Türk Sinemasında Arabesk: Müslüm Filmi Üzerine Bir İzleyici Çalışması

Yıl 2020, Sayı: 50, 431 - 460, 31.12.2020

Nergiz Karadaş

Öz

Sinemaya benzer olarak birleştirici bir gücü ve evrensel niteliği olan müzik, tür fark etmeksizin içerisinden doğduğu ve tekrar buluştuğu toplumun izlerini taşır ve o toplumdaki bireylerin anlam dünyasında karşılık bulur. Türkiye söz konusu olduğunda 1960’lardaki ilk örneklerinden günümüze kadar toplumsal düzlemde var olan arabesk müzik ve bu müzik tarzıyla ilişkilendirilen arabesk kültür sinema gibi toplumdan beslenen sanat dallarında da yansımalarını bulmuştur. Arabeskin toplumsal yeri ve önemi ile toplumsal açıdan arabesk kültür ve müziğe bakış açısı arabesk müziğin önemli isimlerinden birisi olan Müslüm Gürses'in hayat hikâyesinden temellenen Müslüm (Ketche & Can Ulkay, 2018) adlı filmin izleyici tarafından neden izlendiğinin, nasıl okunduğunun ve izleyiciyi hangi noktalarda, ne şekilde tatmin ettiğinin ortaya konulmasını önemli kılmaktadır. Bu çerçevede çalışma kapsamında Müslüm adlı filmi izleyicilerin neden/hangi amaçla izledikleri ile nasıl okuyup yorumladıklarını anlamak amacıyla farklı demografik özelliklere sahip kartopu örneklem yoluyla ulaşılan 200 izleyiciden çevrimiçi anket yoluyla veri toplanmıştır. Çalışma kuramsal açıdan kullanımlar ve doyumlar yaklaşımından temellenmekte ve McQuail’in (2010) kategorizasyonu çerçevesinde izleyicilerden elde edilen veriler analiz edilmektedir. Analiz sonucunda izleyicilerin büyük çoğunluğunun filmi okuma sürecinde aktif izleyici rolü üstlendikleri görülmüştür. Ayrıca izleyiciler açısından beklentilerin karşılanmasında kimi noktalarda benzerlik görülmekle birlikte, bireysel farklılıklarda sosyal kökenlerin belirleyici olduğu ve ayrıca öngörülmeyen kimi etkilerin ortaya çıktığı görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Türk sineması, arabesk, Müslüm Gürses, izleyici çalışmaları, biyografik filmler

Kaynakça

• Balcı, Ş. Akar, H. ve Ayhan, B. (2010). Kullanımlar ve Doyumlar Kuramı Çerçevesinde Seçim Dönemlerinde Gazete Okuma Alışkanlıkları ve Motivasyonlar: Konya Örneği. Gazi İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi. 30, 51-79.
• Canöz, N. (2016). İletişim Fakültesi Öğrencilerinin Kullanımlar ve Doyumlar Yaklaşımı Çerçevesinde Sosyal Medya Kullanım Alışkanlıkları. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (39), 423-441.
• Erdoğan, İ. ve Alemdar, K. (2005). Öteki Kuram Kitle İletişim Kuram ve Araştırmalarının Tarihsel ve Eleştirel Bir Değerlendirmesi. Ankara: Erk Yayınları.
• Greenberg, B. S. (1974). Gratification of Television Viewing and Their Correlates for British Children. In. J. Blumler & E. Katz (eds). The Uses of Mass Communications: Current Perspectives on Gratification Research . (p. 71-92). Beverly Hills: Sage
• Gürbilek, N. (2001). Vitrinde Yaşamak 1980'lerin Kültürel İklimi. İstanbul: Metis Yayınları .
• Işık, C. ve Erol, N. (2002). Arabeskin Anlam Dünyası Müslüm Gürses Örneği. İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Işık,C. ve Işık Erol, N. (2013). Müslüm Gürses ve Arabesk Kültürel Dünyamızı Anlamak. İstanbul: Ferfir Eğitim ve Yayıncılık.
• Jansen, H. (2010). The Logic of Qualitative Survey Research and its Position in the Field of Social Research Methods. Forum: Qualitative Social Research. 11 (2).
• Kaplan, F. N. (2003). Toplumsal Konumu ve Bu Konumunun Değişimiyle Türk Sinemasında Kadın. İstanbul Ticaret Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 2 (4), 149-173.
• Kaplan, N. (2004). Aile Sineması Yılları 1960’lar. İstanbul: Es Yayınları.
• Karakoç, E. ve Gülsünler, M. (2012). Kullanımlar ve Doyumlar Yaklaşımı Bağlamında Facebook: Konya Üzerine Bir Araştırma. Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 18, 42-57.
• Katz, E., Gurevitch, M., and Haas, H. (1973). On the Use of the Mass Media for Important Things. American Sociological Review, 38 (2), 164-181. Retrieved from http://repository.upenn.edu/asc_papers/267
• Koçak, A. (2002). Televizyon İzleme Motivasyonları, Türk Televizyon İzleyicileri Üzerine Bir Kullanımlar ve Doyumlar Araştırması. KÖK Araştırmalar Dergisi, 4 (1), 51-69.
• Küçükkaplan, U. (2013). Arabesk Toplumsal ve Müzikal Bir Analiz. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• McQuail, D. (2010). McQuail’s Mass Communication Theory. London: Sage Publications
• McQuail, D., Blumler, J. G., and Brown, J. R. (1972). The Television Audience: A. Revised Perspective. D. McQuail (ed.). In Sociology of Mass Communications. (p.135-65). Harmondsworth, England: Penguin
• Onaran, A. Ş. (1994). Türk Sineması I. İstanbul: Kitle Yayınları.
• Özarslan, H. ve Ni̇san, F. (2011). Kullanımlar ve Doyumlar Perspektifinden Televizyon İzleme Alışkanlıkları ve Motivasyonları: Gümüşhane Örneği. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 1 (1), 23-43.
• Özbek, M. (1994). Popüler Kültür ve Orhan Gencebay Arabeski. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Özgüç, A. (2005). Türlerle Türk Sineması Dönemler/Modalar/Tiplemeler. İstanbul: Dünya Yayıncılık.
• Palmgreen, P. (1984). Uses and gratifications:A theoretical perspective. Communication Yearbook. (8), 20-55
• Palmgreen, P., Wenner, L. A. and Rosengren, K. E. (1985). Uses and gratifications research: The past ten years. In K. E. Rosengren, L. A. Wenner and P. Palmgreen (eds). Media Gratifications research: Current Perspectives, (p.11-37). Beverly Hills CA: Sage.
• Rubin, A. (1979). “Television Use bye Children and Adolescents”. Human Communication Research. (5), 109-120.
• Rubin, A. (1986). Uses and Gratifications and Media Effect Research” in J. Bryant and Zillmann (Eds), Perspectives on Media Effects, (p.281-301). Hillsdale, NJ: Erlbaum.
• Ruggiero, T.E. (2000). Uses and Gratifications Theory in the 21 st Century. Mass Communication and Society. 3 (1), 3-37.
• Stokes, M. (2016). Türkiye’de Arabesk Olayı. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Teksoy, R. (2005). Rekin Teksoy'un Sinema Tarihi. İkinci cilt. İstanbul: Oğlak Yayıncılık.
• Uslu, M. ve Yıldırım, N. (Yapımcı). Ketche ve Ulkay,C. (Yönetmen). (2018). Müslüm (Film). İstanbul: Dijital Sanatlar.
• Uzdu, H. (2018).“Ömer Muhtar”, “Gandi” ve “Lincoln” Filmleri Örneğinde Biyografik Filmlere Konu Olmuş Şahsiyetlerin Ortak Özellikleri Üzerine Bir Değerlendirme. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(1), 529-550.
• Yavaşçalı, A. H. ve Tiryakioğlu, F. (2019). Kullanımlar ve Doyumlar Teorisi Bağlamında Twitch Tv Kullanıcılarının Kullanım Motivasyonları Üzerine Bir Araştırma. Dördüncü Kuvvet, 2 (1), 67-90.
• Yaylagül, L. (2014). Kitle İletişim Kuramları Egemen ve Eleştirel Yaklaşımlar. Ankara:Dipnot Yayınları. Yıldız, E. (2008). Gecekondu Sineması. İstanbul: Hayalet Kitap.
• (http-1): https://sozluk.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 01.06.2020).
• (http-2) https://boxofficeturkiye.com/film/muslum-2014050 (Erişim Tarihi: 14. 04. 2020).