Devinimsel Bir Dil Göstergesi Olarak Argo Söylemler ve Çevirileri: Sait Faik Abasıyanık’ın Öykü Karakterlerinden Örnekler

Year 2025, Volume: 10 Issue: 2, 1131 - 1151, 31.08.2025

Mesut Kuleli , Nazan Müge Uysal

https://doi.org/10.29110/soylemdergi.1695775

Abstract

Dil göstergeleri toplumsal uzlaşının zorluğu ve nedensizlik ilkesi nedeniyle değişmezlik özelliği gösterirken aynı zamanda toplumsal yaşamdaki hızlı değişimlere direnemeyen göstergelerin değişebilirlik özelliği de söz konusudur. Değişebilirlik özelliğinin en sık görüldüğü dilsel ögeler, toplumsal yaşantının en çok içinde olan göstergelerdir. Bu göstergelerden biri de argo ifadelerdir. Argo ifadeler, ortak dilden ayrı göstergeler olarak karşımıza çıkarken temelinde ortak dilin göstergeleri bulunmaktadır. Toplumsal dil kullanımının bireyselleşmiş işlevi haline gelerek yazınsal eserlerde de argo kullanımı bulunmaktadır. Argo ifadelerin aynı zamanda kültürel izler taşıdığı göz önünde bulundurulduğunda, bu ifadeler yazınsal eserlerin çevirisinde zorluk yaratma potansiyeli olan göstergeler olarak düşünülebilir. Bu çalışmada, öykü karakterleri olarak halktan sıradan insanları kurgulayan Sait Faik Abasıyanık’ın İngilizceye çevrilmiş olan 37 öyküsünün kaynak metinlerindeki karakterlerin söylemlerinde karşılaşılan argo ifadeler saptanarak bu göstergelerin İngilizceye çevirilerinin Franco Aixelá’nın (1996) sınıflandırdığı çeviri stratejilerinden hangilerine örnek olabileceği belirlenmeye çalışılmış ve erek metinlerde yeniden üretilen bu argo ifadelerin potansiyel anlam dönüşümleri, Öztürk Kasar’ın (2021) öne sürdüğü “Çeviride Anlam Evrilmesi Dizgeselliği” temel alınarak değerlendirilmiştir. Argo ifadelerin çevirisinde kullanılan erek göstergelerin anlamsal sonuçları irdelenerek yazın çevirmenlerinin kullanabilecekleri çeviri stratejilerinin erek okur için anlamı ne derecede koruyabildiği veya dönüştürdüğü tartışılmıştır. Sonuç olarak, yazın çevirmenlerinin çeviride zorluk çıkarabilecek dilsel göstergeleri erek kültürde yeniden üretme aşamasında kullanabilecekleri çeviri stratejileri ile potansiyel anlamsal sonuçları sentezlemesi üzerine çıkarımlarda bulunulmuştur.

Keywords

argo ifadeler , çeviri stratejileri , anlam dönüşümü , Sait Faik Abasıyanık

Slang Expressions as Dynamic Signs of Language and Their Translation: Use of Slang in Short Story Characters of Sait Faik Abasıyanık

Abstract

While linguistic signs are taken immutable due to the difficulty in achieving a consensus among the members of a speech community for their mutation as well as the principle of arbitrariness, it is also a fact that those signs can take on the principle of mutability due to their vulnerability to the drastic changes in the social life. The linguistic signs with mutability principle mostly turn out to be those most commonly encountered in social life, among which slang expressions can be counted as an example. Though distinctly different from the common language of a community, slang expressions are actually based on the signs of that common language. As the manifestation of “parole” based on the “langue”, literary works are no exception to the use of slang expressions. Given that slang expressions are also culture-laden linguistic signs, they can be counted among the signs likely to pose difficulties in literary translation. This study sets out to identify the slang expressions of the characters in the source texts of the 37 short stories by Sait Faik Abasıyanık already translated into English. Identification of the slang expressions in the characters’ discourse is followed by the classification of each target sign into potential translation strategies as proposed by Franco Aixelá (1996). Evaluations regarding the potential meaning transformations from the use of any target sign as the translation of a slang expression are based upon the “Systematics of Designification in Translation” as coined and proposed by Öztürk Kasar (2021). The results of the use of target signs as translations of slang expressions are addressed with a view to the discussion of the extent of preservation or possible transformation of meaning coming from the use of translation strategies in question. Finally, implications are drawn and suggested for literary translators regarding synthesizing the use of translation strategies available for reproducing potentially challenging linguistic signs, i.e. slang expressions, in another language with their potential signification results based on systematics of designification.

Keywords

Literary translation , slang expressions , translation strategies , meaning transformation , Sait Faik Abasıyanık

References

• Abasıyanık, Sait Faik (2009). Bütün Eserleri. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Abasıyanık, Sait Faik (2014). A Useless Man: Selected Stories. (M. Freely ve A. Dawe, Çev.), Archipelago Books.
• Agha, Asif (2015). “Tropes of Slang”. Signs and Society 3(2), 306-330. DOI: 10.1086/683179
• Aktunç, Hulki. (1998). Türkçenin Büyük Argo Sözlüğü (Tanıklarıyla). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Aliş, Şehnaz (2016). “Hüseyin Rahmi Gürpınar'ın Şıpsevdi Romanında Argo Kullanımı. Emine Gürsoy Naskili ve Gülden Sağol Yüksekkaya (Ed.), Argo içinde (s. 275-284) (2. Baskı). İstanbul: Ka Kitap.
• Allan, Keith ve Kate Burridge (2006). Forbidden Words: Taboo and the Censoring of Language. New York: Cambridge University Press.
• Cambridge Çevrimiçi Sözlük. (t.y.). Cambridge Dictionary. 3 Nisan 2025 tarihinde https://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/pull adresinden edinilmiştir.
• Can, Betül (2023). “Mısırlı Yazar Necîb Mahfûz’un Romanlarının İngilizce Ara Dil Kullanılarak Yapılan Çevirilerinde Argo İfadeler, Deyimler ve Özel Adların Çevirisi Üzerine Bir İnceleme”. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Uluslararası Filoloji ve Çeviribilim Dergisi 5(2), 123-143. https://doi.org/10.55036/ufced.1401904
• Can Rençberler, Alize (2021). “Erek Odaklı Yaklaşımla Türkçeden İngilizceye Argo Deyimlerin Çeviri Stratejileri: ‘Keşanlı Ali Destanı’ Örneği”. International Journal of Language Academy 9(3), 133-149. http://dx.doi.org/10.29228/ijla.51983
• Cengiz, Nurel (2023). Ulrich Hub’un Eserlerinde Argo İfadelerin ve Deyimlerin Türkçeye Çevirisinde Çevirmen Tercihleri. Çeviribilim ve Uygulamaları Dergisi (35), 1-22. https://doi.org/10.37599/ceviri.1376259
• Collins. (t.y.). Collins Dictionary. 3 Nisan 2025 tarihinde https://www.collinsdictionary.com/dictionary/english/holy-mother adresinden edinilmiştir.
• Çekçi, Selim Ozan ve Sinem Sancaktaroğlu Bozkurt (2021). “Yaşar Kemal’in İnce Memed Romanındaki Kültüre Özgü Ögelerin Çevirilerinin İncelenmesi”. Caner Çetiner ve Mesut Kuleli (Ed.), Çevirmen Eğitiminde Güncel Yaklaşımlar ve Uygulamalar içinde (s. 169-198). Ankara: Nobel Bilimsel Eserler.
• Çitil, Hacer (2009). Sait Faik Abasıyanık’ın Hikâyelerinde Argo, Deyim ve Atasözlerinin İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.
• Dictionary.com. (t.y.). DictionaryCom. 5 Nisan 2025 tarihinde https://www.dictionary.com/browse/dog adresinden edinilmiştir.
• Dolmacı, Mustafa, Mehmet Dudar Canlı ve Yonca Gül Uğurlu (2021). “A Comparative Study in Three Languages: Domestication and Foreignization in Subtitle Translation of Television Series”. Caner Çetiner ve Mesut Kuleli (Ed.), Çevirmen Eğitiminde Güncel Yaklaşımlar ve Uygulamalar içinde (s. 199-233). Ankara: Nobel Bilimsel Eserler.
• Drake, G. F. (1980). “The Social Role of Slang”. Language Social Psychological Perspectives, 63-70. https://doi.org/10.1016/B978-0-08-024696-3.50015-6
• Dumas, Bethany K. ve Jonathan Lighter (1978). “Is Slang a Word for Linguists?” American Speech 53(1), 5-17. https://doi.org/10.2307/455336
• Elçi, Handan İnci (2016). “Tip Yaratma Tekniği Olarak Hüseyin Rahmi Gürpınar'ın Romanlarında Argo”. Emine Gürsoy Naskili ve Gülden Sağol Yüksekkaya (Ed.), Argo içinde (s. 251-261) (2. Baskı). İstanbul: Ka Kitap.
• Ergüzel, Mehmet Mehdi ve Esra Kirik (2012). “Sait Faik Abasıyanık’ın Hikâyelerinin Söz Varlığı Üzerine”. Turkish Studies - International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 7(4), 51-68.
• Franco Aixelá, Javier (1996). “Culture-specific Items in Translation”. Roman Alvarez ve Carmen Africa Vidal (Ed.), Translation, Power, and Subversion içinde (s. 52-78). Clevedon, Philadelphia ve Adelaide: Multilingual Matters.
• Gür, Muhammet (2016). “Ahmed Rasim'de Argo”. Emine Gürsoy Naskili ve Gülden Sağol Yüksekkaya (Ed.), Argo içinde (s. 233-249) (2. Baskı). İstanbul: Ka Kitap.
• Huvaj Sevim, Nefin (2018). Sait Faik Abasıyanık Öykülerinde söylem: "Semaver", "Mahalle Kahvesi", "Alemdağ'da Var Bir Yılan" Kitapları Üzerine Foucault'cu Bir Okuma. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
• Kaman, Sevda (2019). “Hulki Aktunç’un ‘Madi Hayat in The Dark’ Adlı Öyküsünde Argo”. Researcher: Social Science Studies 7(4), 97-107.
• Karabağ, İmran (2016). “Sait Faik'in Medar-ı Maişet Motoru Romanı ve Almanca Çevirisinde Argo Kullanımı”. Emine Gürsoy Naskili ve Gülden Sağol Yüksekkaya (Ed.), Argo içinde (s. 263-274) (2. Baskı). İstanbul: Ka Kitap.
• Kayıhan, İsa (2020). “Sait Faik Abasıyanık’ın ‘Yalnızlığın Yarattığı İnsan’ Adlı Öyküsü Üzerine Bir Tahlil Denemesi”. Söylem Filoloji Dergisi 5(2), 549-563. https://doi.org/10.29110/soylemdergi.791603
• Kefeli, Emel (2016). “Edebiyat ve Argo İlişkisi”. Emine Gürsoy Naskili ve Gülden Sağol Yüksekkaya (Ed.), Argo içinde (s. 199-213) (2. Baskı). İstanbul: Ka Kitap.
• Kocapınar, Pelin (2019). “Ömer Seyfettin ve Sait Faik’in Dil ve Üslupları Üzerine”. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi (19), 343-366.
• Kuleli, Mesut (2020). “Culture Specific İtems in Literary Texts and Their Translation Based on ‘Foreignization’ and ‘Domestication’ Strategies. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi (Ö7), 617-653. DOI: 10.29000/rumelide.811038
• Kumsar, İsmail Alper (2021). “Türk Edebiyatında Argonun Serüvenine Dair Notlar ve Bir Argo Tartışması”. Kültür Araştırmaları Dergisi (8), 247-264. https://doi.org/10.46250/kulturder.879406
• Mangır, Mediha (2011). “Osman Cemal Kaygılı’nın Söz Varlığında Argo”. Journal of Turkology Research (30), 233-252.
• Özer Hafçı, Havva (2022, 29 Temmuz). “Sait Faik Abasıyanık. Atatürk Ansiklopedisi”. https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/sait-faik-abasiyanik-1906-1954/ Erişim Tarihi: 07.04.2025
• Öztürk Kasar, Sündüz (2020). “De la désignification en traduction littéraire : Les Gens d’en face de Georges Simenon dans le contexte turc du point de vue de la sémiotique de la traduction”. Parallèles 32(1), 154-175. DOI: 10.17462/para.2020.01.09
• Öztürk Kasar, Sündüz (2021). “Çevirmek, Anlamı Eğip Bükme Sanatı Mıdır?” Didem Tuna ve Mesut Kuleli (Ed.), Söylem, Anlam ve Çeviri Üzerine Disiplinlerarası Tartışmalar içinde (s. 19-44). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Öztürk Kasar, Sündüz ve Didem Tuna (2015). “Yaşam, Yazın ve Yazın Çevirisi için Gösterge Okuma”. Frankofoni (27), 457-482.
• Öztürk Kasar, Sündüz ve Didem Tuna (2017). “Shakespeare in Three Languages: Reading and Analyzing Sonnet 130 and its Translations in the Light of Semiotics”. International Journal of Languages’ Education 5(1), 170-181. DOI: 10.18298/ijlet.1723
• Parlakpınar, Murat (2023). Sermet Muhtar Alus’un Onikiler Adlı Romanında Argo Söz Varlığı. Edebî Eleştiri Dergisi 7(1), 73-87. https://doi.org/10.31465/eeder.1205908
• Power Thesaurus. (t.y.). Power Thesaurus. 4 Nisan 2025 tarihinde https://www.powerthesaurus.org/son_of_a_dog/definitions adresinden edinilmiştir.
• Sağlam, Mehmed Halil ve Sevnur Korkut (2019). “Sait Faik’in Hikâyelerinde Karakter Dönüşümü”. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 7(14), 462-484.
• Sait Faik Abasıyanık Müzesi (t.y.). “Sait Faik Abasıyanık hayatı”. 11 Nisan 2025 tarihinde https://saitfaikmuzesi.org/hayati/ adresinden edinilmiştir.
• Saussure, Ferdinand de (1998). Genel Dilbilim Dersleri. (Çev. Berke Vardar). İstanbul: Multilingual.
• Spence, N. C. W. (1986). “French Argot, English Slang”. French Studies 40(3), 257–268. https://doi.org/10.1093/fs/XL.3.257
• Terzioğlu, Öykü (2006). “Anonim Bir Halk Edebiyatı Ürünü Olarak Argo”. Milli Folklor (71), 102-106.
• Türk Dil Kurumu Güncel Türkçe Sözlük (t.y.-a). Türk Dil Kurumu sözlükleri. 4 Nisan 2025 tarihinde https://sozluk.gov.tr/ adresinden edinilmiştir.
• Türk Dil Kurumu Güncel Türkçe Sözlük (t.y.-b). Türk Dil Kurumu sözlükleri. 3 Nisan 2025 tarihinde https://sozluk.gov.tr/ adresinden edinilmiştir.
• Türk Dil Kurumu Güncel Türkçe Sözlük (t.y.-c). Türk Dil Kurumu sözlükleri. 5 Nisan 2025 tarihinde https://sozluk.gov.tr/ adresinden edinilmiştir.
• Türk Dil Kurumu Güncel Türkçe Sözlük (t.y.-d). Türk Dil Kurumu sözlükleri. 4 Nisan 2025 tarihinde https://sozluk.gov.tr/ adresinden edinilmiştir.
• Türk Dil Kurumu Güncel Türkçe Sözlük (t.y.-e). Türk Dil Kurumu sözlükleri. 4 Nisan 2025 tarihinde https://sozluk.gov.tr/ adresinden edinilmiştir.
• Türk Dil Kurumu Güncel Türkçe Sözlük (t.y.-f). Türk Dil Kurumu sözlükleri. 6 Nisan 2025 tarihinde https://sozluk.gov.tr/ adresinden edinilmiştir.
• Yaman, Burcu (2023). “Orhan Kemal’in 72. Koğuş Romanının İngilizce Çevirilerindeki Argo Söylemlerin Disiplinlerarası Bakış Açısıyla İncelenmesi”. Söylem Filoloji Dergisi (Çeviribilim Özel Sayısı), 483-498. https://doi.org/10.29110/soylemdergi.1186478
• Your Dictionary (t.y.). Yourdictionary. 6 Nisan 2025 tarihinde https://www.yourdictionary.com/what-the-hell adresinden edinilmiştir.
• Yener, Melih (2021). “1938-1950 Yılları Arasında Yayımlanmış Edebiyat Dergilerinde Sait Faik Abasıyanık’la İlgili Düşünceler”. Bartın Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 6(2), 65-79.