Farklı Öğrenim Seviyesindeki Öğrencilerin Astronomi Kavramıyla İlgili Görüşlerinin Gelişimsel Olarak İncelenmesi

Yıl 2015, Cilt: 4 Sayı: 1, 66 - 91, 12.06.2015

Elif Arıkurt Ümmü Durukan , Çiğdem Şahin

Öz

Bu araştırmada, ortaokul öğrencilerinin astronomi kavramıyla ilgili algılamalarını gelişimsel olarak incelemek amaçlanmıştır. Gelişimsel enlemsel araştırma yöntemine göre yürütülen araştırmanın örneklemini 2012-2013 eğitim öğretim yılında güz döneminde Van’ın bir ilçesinde yatılı bölge ortaokulunda 5, 6 ve 7. sınıfta öğrenim gören 202 ortaokul öğrencisi oluşturmaktadır. Veri toplama aracı olarak bir açık uçlu soru kullanılmıştır. Açık uçlu sorunun araştırmanın amacına uygunluğu ve kapsam geçerliliği için 3 alan eğitimi uzmanı görüşü alınmış ve 5 öğrenci ile pilot uygulaması yapılmıştır. Elde edilen veriler içerik analizi ile analiz edilmiştir. Öğrenci ifadelerinden kodlar ve temalar oluşturulmuş ve kodların ifade edilme sıklıkları hesaplanmıştır. Ayrıca verilerin geçerliliğini arttırmak için öğrenci cevaplarından alıntılar sunulmuştur. Elde edilen bulgular irdelendiğinde, öğrencilerin cevaplarının ilgili sınıf seviyelerindeki okul bilgileri ile örtüşmediği ancak sınıf seviyesi ilerledikçe daha bilimsel açıklamaların yapıldığı sonunca ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Astronomi, ortaokul öğrencisi, enlemsel araştırma.

Kaynakça

• Acker, S. F. (1996). Identifying and correcting misconceptions about the solar system through a constructivist learning approach, Unpublished Master Thesis, Texas University, Teksas, ABD.
• Agan, L., (2004). Stellar ideas: Exploring students’ understanding of stars, Astronomy Education Review, 3(1), 77-97.
• Atwood, R. K. & Atwood, V. A. (1997). Effects of ınstruction on preservice elementary teachers’ conceptions of the causes of night and day the seasons, Journal of Science Teacher Education, 8(1), 1-13.
• Bailey, J. M. (2006). Development of a concept inventory to assess students’ understanding and reasoning difficulties about the properties and formation of stars, Doctorate Thesis, Arizona University, ABD.
• Baloğlu-Uğurlu, N. (2005). İlköğretim 6. sınıf öğrencilerinin dünya ve evren konusu ile ilgili kavram yanılgıları, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(1), 229–246.
• Baxter, J. (1991). A constructivist approach to astronomy in the National Curriculum, Physics Education, 26, 38-45.
• Bekiroğlu, F.O. (2007). Effects of model-based teaching on pre- service physics teachers’ conceptions of the moon, moon phases and other lunar phenomena, International Journal of Science Education, 29(5), 55.
• Bektaşlı, B. (2013a). Fen bilgisi öğretmen adaylarının astronomi hakkındaki kavram yanılgılarının tespiti için astronomi kavram testinin geliştirilmesi, Eğitim ve Bilim, 38(168), 362-372.
• Bektaşlı, B. (2013b). The effect of media on preservice science teachers’ attitudes toward astronomy and achievement in astronomy class, The Turkish Online Journal of Educational Technology, 12(1), 139-146.
• Bostan Sarıoğlan, A., Küçüközer, H. & Küçüközer, A. (2014). Sınıf öğretmeni adaylarının astronomi kavramları hakkındaki kavramsal anlamaları, Fen Eğitimi ve Araştırmaları Derneği Fen Bilimleri Öğretimi Dergisi, 2(1), 23-34.
• Bodner, G.M. (1990). Why good teaching fails and hard-working students don’t always succeed, Spectrum, 28(1), 27-32.
• Bostan, A. (2008). Farklı yaş grubu öğrencilerinin astronominin bazı temel kavramlarına ilişkin düşünceleri, Yayınlanmamış Yüksek lisans tezi, Balıkesir Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Balıkesir.
• Boyraz Topaloğlu, Ş. (2012). İlköğretim 7. sınıf fen ve teknoloji ders kitabı, EKOYAY Eğitim Yayıncılık, Ankara.
• Bryce, T.G.K. & Blown, E.J. (2012). The novice-expert continium in astronomy knowledge, International Journal of Science Education, 34 (4), 545-587.
• Bülbül, E., İyibil, Ü.G. & Şahin, Ç. (2012, Mayıs). Sınıf öğretmen adaylarının gök cisimleri ile ilgili alternatif kavramlarının kavram karikatürleri ile belirlenmesi, 11. Ulusal Sınıf Öğretmenliği Eğitimi Sempozyumu Özet Kitapçığı, (s. 82- 83), Rize: Recep Tayip Erdoğan Üniversitesi.
• Bülbül, E., İyibil, Ü.G. & Şahin, Ç. (2013). Ortaokul 8.sınıf öğrencilerinin astronomi kavramıyla ilgili algılamalarının belirlenmesi, Journal of Research in Education and Teaching, 2(3), 182-191.
• Canbazoğlu-Bilici, S., Öner-Armağan, F., Kozcu-Çakır, N. & Yürük, N. (2012). Astronomi tutum ölçeğinin Türkçe’ye uyarlanması: Geçerlilik ve güvenirlik çalışması, Türk Fen Eğitimi Dergisi, 9(2), 117-127.
• Cin, M. (2007). Alternative views of the solar system among turkish students, Review of Education, 53, 39-53.
• Çepni, S. (2010). Araştırma ve Proje Çalışmalarına Giriş (5th ed.). Trabzon: Celepler Matbaacılık.
• Driver, R., (1983). The Pupils as Scientist? Milton Keynes: Open University Press.
• Durukan, Ü. G. & Sağlam-Arslan, A. (2013). Fen bilgisi öğretmen adaylarının temel astronomi kavramlarını ilişkilendirme durumlarının analizi, Fen Bilimleri Öğretimi Dergisi, 1(2), 97- 109.
• Ercan,F., Taşdere, A. & Ercan, N. (2010). Kelime ilişkilendirme testi aracılığıyla bilişsel yapısı ve kavramsal değişimin gözlenmesi, Türk Fen Eğitimi Dergisi,7(2), 136-153.
• Ekiz, D. & Akbaş, Y. (2005). İlköğretim 6. sınıf öğrencilerinin astronomi ile ilgili kavramları anlama düzeyi ve kavram yanılgıları, Milli Eğitim Dergisi, 165, 61-78.
• Emrahoğlu, N. & Öztürk, A. (2009). Fen bilgisi öğretmen adaylarının astronomi kavramlarını anlama seviyelerinin ve kavram yanılgılarının incelenmesi üzerine boylamsal bir araştırma, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18(1), 165–180.
• Frede, V. (2006). Pre-Service elementary teacher’s conceptions about astronomy, Advances in Space Research, 38, 2237–2246.
• Hewson, P. W. & Hewson, M. G. (1984). The role of conceptual conflict in conceptual change and the design of science instruction, Instructional Science, 13, 1-13.
• Göncü, Ö. (2013). İlköğretim beşinci ve yedinci sınıf öğrencilerinin astronomi konularındaki kavram yanılgılarının tespiti, Yüksek Lisans Tezi, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Burdur.
• Güneş, G. (2010). Öğretmen adaylarının temel astronomi konularında bilgi seviyeleri ile bilimin doğası ve astronomi öz-yeterlilikleri arasındaki ilişkinin incelenmesi, Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• İbret, B. Ü. & Aydınözü, D. (2011). İlköğretim II. kademe öğrencilerinin metaforlar, Kastamonu Eğitim Dergisi, 19(1), 85-102. kavramına ilişkin geliştirdikleri
• İyibil, Ü.G. (2010). Farklı programlarda öğrenim gören öğretmen adaylarının temel astronomi kavramlarını anlama düzeylerinin ve ilgili kavramlara ait zihinsel modellerinin analizi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon.
• İyibil, Ü.G. & Sağlam Arslan, A. (2010). Fizik öğretmen adaylarının yıldız kavramına dair zihinsel modelleri, Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 4(2), 25-46.
• Kalkan, H. & Kıroğlu, K. (2007). Science and nonscience students’ ideas about basic astronomy concepts in pre-service training for elemantary school teachers, Astronomy Education Review, 6(1), 15-24.
• Kaplan, G. & Tekinarslan Ç.İ. (2013). A comparison of knowledge levels of students with and without ıntellectual disabilities about astronomy concepts, Elementary Education Online, 12(2), 614- 627.
• Kırbıyık, H., Kızıloğlu, Ü., Kızıloğlu, N., Civelek, F. R. & Beklen, E. (2007). Evren Nasıl Oluştu?, ODTÜ Yayıncılık, Ankara.
• Kikas, E. (2005). Development of children’s knowledge: the sky, the Earth and the Sun in children’s explanations, Electronic Journal of Folklore, 31, 31- 56.
• Kikas, E. (2006). The effect of verbal and visuo- spatial abilities on the development of knowledge of the Earth, Research in Science Education, 36, 269-283.
• Komisyon, (2012). İlköğretim fen ve teknoloji 7. sınıf ders kitabı, MEB Devlet Kitapları. Ankara.
• Kurnaz, M. A. (2012). Yıldız, kuyruklu yıldız ve takımyıldız kavramlarıyla ilgili öğrenci algılamalarının belirlenmesi, Abant İzzet Baysal University Education Faculty Journal, 12(1), 251- 264.
• Kurnaz, M.A. & Değermenci, A. (2012). 7. sınıf öğrencilerinin Güneş, Dünya ve Ay ile ilgili zihinsel modelleri, Elementary Education Online, 11(1), 137-150.
• Küçüközer, H. (2007). Prospective science teachers’ conceptions about astronomical subjects, Science Education International, 18(2), 113-130.
• Küçüközer, H., Korkusuz, M. E., Küçüközer, H. A. & Yürümezoğlu, K. (2009). The effect of 3D computer modeling and observation-based instruction on the conceptual change regarding basic concepts of astronomy in elementary school students, Astronomy Education Review, 43(6), 40-58.
• Küçüközer, H. & Bostan, A. (2010). Ideas of kindergarten students on the day-night cycles, the seasons and the moon phases, Journal of Theory and Practice in Education, 6(2), 267-280.
• Küçüközer, H., Bostan, A. & Işıldak, R. S. (2010). İlköğretim matematik öğretmeni adaylarının bazı astronomi kavramlarına ilişkin fikirlerine öğretimin etkileri, OMÜ Eğitim Fakültesi Dergisi, 29(1), 105-124.
• Liu, S., H., (2003). Models of “The Heavens and the Earth”: An investigation of German and Taiwanese students’ alternative conceptions of the universe, International Journal of Science and Mathematics Education, 3, 295-325.
• M.E.B. (2005). İlköğretim fen ve teknoloji dersi (4. ve 5. sınıflar) öğretim programı, Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı, Ankara.
• M.E.B. (2006). İlköğretim fen ve teknoloji dersi (6, 7. ve 8. sınıflar) öğretim programı, Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı, Ankara.
• M.E.B. (2009). İlköğretim 1, 2 ve 3. sınıflar hayat bilgisi dersi öğretim programı ve kılavuzu, Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı, Ankara.
• M.E.B. (2013a). Ortaöğretim astronomi ve uzay bilimleri dersi öğretim programı, Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı, Ankara.
• M.E.B. (2013b). İlköğretim kurumları (ilkokullar ve ortaokullar) fen bilimleri dersi (3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar) öğretim programı, Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı, Ankara.
• Novak, D.J. (1988). Learning science and the science of learning, Studies in Science Education, 15, 77–101.
• Osborne, R.J. & Wittorock, M.C. (1983). Learning science: A generative process, Science Education, 67(4), 489-508.
• Ölmez, O. & Geban, Ö. (2001, Eylül). Dördüncü sınıf öğrencilerinin Dünya ve gökyüzü konularındaki kavramları anlamalarında kavramsal değişim yaklaşımının etkisi, Bilimde Çağdaş, Düşüncede Özgür Yeni Binyılın Başında Türkiye’de Fen Bilimleri Eğitimi Sempozyumu (s.172-175). İstanbul: Maltepe Üniversitesi.
• Öztürk, D. & Uçar, S. (2012). İlköğretim öğrencilerinin Ay’ın evreleri konusunda kavram değişimlerinin işbirliğine dayalı ortamda incelenmesi, Türk Fen Eğitimi Dergisi, 9(2), 98-112.
• Öztürk, A. & Doğanay, A. (2013) İlköğretim beşinci ve sekizinci sınıf öğrencilerinin Dünya’nın şekli ve yerçekimi kavramlarına ilişkin anlamaları ve zihinsel modelleri, Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Dergisi, 13(4) , 2455-2476.
• Panagiotaki, G., Nobes, G. & Potton, A., (2009). Mental models and other misconceptions in children’s understanding of the Earth, Journal of Experimental Child Psychology, 104(1), 52- 67.
• Plummer, J. (2008). Students’ development of astronomy concepts across time, Astronomy Education Review, 7(1), 139-148.
• Samarapungavan, A., Vosniadou, S. & Brewer, W.F., (1996). Mental models of the Earth, Sun, and Moon: Indian children’s cosmologies, Cognitive Development, 11, 491-521.
• Sezen, F. (2002). İlköğretim 7. sınıf öğrencilerinin astronomi kavramlarını anlama düzeyleri ve kavram yanılgıları, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon.
• Skopeliti, I. & Vosniadou, S. (2007). Reasoning with external representations in elementary astronomy. In S. Vosniadou, D. Kayser, & A. Protopapas (eds.), Proceedings of EuroCogSci07, the European Cognitive Science Conference (s.244-249), Delphi, Greece.
• Straatemeier, M., Van der Mass, H. L. J. & Jansen, B. R. J., (2008). Children’s knowledge of the Earth: A new methodological and statistical Psychology,100, 276-296. Journal of Experimental Child
• Şahin, F. (2001). İlköğretim 2. sınıf öğrencilerinin uzay hakkındaki bilgilerinin değerlendirilmesi, Burdur Eğitim Fakültesi Dergisi, 2, 156–169.
• Şahin, Ç., Bülbül, E. & Durukan, Ü.G. (2013b). Öğrencilerin gök cisimleri konusundaki alternatif kavramlarının giderilmesinde kavramsal değişim metinlerinin etkisi, Journal of Computer and Education Research, 1(2), 38-64.
• Şahin, Ç., Bülbül, E. & Durukan, Ü.G. (2013a, Kasım). Öğrencilerin gökcisimleri giderilmesinde kavram karikatürlerinin etkisi, The International Symposium on Changes and New Trends in Education, Konya, Turkey. konusundaki alternatif kavramlarının
• Şaşmaz-Ören, F. & Erduran-Avcı, D. (2005). Farklı öğrenim düzeyindeki öğrencilerin “Güneş Sistemi ve Gezegenler” konusundaki bilgi düzeylerinin tespitine yönelik bir araştırma, XIV. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi Bildiri Kitabı (s.903- 907), Denizli.
• Taşcan, M. (2013). Fen bilgisi öğretmenlerinin temel astronomi konularındaki bilgi düzeylerinin belirlenmesi (Malatya ili örneği), Yüksek Lisans Tezi, İnönü Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
• Taylor, I., Baker, M. & Jones, A. (2003). Promoting mental model building in astronomy education, International Journal of Science Education, 25(10), 1205- 1225. TDK (2013). http://www.tdk.gov.tr/?option=com_karsilik&view=karsilik&ka tegori1= abecesel&kelime2=A, erişim tarihi: 18.12.2013
• Topdemir, H.G. & Unat, Y. (2008). Bilim Tarihi. Ankara: Pegem Akademi.
• Trumper, R. (2001). A cross-college age study of science and nonscience students’ conceptions of basic astronomy concepts in pre-service training for high-school teachers, Journal of Science Education and Technology, 10(2), 189-195.
• Trumper, R. (2003). The need for change in elementary school teacher training -a cross-college age study of future teachers’ conceptions of basic astronomy concepts, Teaching and Teacher Education, 19, 309–323.
• Trumper, R. (2006a). Teaching future teachers basic astronomy concepts- Sun – Earth – Moon relative movements -at a time of reform in science education, Research in Science & Technological Education, 24(1), 85-109.
• Trumper, R. (2006b). Teaching future teachers basic astronomy concepts – seasonal changes- at a time of reform in science education, Journal of Research in Science Teaching, 43(9), 879-906.
• Trundle, K. C., Atwood, R. K. & Christopher, J. E. (2002). Pre-service elementary teachers’ conceptions of Moon phases before and after instruction, Journal of Resarch in Science Teaching, 39 (7), 633-658.
• Trundle, K. C., Atwood, R. K. & Christopher, J. E. (2006). Pre-service elementary teachers’ knowledge of observable Moon phases and pattern of change in phases, Journal of Science Teacher Education, 17, 87-101.
• Trundle, K. C., Atwood, R. K. & Christopher, J. E. (2007). A longitudinal study of conceptual change: pre-service elementary teachers’ conceptions of Moon phases, Journal of Research in Science Teaching, 44(2), 303- 326.
• Türkoğlu, O., Örnek, F., Gökdere, M., Süleymanoğlu, N. & Orbay, M. (2009). On pre-service science teachers' pre-existing knowledge levels about basic astronomy concepts, International Journal of Physical Sciences, 4(11),734-739.
• Ucar, S. & Demircioglu, T. (2011). Changes in preservice teacher attitudes toward astronomy within a semester long astronomy ınstruction and four year-long teacher training program, Journal of Science Education and Technology, 20, 65-73.
• Ünsal, Y., Güneş, B. & Ergin, İ. (2001). Yükseköğretim öğrencilerinin temel astronomi konularındaki bilgi düzeylerinin tespitine yönelik bir araştırma, Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21(3), 47-60.
• Vosniadou, S. & Brewer, W. (1992). Mental models of the Earth: A study of conceptual change in childhood, Cognitive Psychology, 24, 535-585.
• Vosniadou, S. & Brewer, W. (1994). Mental models of the day/night circle, Cognitive Science, 18, 123-183.
• Vosniadou, S., Skopeliti, I. & Ikospentaki, K. (2004). Modes of knowing and ways of reasoning in elementary astronomy, Cognitive Development, 19, 203-222.
• Wittman, D. (2009). Shaping attitudes toward science in an ıntroductory astronomy class, The Physics Teacher, 47, 591- 594.
• Yağbasan, R. &Gülçiçek, Ç. (2003). Fen öğretiminde kavram yanılgılarının karakteristiklerinin tanımlanması, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(13), 102-119.
• Zeilik, M., Schau, C., & Mattern N. (1999). Conceptual astronomy. II. Replicating conceptual gains, probing attitude changes across three semesters, American Journal of Physics, 67(10), 923-927.