ÜSTÜN YETENEKLİ ÖĞRENCİLERİN EĞİTİMİNDE FARKLILAŞTIRMA VE ZENGİNLEŞTİRME UYGULAMALARINA İLİŞKİN YAPILAN LİSANSÜSTÜ TEZLERİN İNCELENMESİ

Yıl 2022, Sayı: 41, 102 - 114, 15.06.2022

Nisa G. Kaya , Hüseyin Mertol , Gülbin Turhan , Damla Araz , Hazret Uçar

Öz

Üstün yetenekli öğrenciler, özel eğitim kapsamında yer almakta, bilişsel gelişimleri akranlarından ileride olduğu için eğitimlerinde farklı uygulamalara gereksinim duymaktadır. Bu bağlamda farklılaştırma ve zenginleştirme uygulamaları üstün yetenekli öğrencilerin eğitimlerinde yaygın olarak kullanılmaktadır. Özellikle son yıllarda Türkiye’de bu konuda yapılan araştırma ve tezlerin sayısında bir artış görülmektedir. Ancak konu ile ilgili yapılan lisansüstü tezlerin ayrıntılı şekilde incelendiği bir araştırmaya rastlanmamıştır. Bu eksikliği gidermek amacıyla, bu araştırmada üstün yetenekli öğrencilerin eğitiminde farklılaştırma ve zenginleştirme uygulamalarına ilişkin Türkiye’de gerçekleştirilen 31 lisansüstü tez çalışması incelenmiştir. Tezler çalışmaların özelliklerine göre incelenmiştir. Elde edilen bulgular tartışılarak ileride yapılacak uygulama ve araştırmalara ilişkin öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Üstün yetenekli, farklılaştırma, zenginleştirme

Kaynakça

• Akça Üşenti, Ü. (2013). Üstün zekâlı ve yetenekli öğrencilere uygulanan farklılaştırılmış Türkçe öğretim uygulamalarının etkililiğinin sınanması. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Akkaş, E. (2014). Farklılaştırılmış problem çözme öğretiminin üstün zekâlı ve yetenekli öğrencilerin matematik problemlerini çözmelerine, tutumlarına ve yaratıcı düşünmelerine etkileri (Doktora Tezi). YÖK Tez Merkezi veri tabanından erişildi(Tez No: 357727).
• Altıntaş, E. (2014). Üstün Zekâlı Öğrenciler İçin Yeni Bir Farklılaştırma Yaklaşımının Geliştirilmesi ve Matematik Öğretiminde Uygulanması. Doktora Tezi. Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Atalay, Z. Ö. (2014). Farklılaştırılmış sosyal bilgiler öğretiminin üstün zekalı öğrencilerin akademik başarı, tutum, eleştirel düşünme ve yaratıcılıklarına etkisi. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Ataman A. (2004). Üstün zekâlı ve üstün özel yetenekli çocuklar. 1. Türkiye üstün yetenekliler kongresi yayın dizisi 1, seçilmiş makaleler kitabı. Çocuk Vakfı Yayınları. İstanbul: Erkam Matbaası.
• Ataman, A. (2005). Üstün zekâlı ve üstün yetenekli çocuklar. Ayşegül Ataman (Ed.), Özel Eğitime Giriş içinde (s.173-195). Ankara: Gündüz.
• Ateş, H. (2020). Sosyal bilgiler öğretiminde üstün yetenekli çocuklar için zenginleştirilmiş program önerisi. Yüksek Lisans Tezi. Yıldız Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Batdal Karaduman, B, G. (2012). İlköğretim 5. sınıf üstün yetenekli öğrenciler için farklılaştırılmış geometri öğretiminin yaratıcı düşünme, uzamsal yetenek düzeyi ve erişiye etkisi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Bilgiç, Ş. (2021). Üstün Zekâlı Öğrencilere Yönelik Farklılaştırılmış Matematik Öğretiminin Etkililiği: Bir Meta-Analiz Çalışması. Yüksek Lisans Tezi. Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Bilgili, A.E (2004).”Üstün Yetenekli Çocukların Eğitimi Sorunu”, I.Türkiye Üstün Yetenekli Çocuklar Kongresi Seçilmiş Makaleler Kitabı, İstanbul, ss. 256
• Camcı Erdoğan, S. (2014). Bilimsel yaratıcılığı temel alan farklılaştırılmış fen ve teknoloji öğretiminin üstün zekalı ve yetenekli öğrencilerin başarı, tutum ve yaratıcılığına etkisi. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Ceylan, Ö. (2021). Özel yetenekli öğrencilerin erişilerinin, eleştirel düşünme becerilerinin ve değerlerinin farklılaştırılmış fen bilimleri programı aracılığıyla geliştirilmesi: Bir eylem araştırması. Doktora Tezi. Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Çakır, A.(1995). Üstün zekâlı ve üstün yetenekli çocuklar ve eğitimleri. Çağdaş Eğitim, sayı, 20 (s.215), Ankara.
• Çalıkoğlu, B. S. (2014). Üstün zekâlı ve yetenekli öğrencilerde derinlik ve karmaşıklığa göre farklılaştırılmış fen öğretiminin başarı, bilimsel süreç becerileri ve tutuma etkisi. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Çırak, S. (2021). Özel yeteneklilerde teknoloji destekli etkinliklerle zenginleştirilmiş matematik öğretimi. Yüksek lisans tezi, Alanya Alaaddin Keykubat Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Antalya.
• Darga, H. (2010). Brigance k&1 screen ıı ile ilköğretim 1. sınıfta saptanan üstün yetenekli çocuklara ve sınıf arkadaşlarına uygulanan zenginleştirme programının çoklu zekâ alanlarındaki performans düzeylerini arttırmaya etkisi. Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Davasligil, U. (1995). Üstün zekâlı çocukların eğitimi. Birinci Türkiye Üstün Yetenekli Çocuklar Kongresi Seçilmiş Makaleler Kitabı. İstanbul: Çocuk Vakfı.
• Davaslıgil, Ü. (2004). Early Prediction of High Mathematical Ability. Gifted and Talented International, 19(2), 76-85.
• Davis, G.A. (2006). Gifted children and gifted education: A practical guide for teacher and parents. Scottsdale, AZ: Great Potential Press, Inc.
• Enç, M. (2005). Üstün beyin gücü. Ankara: Gündüz.
• Ersoy, Ö. & Avcı, N. (2004). Üstün zekâlı ve üstün yetenekliler. Üstün Yetenekli Çocuklar Seçilmiş Makaleler Kitabı, İstanbul: Çocuk Vakfı.
• Gallagher, J. (2003). Issues And Challenges İn The Education Of Gifted Students. University Of North California.
• Gökdemir, F., & Dolgun, G. (2020). Writing material & method section in qualitative, quantitative, systematic review, meta-analysis, and meta-synthesis studies. Archives of Health Science and Research, 7(2), 189-195.
• Güney, K, K. (2018). Üstün yetenekli öğrenciler için geliştirilen farklılaştırılmış bilimsel araştırma yöntemleri programının değerlendirilmesi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü İlköğretim Anabilim Dalı Fen Bilgisi Eğitimi Bilim Dalı
• Kanlı, E. (2011). Üstün zekalı ve yeteneklilerin alan eğitiminde hızlandırma. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, 8 (2), 85-104
• Kansu Çelik, F. (2021). Üstün zekâlı ve özel yetenekli öğrencilerin sanat eğitimine yönelik bir farklılaştırma yaklaşımı. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Kaplan Sayı, A. (2013). Farklılaştırılmış yabancı dil öğretiminin üstün zekâlı öğrencilerde erişiye, eleştirel düşünmeye ve yaratıcılığa etkisi. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Karademir Ünlü, Y. (2019). Sınıf öğretmenlerinin özel yetenekli öğrencilerinin öğrenme sürecini zenginleştirmeye yönelik görüşleri ile öz yeterlilikleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Bahçeşehir Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Karasar, N. (1991). Bilimsel Araştırma Yöntemi, Ankara: Nobel Yayınları.
• Karataş, Y. (2013). Farklılaştırılmış matematik öğretiminin üstün zekâlı ve yetenekli öğrencilerde erişiye, yaratıcılığa, tutuma ve akademik benliğe etkisi. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Korkut, Ş. (2017). Üstün yetenekli öğrencilerin eğitiminde bütünleştirilmiş müfredat modeline göre farklılaştırılmış sosyal bilgiler öğretimi, Yüksek lisans tezi. İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
• Kök, B. (2012). Üstün zekâlı ve yetenekli öğrencilerde farklılaştırılmış geometri öğretiminin yaratıcılığa, uzamsal yeteneğe ve başarıya etkisi. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Kutlu Abu, N., Akkanat, Ç. ve Gökdere, M. (2017). Teachers’ views about the education of gifted students in regular classrooms, Turkish Journal of Giftedness and Education, 7(2), 87-109.
• Kutlu Abu, N. (2018). Üstün yetenekli öğrencilerin kaynaştırılmasına yönelik farklılaştırılmış fen etkinliklerinin değerlendirilmesi. Doktora Tezi, Amasya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Amasya.
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) (2015). Bilim ve sanat merkezleri yönergesi. https://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2015_09/18101802_bilimvesanatmerkezleriynergesi.pdf adresinden erişilmiştir.
• Öğretme, M. (2001). The Effect of differentiated physics instruction on 9th grade gifted learners. Yüksek Lisans Tezi. Boğaziçi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Özçelik, T. (2017). Üstün yetenekli öğrencilere yönelik geliştirilen farklılaştırılmış matematik dersi öğretim programının etkililiği, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Özdemir, D. (2016). Matematikte Üstün yetenekli öğrencilere yönelik farkılaştırılmış etkinliklerin tasarlanması ve geliştirilmesi. Doktora Tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Özdemir, G. (2017). Üstün Yetenekli Öğrencilere Yönelik Zenginleştirilmiş Öğretim Programının Bilimsel Süreç Becerilerine ve Başarıya Katkısına İlişkin Eylem Araştırması. Yüksek Lisans Tezi. Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/sayfasından erişilmiştir. (Tez Numarası 454914)
• Özyaprak, M. (2012). Üstün zekâlı ve yetenekli öğrencilere yönelik farklılaştırılmış matematik öğretiminin erişi, tutum ve yaratıcılığa etkisi. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Rogers, K.B. (2004). The academi c effects of acceleration. In N. Colangelo, S.G.Assouline & M.U.M. Gross (Eds). A Nation Deceived. Erişim: www.accelerationinstitute.org/Nation.Deceived
• Sak, U. (2014). Üstün Zekâlılar: Özellikleri tanılanmaları eğitimleri. Ankara: Vize Yayıncılık.
• Steenbergen-Hu, S. & Moon, S. M. (2011). The effects of acceleration on high ability learners: A meta-analysis. Gifted Child Quarterly, 55 (1), 39-53.
• Şahin, A.(1996). Üstün yetenek ve eğitim. Yaşadıkça Eğitim, sayı, 47.
• Taş, N., (2018). Farklılaştırılmış bilgisayar destekli matematik etkinliklerinin üstün yeteneklilerin bilgi işlemsel düşünme özyeterlikleri ve matematiğe yönelik tutumlarına etkisi. Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• Tekbaş, D. (2004). Kaynaştırma ortamında üstün zekalı çocuğa uygulanan zenginleştirme programı hakkında örnek olay incelenmesi ve programın etkinliğine ilişkin bir araştırma, Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Tuzkan, E, F. (2019). Üstün yetenekli öğrencilere eğitim veren öğretmenlerin yaratıcılığı teşvik etme ve farklılaştırılmış öğretim verebilme özyeterliklerinin incelenmesi, Yüksek Lisans Tezi. Bahçeşehir Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Umar, Ç. N. (2014). Karma öğrenme yöntemi ile farklılaştırılmış öğretim ortamının üstün zekalı ve yetenekli öğrencilerin akademik başarılarına, eleştirel düşünme becerilerine ve yaratıcılıklarına etkisi. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Ülger, B,B. (2019). Üstün yetenekli öğrencilere yönelik farklılaştırılmış sorgulama temelli fen bilgisi ders modüllerinin geliştirilmesi, uygulanması ve etkililiğinin değerlendirilmesi, Uludağ Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bursa.
• Ürek, H. (2017). Kimyasal değişim temalı farklılaştırılmış etkinliklerin 7. sınıf özel yetenekli öğrencilerin kavramsal anlamalarına ve farkındalıklarına etkisi. Doktora Tezi, Balıkesir Üniversitesi.
• Van Tassel-Baska, J. (2003). Differentiation the language arts for high ability learners, K8. Arlington, VA: ERIC Clearinghouse on Disabilities and Gifted Education. (ERIC Document Reproduction Service No. ED474306)
• Zeidner, M., & Schleyer, E. J. (1999). The big-fish-little-pond effect for academic selfconcept, test anxiety, and school grades in gifted children. Contemporary Educational Psychology, 24, 305-329.