen adayları kendilerine uygun olmayan
alternatifleri doğrudan eleyerek alternatif sayısını azaltmış ve kalan
alternatifler arasında avantaj-dezavantaj bakımından kıyaslama yapmıştır. II.
Tip karar verme mekanizmasında, öğretmen adayları doğrudan bir kriteri ağırlıklandırma
yaparak tercih yapmıştır ve seçtikleri alternatif ile diğer alternatifler
arasında avantaj-dezavantaj karşılaştırması yapmıştır. III. Tip karar verme
mekanizmasında, öğretmen adayları her bir alternatifi avantaj-dezavantajlarına
göre incelemiş ve en sonunda bir kriteri ağırlıklandırma yaparak karar
vermiştir. Çalışmada riski yüksek olanlar I. Tip, riski orta olanlar III. Tip
ve riski düşük olanlar II. Tip karar verme mekanizmalarını kullandıkları tespit
edilmiştir. Öğretmen adaylarına karar verme becerilerini geliştirici öğretimin
yapılması, tartışmalı ve riskli konularda riskin orta seviyede tutulması
önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Fen eğitimi, Fen bilgisi öğretmen adayları, Sosyobilimsel konular, Karar verme, Risk algıları

Examining the Relationship between Preservice Science Teachers’ Risk Perceptions and Decision-Making Mechanisms about GMOs

Öz

The aim of this study is to investigate the
relationship of preservice science teachers’ risk perceptions related to a
socio-scientific issue with decision making mechanisms. For this purpose, holistic
multiple case study design among the qualitative research methods has been
used. This study has been conducted with 18 preservice teachers selected by
purposeful sampling method from a state university which is located at Central
Anatolia Region. As data collection tools, Risk Perception Scale Related to Genetically
Modified Organisms (RPS-GMOs),
Chocolate Choosing scenario, and interview questions have been used. According to
the research findings, preservice teachers have presented three types of
decision making mechanism model. In the Type 1 decision making mechanism, they reduce the
alternatives by directly eliminating the alternatives which are not appropriate
for themselves and make comparison among the remained alternatives in terms of
advantage-disadvantage. In Type 2 decision making mechanism, preservice
teachers make a selection by directly weighting a criterion. After the
selection, preservice teachers make advantage-disadvantage comparison between
the selected alternative and the other alternatives. In Type 3 decision making
mechanism, preservice teachers analyse each alternative according to its
advantages-disadvantages and, finally, they make a decision by weighting a
criterion. In the study, it is identified that the ones who have high risk, use
Type 1 decision making mechanism, the ones who have medium risk, use Type 3
decision making mechanism and the ones who have low risk, use Type 2 decision
making mechanism. It is suggested to provide decision making skills enhancing
education to preservice teachers, and to hold the risk on the medium level on
the controversial and risky issues.

Anahtar Kelimeler

Science education, Preservice science teachers, Socio-scientific issues, Decision making, Risk perceptions

Kaynakça

• Aikenhead, G. S. (1985). Collective decision making in the social context of science. Science Education, 69(4), 453-475.
• Anagün, Ş., Atalay, N., Kılıç, Z. ve Yaşar, S. (2016). Öğretmen adaylarına yönelik 21. Yüzyıl becerileri yeterlilik algıları ölçeğinin geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 40(40), 160-175.
• Bahar, M., Yener, D., Yılmaz M.ve Emen, H., Gürer, F. (2018). 2018 Fen bilimleri öğretim programı kazanımlarındaki değişimler ve fen teknoloji matematik mühendislik (STEM) entegrasyonu. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(2), 702-735.
• Bakırcı, H., Artun, H., Şahin, S. ve Sağdıç, M. (2018). Ortak bilgi yapılandırma modeline dayalı fen öğretimi aracılığıyla yedinci sınıf öğrencilerinin sosyobilimsel konular hakkındaki görüşlerinin incelenmesi. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 6(2), 207-237.
• Bettman, J. R., Luce, M. F., & Payne, J. W. (1998). Constructive consumer choice processes. Journal of consumer research, 25(3), 187-217.
• Beyth-Marom, R., Novik, R., & Sloan, M. (1987). Enhancing children's thinking skills: an instructional model for decision-making under certainty. Instructional Science, 16(3), 215-231.
• Beyth-Marom, R., Fischhoff, B., Quadrel, M. J., & Furby, L. (1991). Teaching decision making to adolescents: A critical review. In J. Baron & R. V. Brown (Eds.), Teaching decision making to adolescents (pp. 19-59). Hillsdale, NJ, US: Lawrence Erlbaum Associates, Inc.
• Bögeholz, S., & Barkmann, J. (2005). Rational choice and beyond: Handlungsorientierende Kompetenzen für den Umgang mit faktischer und ethischer Komplexität. Lehr-und Lernforschung in der Biologiedidaktik, 2, 211-224.
• Carroll, J. S., & Johnson, E. J. (1990). Decision research: A field guide. Newbury Park, CA: Sage Publications, Inc.
• Demiral, Ü. ve Türkmenoğlu, H. (2018). Fen bilgisi öğretmen adaylarının sosyobilimsel bir konuda karar verme stratejilerinin alan bilgileriyle ilişkisi. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(1), 309-340.
• Denzin, N. K., & Lincoln, Y. S. (1998). Strategies of qualitative research. Thousand Oaks, CA: Sage Publications.
• Eggert, S., & Bögeholz, S. (2010). Students' use of decision‐making strategies with regard to socioscientific issues: An application of the Rasch partial credit model. Science Education, 94(2), 230-258.
• Hong, J. L., & Chang, N. K. (2004). Analysis of Korean high school students' decision-making processes in solving a problem involving biological knowledge. Research in Science Education, 34(1), 97-111.
• Janis, I.L. & Mann, L. (1977). Decision making: A psychological analysis of conflict choice, and commitment. New York: Free Press. Johnson, J. G., & Busemeyer, J. R. (2010). Decision making under risk and uncertainty. Wiley Interdisciplinary Reviews: Cognitive Science, 1(5), 736-749.
• Jungermann, H., Pfister, H.-R., & Fischer, K. (1998). Die Psychologie der Entscheidung: Eine Einführung [Psychology of decision-making: introduction]. Heidelberg: Spektrum Akademischer Verlag.
• Kalaycı, Ş. (2010). SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri (Vol. 5). Ankara, Turkey: Asil Yayın Dağıtım.
• Kilinc, A., Demiral, U., & Kartal, T. (2017). Resistance to dialogic discourse in SSI teaching: The effects of an argumentation‐based workshop, teaching practicum, and induction on a preservice science teacher. Journal of Research in Science Teaching, 54(6), 764-789.
• Kortland, K. (1996). An STS case study about students' decision making on the waste issue. Science Education, 80(6), 673-689.
• Ratcliffe, M. (1996). Adolescent decision-making, by individual and groups, about science-related societal issues. In G. Welford, J. Osborne, & P. Scott (Eds.), Research in science education in Europe: Current issues and themes (pp. 110-122). London: Falmer Press.
• Saaty, T. L. (2008). Decision making with the analytic hierarchy process. International Journal of Services Sciences, 1(1), 83-98.
• Sardoğan, M. E., Kaygusuz, C. ve Karahan, T. F. (2006). Bir insan ilişkileri beceri eğitimi programının üniversite öğrencilerinin denetim odağı düzeylerine etkisi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(2), 184-194.
• Sohn, K. Y., Yang, J. W., & Kang, C. S. (2001). Assimilation of public opinions in nuclear decision-making using risk perception. Annals of Nuclear Energy, 28(6), 553-563.
• Sönmez, A., & Kılınç, A. (2012). Preservice science teachers’ self-efficacy beliefs about teaching GM Foods: The potential effects of some psychometric factors. Necatibey Faculty of Education Electronic Journal of Science and Mathematics Education, 6(2), 49-76.
• Vazquez-Alonso, A., & Manassero-Mas, M.-A. (1999). Response and scoring models for the ‘Views on Science–Technology–Society’ instrument. International Journal of Science Education, 21, 231–247.
• Zohar, A., & Nemet, F. (2002). Fostering students' knowledge and argumentation skills through dilemmas in human genetics. Journal of Research in Science Teaching: The Official Journal of the National Association for Research in Science Teaching, 39(1), 35-62.