Sınıf Öğretmenlerinin İş Yükü Algısı ile Mesleki Tükenmişlik Düzeyleri Arasındaki İlişki

Yıl 2020, Cilt: 17 Sayı: 1, 926 - 958, 25.12.2020

Mehmet Ali Öztürk Mustafa Erdem

https://doi.org/10.33711/yyuefd.751859

Cited By: 7

Öz

Bu araştırmanın genel amacı, Türkiye’de Millî Eğitim Bakanlığına bağlı resmi ilkokullarda görev yapan sınıf öğretmenlerinin iş yükü algısı ile mesleki tükenmişlikleri arasındaki ilişki düzeyini belirlemektir. Araştırma ilişkisel tarama modelindedir. Araştırmanın hedef evrenini Samsun il merkezinde yer alan Atakum, Canik ve İlkadım ilçelerinde 2017-2018 eğitim öğretim yılında görev yapan 1475 sınıf öğretmeni oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemini bu ilçelerdeki 329 öğretmen oluşturmaktadır. Araştırma verilerinin toplanmasında Kişisel Bilgi Formu, Öğretmenlerde İş Yükü Algısı Ölçeği ve Öğretmen Mesleki Tükenmişlik Ölçeği kullanılmıştır. Araştırma sonucunda öğretmenlerin iş yüklerinin ağır olmadığı ve mesleki tükenmişliklerinin düşük düzeyde olduğu ortaya çıkmıştır. Cinsiyet, medeni durum ve mesleki kıdem değişkenine göre öğretmenlerin hem iş yükü algıları hem de mesleki tükenmişlikleri anlamlı farklılık göstermemektedir. Yaş değişkenine göre öğretmenlerin iş yükü algıları farklılaşmamakta ancak mesleki tükenmişlikleri anlamlı bir farklılık göstermektedir. 41-50 yaş grubundaki öğretmenler diğer yaş gruplarındaki öğretmenlere göre daha fazla mesleki tükenmişlik göstermektedir. Hem toplamda hem de alt boyutlarda iş yükü algısı ile mesleki tükenmişlik arasında anlamlı, pozitif ve orta düzeyde bir ilişki olduğu görülmektedir. İş yükü algısıyla en yüksek ilişki “fiziksel ve duygusal tükenmişlik” alt boyutunda görülürken en düşük ilişki “mesleğe ilişkin duygusal tükenmişlik ve başarısızlık” alt boyutunda görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

İş yükü, tükenmişlik

Kaynakça

• Akten, S. (2007). Rehber öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Yüksek lisans tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Trakya Üniversitesi, Edirne. Atik, E. (2015). Otel işletmelerinde iş yükü algısı ve iş yükünün insan kaynakları yönetiminde kullanımı. Yüksek lisans tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir. Atlı, F. (2019). Öğretmenlerin öz-anlayışları ile mesleki tükenmişlikleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek lisans tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, İstanbul. Bakan, H. ve Tombak, N. (2014). İdari personelin tükenmişlik düzeylerinin sosyo-demografik değişkenler açısından incelenmesi: Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi örneği. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(35), 681-695. Bivona, K. N. (2002). Teacher morale: The impact of teaching experience, workplace conditions and workload. U.S. Department of Education Office of Educational Research and Improvement. Bolat, O. İ. (2011). İş yükü, iş kontrolü ve tükenmişlik ilişkisi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 25(2), 87-101. Budak, G. ve Sürgevil, O. (2005). Tükenmişlik ve tükenmişliği etkileyen örgütsel faktörlerin analizine ilişkin akademik personel üzerinde bir uygulama. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20(2), 95-108. Büyüköztürk, Ş., Çokluk, Ö. ve Köklü, N. (2010). Sosyal bilimler için istatistik. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık. Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2016). Bilimsel araştırma yöntemleri (20. Baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık. Cam, E. (2004). Çalışma yaşamında stres ve kamu kesiminde kadın çalışanlar. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 1(1), 1-10. Cemaloğlu, N. ve Kayabaşı, Y. (2007). Öğretmenlerin tükenmişlik düzeyi ile sınıf yönetiminde kullandıkları disiplin modelleri arasındaki ilişki. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27(2), 123-155. Cerit, Y. (2008). İlköğretim okulu müdürlerinin hizmet yönelimli liderlik davranışlarının öğretmenlerin tükenmişliklerine etkisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 55, 547-570. Croom, D. B. (2003). Teacher burnout in agricultural education. Journal of Agricultural Education, 44(2), 1-13. Çelik, M. (2016). Tükenmişlik yaşam doyumu ve iş yükü ilişkisi: Denizli’de faaliyet gösteren muhasebe meslek mensupları üzerinde bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi Iktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(4), 1139-1152. Dağdeviren, M., Eraslan, E., ve Kurt, M. (2005). Çalışanların toplam iş yükü seviyelerinin belirlenmesine yönelik bir model ve uygulaması. Gazi Üniversitesi Mühendislik ve Mimarlık Fakültesi Dergisi, 20(4), 517-525. Dere Çiftçi, H. (2015). Özel eğitim merkezlerinde çalışan öğretmenlerin mesleki yetkinlik ve tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişkinin belirlenmesi. Mediterranean Journal of Humanities, 1, 221-241. Dolunay, A. B. (2002). Keçiören ilçesi “Genel liseler ve teknik-ticaret-meslek liselerinde görevli öğretmenlerde tükenmişlik durumu” araştırması. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Mecmuası, 55(1), 51-62. Dönmez, İ. (2018). Sınıf öğretmenlerinin mesleki tükenmişlik düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (hatay iskenderun ilçesi örneği). Yüksek lisans tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Biruni Üniversitesi, İstanbul. Edelwich, J. and Brodsky, A. (1980). Burnout: Stages of disillusionment in the helping proffessions. New York, NY: Human Sciences Press. Eggemeier, F. T., Wilson, G. F., Kramer, A. F. and Damos, D. L. (1991). Workload assessment in multi-task environments. (Ed. Diane L. Damos), Multiple-Task Performance (207-216). London: Taylor & Francis. Erdem, M. (2010). Öğretmen algılarına göre liselerde iş yaşamı kalitesi ve örgütsel bağlılıkla ilişkisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 16(4), 511-536. Eroğlu, F. (1998). Davranış bilimleri. İstanbul: Beta Yayıncılık. Ertürk, E. ve Keçecioğlu, T. (2012). Çalışanların iş doyumları ile mesleki tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişkiler: Öğretmenler üzerine örnek bir uygulama. Ege Akademik Bakış Dergisi, 12(1), 39-52. Halis, M. (2010). İlköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin iş güçlüklerinin örgütsel bağlılıklarına etkisi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 26, 252-266. Hock, R.R. (1985). Professional burnout among public school teachers. U.S. Department of Education Office of Educational Research and Improvement. Huey, F.M. and Wickens, C.D. (1993). Workload transition: Implications for individual and team performance. Washington, DC: National Academy. Ingvarson, L., Kleinhenz, E., Beavis, A., Barwick, H., Carthy, I., and Wilkinson, J. (2005). Secondary teacher workload study: Report, Australian Council for Educational Research. Izgar, H. (2000). Okul yöneticilerinin tükenmişlik düzeyleri (burnout), nedenleri ve bazı etken faktörlere göre incelenmesi (Orta Anadolu örneği). Doktora tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Selçuk Üniversitesi, Konya. Jones, E., Chonko L., Rangarajan D. and Roberts J. (2007). The role of overload on job attitudes, turnover intentions, and salesperson performance. Journal of Business Research, 60, 663-671. Kahveci, Ç. (2016). Sağlık çalışanlarında iş yükünün motivasyona etkisi. Yüksek lisans tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Beykent Üniversitesi, İstanbul. Keleş Ay, F. (2010). İlköğretim okulu öğretmenlerinin iş yükü algısı ve iş-aile çatışması. Yüksek lisans tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli Üniversitesi, Kocaeli. Keser, A. (2006). Çağrı merkezi çalışanlarında iş yükü düzeyi ile iş doyumu ilişkisinin araştırılması. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11, 100-119. Kılınç, B. (2018). Fen bilimleri öğretmenlerinin mesleki tükenmişlik düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Yüksek lisans tezi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Fırat Üniversitesi, Elazığ. Kış, A. (2015). Eğitim paydaşlarının tükenmişliğinde cinsiyet farklılığı: Bir meta-analiz çalışması (Türkiye örneği). Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 34(2), 88-106. Kilmen, S. (2015). Eğitim araştırmacıları için SPSS uygulamalı istatistik. Ankara: Edge Akademi Yayınevi. Kokkinos, C. M., (2007). Job stressors, personality and burnout in primary school teachers. British Journal of Educational Psychology, 77, 229-243. Korkmazer, F. (2018). İş yükü fazlalığı algısının yaşam kalitesi üzerindeki etkisi: İş-aile çatışmasının aracı rolü. Doktora tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İnönü Üniversitesi, Malatya. Kramer, A. F. (1990). Physiological metrics of mental workload: A review of recent progress. San Diego, CA: Navy Personnel Research and Development Center. Maslach, C. (1982). Burnout: The cost of caring. Cambridge, MA: Malor Books. Maslach, C. and Jackson, S. E. (1981). The measurement of experienced burnout. Journal of Occupational Behavior, 2, 99-113. Maslach, C. and Leiter, P. M. (1997). The truth about burnout. San Francisco, CA: Jossey-Bass. Maslach, C., Schaufeli, W. B. and Leiter, M. P. (2001). Job burnout. Annual Review of Psychology, 52, 397-422. Milli Eğitim Bakanlığı [MEB] (2018). Milli Eğitim İstatistikleri Örgün Eğitim 2017-2018. http://sgb.meb.gov.tr/www/icerik_goruntule.php?KNO=327 adresinde 04.12.2019 tarihinde alınmıştır. Naktiyok, A. ve Karabey, C. N. (2005). İşkoliklik ve tükenmişlik sendromu. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 19(2), 179-198. Newhook, J. T. (2012). Task-diaries: A valuable qualitative tool for occupational health research on teacher workloads. International Journal of Qualitative Methods. 11(5), 666-683. Ordukaya, H. (2011). Fiziksel iş yükü ve ergonomi. Anahtar Dergisi, 273-274, 42-47. Otacıoğlu, S. G. (2008). Müzik öğretmenlerinde tükenmişlik sendromu ve etkileyen faktörler. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(15), 103-116. Özkalp, E. ve Kırel, Ç. (2018). Örgütsel davranış (8. Baskı). İstanbul: Ekin Yayınevi. Özyolcu, E. (2015). Eğitim yönetimi temelinde öğretmenlerin ve yöneticilerin aşırı iş yükü, tükenmişlik ve sosyal destek durumlarının incelenmesi. Yüksek lisans tezi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yakın Doğu Üniversitesi, Lefkoşa. Samancı, S. ve Basım, H. N. (2018). Kendilik değerlendirmeleri ve iş yükü fazlalığının mesleki tatmin üzerine etkisi: Avukatlar üzerine bir araştırma. İş ve İnsan Dergisi, 5(2), 169-184. Sellen, P. (2016). Teacher workload and professional development in England’s secondary schools: Insights from TALIS. Education Policy Institute, London. Solmuş, T. (2004). İş yaşamında duygular ve kişilerarası ilişkiler. İstanbul: Beta Yayıncılık. Spector, P. E. ve Jex, S. M. (1998). Development of four self-report measures of job stressors and strain: Interpersonal conflict at work scale, organizational constraints scale, quantitative workload inventory, and physical symptoms inventory. Journal of Occupational Health Psychology, 3(4), 356-367. Sürgevil, O. (2006). Çalışma hayatında tükenmişlik sendromu tükenmişlikle mücadele teknikleri. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık. Şimşek, M. (1994). Mühendislikte ergonomik faktörler. İstanbul: Marmara Üniversitesi Yayınları. Tatlı, M. (2017). Tükenmişlik ile iş yükü arasındaki ilişki: Aksaray defterdarlığında bir araştırma. Yüksek lisans tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aksaray Üniversitesi, Aksaray. Tortop, N., Aykaç, B., Yayman, H. ve Özer, M. A. (2007). İnsan kaynakları yönetimi. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık. Törnük, N. (2019). Okul öncesi öğretmenlerinin tükenmişlik düzeylerinin yordayıcısı olarak mesleki sosyal destek algısı. Yüksek lisans tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, İstanbul. Tunaboylu, M. (2015). İlkokul ve ortaokul öğretmenlerinin mesleki tükenmişlik düzeyleri (İzmir ili Torbalı ilçesi örneği). Yüksek lisans tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Okan Üniversitesi, İzmir. Turgut, T. (2011). Çalışmaya tutkunluk: İş yükü, esnek çalışma saatleri, yönetici desteği ve iş-aile çatışması ile ilişkileri. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 25(3-4), 155-179. Türkçarpar, Ü. (2011). Beden eğitimi öğretmenlerinin farklı değişkenlere göre tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3, 135-146. Türkmen, C. (2010). Örgütlerde riskli meslek gruplarında çalışan personelin tükenmişlik düzeylerinin meslek doyumlarına etkisi: Denizli’de sağlık teşkilatında görev yapan kamu çalışanları üzerinde bir araştırma. Yüksek lisans tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Pamukkale Üniversitesi, Denizli. Xhako, D. (2017). The moderating effect of perceıved organizational supports (pos) in the impact of worload and work-family conflict on organizational commitment a research in hospital nurse staffing. Yüksek lisans tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Hacettepe Üniversitesi, Ankara. Yellice Yüksel, B., Kaner, S. ve Şekercioğlu, G. (2008). Öğretmen mesleki tükenmişlik ölçeği geliştirme çalışması. I. Ulusal Eğitimde ve Psikolojide Ölçme ve Değerlendirme Kongresi. Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınevi, 515-530. Yıldız, E. (2012). Mesleki tükenmişlik ve rehber öğretmenler üzerine bir araştırma. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 33, 37-61. Yılmaz Toplu, N. (2012). Okul öncesi ve ilköğretim öğretmenlerinin tükenmişlik düzeyleri. Yüksek lisans tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın. Yoğun Erçen, A. E. (2007). Öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeyleri mersin ilinde karşılaştırmalı bir inceleme. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(34), 1-8.