Kentsel Sürdürülebilirlik ve Kentsel Dirençlilik Perspektifinden Tarihteki Pandemiler ve Covid-19 Pandemisi

Yıl 2020, Sayı: Salgın Hastalıklar Özel Sayısı, 259 - 292, 15.07.2020

Çiğdem Tuğaç

Öz

Kentlerde nüfusun yoğunlaşması ve gerçekleştirilen faaliyetler, insan sağlığına zarar veren biyolojik tehlikelerin ortaya çıkması için uygun koşulları oluşturmaktadır. Biyolojik tehlikelere ilişkin süreçlerin yönetilememesi durumunda, salgınlar ortaya çıkabilmekte ve tüm dünyada etkili olduklarında pandemi olarak adlandırılmaktadır. Tarihsel süreçte, farklı salgınlar, kentlerde önemli dönüşümlere neden olmuştur. Günümüzde yaşanan koronavirüs (Covid-19) pandemisi de söz konusu dönüşümü başlatmış durumdadır. Bu nedenle kentsel politika ve strateji geliştirme süreçlerinde salgınların etkilerinin, kentsel sürdürülebilirlik ve kentsel dirençlilik perspektifinden değerlendirilmesi önemlidir. Çalışmanın amacı, tarihsel süreçte yaşanan pandemilerin kentsel alanlarda ortaya çıkmasına öncülük ettiği değişimlerin ve Covid-19 pandemisi nedeniyle dönüşüm gerçekleşmesi muhtemel alanların, kentsel sürdürülebilirlik ve kentsel dirençlilik bağlamında değerlendirilmesidir. Çalışmada, Covid-19 pandemisinin, küreselleşmenin de etkisiyle tarihte görülen salgın ve pandemilerden farklı olarak, sadece kentsel mekanla sınırlı kalmayacak, tüm dünyada gelecek kuşakların yaşam koşullarını belirleyecek düzeyde önemli toplumsal, ekonomik, çevresel ve teknolojik dönüşümleri başlatacağı sonucu elde edilmiştir. Covid-19 pandemisi, bir sağlık krizinden öte, insanları mevcut davranış kalıplarında değişiklik yapmaya zorlayan yeni bir dönemin başlangıç noktasıdır.

Anahtar Kelimeler

Kentsel sürdürülebilirlik, kentsel dirençlilik, Covid-19

Kaynakça

• Allaam, Z. ve Jones S. J. (2020). On the Coronavirus (COVID-19) Outbreak and the Smart City Network: Universal Data Sharing Standards Coupled with Artificial Intelligence (AI) to Benefit Urban Health Monitoring and Management. Healthcare, 8(46), 1-9.
• Anwar, Saeed, Nasrullah, M. ve Hosen, M. (2020). COVID-19 and Bangladesh: Challenges and How to Address Them. Frontiers in Public Health, 8(154), 1-6.
• Bizzotto, M., Huseynova, A.ve Estrada, V. V. (2019). Resilient Cities, Thriving Cities: The Evolution Of Urban Resilience. Bonn: ICLEI.
• Buheji, M., Cunha, K., Beka, G., Mavrić, B., Souza, Y., Silva, S, Hanafi, M. ve Yein, T (2020). The Extent of COVID-19 Pandemic Socio-Economic Impact on Global Poverty: A Global Integrative Multidisciplinary Review. American Journal of Economics, 10(4), 213-224.
• Chambliss, W. ve Eglitis, D. (2018). Discover Sociology. California: SAGE Publications.
• Cilliers L. ve Retief, F. P. (2012). City Planning in Graeco-Roman Times with Emphasis on Health Facilities. Acroterion, 51(2006), 43-56.
• Coppala, D. (2007). Introduction to International Disaster Management. Oxford: Elsevier.
• Çınar, T. (2000). Bahçekent Modelinin Düşünsel Kökenleri ve Kent Bilime Katkıları. Ankara Üniversitesi SBF Dergi, 55(1), 27-50.
• EEA (2020). Air quality and COVID-19. Erişim: https://www.eea.europa.eu/themes/air/air-quality-and-covid19 (Erişim Tarihi: 10.04.2020)
• Engels, F. (1997). İngiltere’de İşçi Sınıfın Durumu. Ankara: Sol Yayınları (Orijinal yayın tarihi: 1845).
• EU (2016). Urban Resilience: A Concept for Co-Creating Cities of the Future. Erişim: https://urbact.eu/sites/default/files/resilient_europe_baseline_study.pdf (Erişim Tarihi: 01.04.2020)
• Evans, S. (2020). Analysis: Coronavirus Set to Cause Largest Ever Annual Fall in CO2 Emissions. Erişim: https://www.carbonbrief.org/analysis-coronavirus-set-to-cause- largest-ever-annual-fall-in-co2-emissions (Erişim Tarihi: 10.04.2020)
• FAO (2019). Urgent Action in Urban Areas, Key to Achieving Zero Hunger and Healthy Diets for All Erişim:http://www.fao.org/news/story/en/item/1184269/icode/#targetText=At%20least%2055%20percent%20of,now%20consumed%20in%20urban%20areas (Erişim Tarihi: 31.03.2020)
• Gissing, G. (1889). The Nether World. London: Dent (Orijinal yayın tarihi: 1773).
• Grant, J. (2001).The Dark Side of the Grid: Power and Urban Design. Planning Perspectives, 16(3), 219-241.
• Gürsoy, Ş. T. (2006). Edwin Chadwick. Toplum ve Hekim, 21(4), 262-270.
• Havlíček, F. ve Morcinek, M. (2016). Waste And Pollution In The Ancient Roman Empire, Journal of Landscape Ecology, 9(3),33-49.
• Holling, C. S. (1973). Resilience and Stability of Ecological Systems. Annual Review of Ecology and Systematics, 4, 1-23.
• ILO (2020). G20 ve COVID-19 Pandemisi. Erişim: https://www.ilo.org/ankara/areas-of-work/covid-19/WCMS_742647/lang--tr/index.htm (Erişim Tarihi: 01.05.2020)
• IPCC (2018). Special Report: Global Warming of 1.5 ºC. Erişim: https://www.ipcc.ch/sr15/ (Erişim Tarihi: 31.03.2020)
• Jakob, T. (2008). Urbanization and Epidemic Disease, Joseph Byrne (Der.). Encyclopedia of Pestilence, Pandemics, and Plagues içinde. (Cilt. 1, ss.737-742). United States of America: Greenwood Publishing Group.
• Keleş, R. ve Hamamcı C. (1998). Çevre Bilim. Ankara: İmge Kitabevi.
• Kılıç, S. (2006). Yeni Toplumsal Ekonomik Arayışlar Sürecinde Sürdürülebilir Kalkınma. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(2),81-101.
• Klaus, I. (2020). Pandemics Are Also an Urban Planning Problem. Erişim: https://www.citylab.com/design/2020/03/coronavirus-urban-planning-global-cities-infectious- disease/607603/ (Erişim Tarihi: 31.03.2020)
• Kozaman, S. ve Şengezer, B. (2013). Sosyo-Ekolojik Sistem Yaklaşımı Bağlamında Türkiye’de Çevresel Değişimler ve Sosyo Ekonomik Yapı İlişkisi. Megaron, 8(3),179- 189.
• Lankao, P. R., Gnatz, D., Wilhelmi, O. ve Hayden, M. (2016). Urban Sustainability and Resilience: From Theory to Practice. Sustainability, 8 (1224), 1-19.
• Leone, F. (2020). COVID-19 Pandemic Disrupts UN Meeting Plans Around the World. Erişim: https://sdg.iisd.org/news/covid-19-pandemic-disrupts-un-meeting-plans- around-the-world/ (Erişim Tarihi: 20.03.2020)
• Los Angeles Times (2020). Built in 10 Days, China’s Virus Hospital Takes First Patients. Erişim: https://www.latimes.com/world-nation/story/2020-02-02/built-in-10-days- chinas-virus-hospital-takes-1st-patients (Erişim Tarihi: 20.02.2020)
• Lubell, S. (2020). Commentary: Past Pandemics Changed the Design of Cities. Erişim tarihi: https://www.latimes.com/entertainment-arts/story/2020-04-22/coronavirus- pandemics-architecture-urban-design (Erişim Tarihi: 20.03.2020)
• Medievalheritage (2020). Dzierzoniow. Erişim: https://medievalheritage.eu/en/main-page/heritage/poland/dzierzoniow-city-defensive-walls/ (Erişim Tarihi: 20.03.2020)
• Martindale, D. (2012). Önsöz, Max Weber, Şehir içinde (Çev. Musa Ceylan). İstanbul: Yarın.
• Mehak, S. (2016). Urban Resilience and Urban Sustainability. Erişim: https://academiccommons.columbia.edu/doi/10.7916/D8G44QDB (Erişim Tarihi: 10.04.2020)
• Mumford, L. (2013). Tarih Boyunca Kent (Çev. Gürol Koca ve Tamer Tosun). İstanbul: Ayrıntı Yayınları (Orijinal yayın tarihi: 1773).
• Muggah, R. ve Katz, R. (2020). How Cities Around The World are Handling COVID-19. Erişim: https://www.weforum.org/agenda/2020/03/how-should-cities-prepare-for- coronavirus-pandemics/ (Erişim Tarihi: 20.03.2020)
• Nairn, D. (2009). Ebenezer Howard's Garden City Concept. Erişim: http://discoveringurbanism.blogspot.com.tr/2009/06/ebenezer-howards-garden-city-concept.html (Erişim Tarihi: 20.03.2020)
• NASA (2020). Carbon Dioxide. Erişim: https://climate.nasa.gov/vital-signs/carbon-dioxide/ (Erişim Tarihi: 01.05.2020)
• Navia, L. (2014). La Revolución Industrial y la Contaminación. Erişim: https://www.thinglink.com/scene/571807501813547008 (Erişim Tarihi: 01.05.2020)
• Null, S. ve Smith, H. (2020). COVID-19 Could Affect Cities for Years. Erişim:https://www.wri.org/blog/2020/03/covid-19-could-affect-cities-years-here-are-4-ways-theyre- coping-now (Erişim Tarihi: 01.05.2020)
• Özden, K. ve Özmat, M. (2014). Salgın ve Kent: 1347 Veba Salgınının Avrupa’da Sosyal, Politik ve Ekonomik Sonuçları. İdealkent, 12 (2014),60-87.
• Özdizbay, A. (2020). Yunan Roma Mimarisi ve Sanatı. Erişim:https://auzefalmsstorage.blob.core.windows.net/auzefcontent/ders/yunan_roma_mimarisi_ve_sanati/index.html (Erişim Tarihi: 01.05.2020)
• Pangesitka, D. (2020). Urbanites Find Solace in Urban Farming Amid COVID-19 Quarantine. Erişim:https://www.thejakartapost.com/news/2020/04/12/urbanites-find-solace- in-urban-farming-amid-covid-19-quarantine.html (Erişim Tarihi: 15.04.2020)
• Paradox Engineering (2020). When Smart Technologies Combat Covid-19 and Contribute to Urban Resilience. Erişim: https://www.pdxeng.ch/2020/03/31/smart- technologies-covid-19-urban-resilience/ (Erişim Tarihi: 15.04.2020)
• Pérez, A. J., Y. (2020).Urban Planning in Times of COVID-19-Resilience and Inclusiveness. Erişim:https://www.heriland.eu/2020/04/03/urban-planning-in-times-of-covid-19- resilience-and-inclusiveness/ (Erişim Tarihi: 02.05.2020)
• Pirenne, H. (2014).Ortaçağ Kentleri (Çev.Şadan Karadeniz). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Regmi, M. (2020). COVID-19 Prompts Rethinking of Mobility and City Planning. Erişim:https://www.unescap.org/blog/covid-19-prompts-rethinking-mobility-and-city-planning (Erişim Tarihi: 17.04.2020)
• Rogers, S. ve Castello J. (2019). Defrosting Ancient Microbes: Emerging Genomes in a Warmer World. Florida: CRC Press.
• Romolini , M., Bixle, P. ve Grove, M. (2016). Social-Ecological Framework for Urban Stewardship Network Research to Promote Sustainable and Resilient Cities. Sustainability, 8 (1224), 1-15.
• Simon, D., Griffith, C. ve Nagendra, H. (2018). Chapter 7-Rethinking Urban Sustainability and Resilience, Thomas Elmqvist (Der.). Urban Planet: Knowledge Towards Sustainable Cities içinde (ss.149-162). Cambridge: Cambridge University Press.
• Snowhite, A. (2020). Pandemics: A New Piece of the City Planning Puzzle. Erişim: https://newcities.org/the-big-picture-pandemics-a-new-piece-of-the-city-planning-puzzle/ (Erişim Tarihi: 01.05.2020)
• Srivastava, A. (2020). After COVID-19. Erişim: https://www.wri.org/blog/2020/04/after-covid-19-5-ways-india-can-pursue-sustainable-and-resilient-recovery. (Erişim Tarihi: 02.05.2020)
• Sumner, A., Hoy, C. ve Ortiz-Juarez, E. (2020). Estimates of the Impact of COVID-19 on Global Poverty. WIDER Working Paper 2020/43. Helsinki: UNU-WIDER.
• Tabari, P., Amini, M., Moghadami, M. ve Moosavi, M. (2020). International Public Health Responses to COVID-19 Outbreak. Iranian Journal of Medical Sciences, 45(3),157-168.
• TÜBA (2020). Covid-19. Erişim: http://www.tuba.gov.tr/files/yayinlar/raporlar/Covid-19%20Raporu-revize.pdf (Erişim Tarihi: 01.05.2020)
• TTD (2020). Salgınlar. Erişim: https://www.toraks.org.tr/halk/Page.aspx?d=219 (Erişim Tarihi: 03.05.2020)
• UN (2020). International Day for Biological Diversity, 22 May. Erişim: https://www.un.org/en/observances/biological-diversity-day/message (Erişim Tarihi: 22.05.2020)
• UN Habitat (2018a). The World’s Cities in 2018 Data Booklet. UNDESA.
• UN Habitat (2018b). Urban Resilience Hub. Erişim: http://urbanresiliencehub.org/wp-content/uploads/2018/08/WCD-Concept-Note2.pdf (Erişim Tarihi: 01.05.2020)
• UN Habitat (2020). UN-Habitat COVID-19 Response Plan. Erişim:https://unhabitat.org/sites/default/files/2020/04/final_un-habitat_covid-19_response_plan.pdf (Erişim Tarihi: 03.05.2020)
• UNDP (2020a). Covid-19. Erişim: https://www.tr.undp.org/content/turkey/tr/home/presscenter/pressreleases/2020/04/COVID19de-duze-cikma.html (Erişim Tarihi: 03.05.2020)
• UNDP (2020b). Covid-19 is Testing Our Resilience. Erişim: https://www.tr.undp.org/content/turkey/en/home/presscenter/articles/2020/03/COVID-19-Eurasia-Director.html (Erişim Tarihi: 03.05.2020)
• UNDP (2020c). Goal 11: Sustainable Cities and Communities. Erişim: https://www.tr.undp.org/content/turkey/en/home/sustainable-development-goals/goal-11-sustainable- cities-and-communities.html (Erişim Tarihi: 03.05.2020)
• UNDP (2020d). Goal 3: Good Health And Well-Being. Erişim: https://www.tr.undp.org/content/turkey/en/home/sustainable-development-goals/goal-3-good-health-and-well- being.html (Erişim Tarihi: 03.05.2020)
• UNEP (2020a). Waste Management an Essential Public Service in the Fight to Beat COVID-19. Erişim: https://www.unenvironment.org/news-and-stories/press- release/waste-management-essential-public-service-fight-beat-covid-19 (Erişim Tarihi: 01.05.2020)
• UNEP (2020b). Transforming the Energy System. Erişim: https://www.unenvironment.org/news-and-stories/story/transforming-energy-system-post-covid-19-win-win- people-and-planet (Erişim Tarihi: 01.05.2020)
• UNFCCC (2020a). COP26 Postponed. Erişim: https://unfccc.int/news/cop26-postponed (Erişim Tarihi: 23.04.2020)
• UNFCCC (2020b). Climate Action. Erişim: https://unfccc.int/climate-action (Erişim Tarihi: 23.04.2020)
• URBES (2014). Urban Biodiversity and Ecosystem Services Project. Erişim: https://www.mistraurbanfutures.org/sites/mistraurbanfutures.org/files/urbes_factsheet_05_web.pdf (Erişim Tarihi: 23.04.2020)
• Vojnovic, I., Pearson, A. L., Asiki, G., DeVerteuil, G. ve Allen, A. (2019). Handbook of Global Urban Health. New York: Routledge.
• Weichselgartner, J. ve Kelman, I. (2014). Challenges and Opportunities for Building Urban Resilience. ITU A|Z, 11(1), 20-35.
• WHO (2020). WHO Director-General's Opening Remarks at the Mission Briefing on COVID-19. Erişim: https://www.who.int/dg/speeches/detail/who-director-general-s- opening-remarks-at-the-mission-briefing-on-covid-19---12-march-2020 (Erişim Tarihi: 13.04.2020)
• Wikimediacommons (2020). Pisa. Erişim: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Pisa,_Foresti_Jacopo_Filippo,_1540.jpg (Erişim Tarihi: 03.05.2020)
• Wirth, L. (2002). Bir Yaşam Biçimi Olarak Kentlileşme (Çev. Bülent Duru ve Ayten Alkan). 20.Yüzyıl Kenti içinde (ss.77-106). Ankara: İmge Kitapevi.
• Wilde, R. (2019). Public Health During the Industrial Revolution. Erişim: https://www.thoughtco.com/public-health-in-the-industrial-revolution-1221641 (Erişim Tarihi: 23.04.2020)
• WMO (2020), Coronavirus. Erişim: https://public.wmo.int/en/resources/coronavirus-covid-19 (Erişim Tarihi: 03.05.2020)
• World Bank (2015). Investing in Urban Resilience. Erişim: https://www.gfdrr.org/sites/default/files/publication/Urban%20Resilience%20Flagship%20Report%20FINAL%20(10%2012%2016).pdf (Erişim Tarihi: 13.04.2020)
• Xinhuanet (2020). Leishenshan Hospital in Wuhan uses modular design. Erişim:http://www.xinhuanet.com/english/2020-02/08/c_138766371.htm (Erişim Tarihi: 13.03.2020)
• Zhang, X. ve Li, H. (2018). Urban Resilience and Urban Sustainability: What We Know and What Do Not Know? Cities, 72 (A), 141-148.