Çalışanların Yapay Zekâ Kaygısı ile Motivasyon Düzeyleri Arasındaki İlişki: Turizm Çalışanları Üzerine Bir Araştırma

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 1, 159 - 173, 31.01.2024

Nurcan Çetiner , Filiz Özlem Çetinkaya

https://doi.org/10.29023/alanyaakademik.1297394

Cited By: 1

Öz

Birçok alanda olduğu gibi teknoloji alanında yaşanan gelişmelere paralel olarak yapay zekâ uygulamalarının çalışma yaşamına da girmiş olması, çalışanlar üzerinde yapay zekâ kaygısı olarak ifade edilen kavramı kritik bir konu haline getirmiş durumdadır. Çalışmada turizm sektörü çalışanlarının yapay zekâ kaygı düzeylerinin belirlenmesi ve yapay zekâ kaygılarının onların içsel ve dışsal motivasyonları üzerine etkisinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Kolayda örnekleme yöntemi ile ulaşılan turizm sektöründe çalışan 165 katılımcıdan anket aracılığıyla toplanan veriler üzerinde gerçekleştirilen analizler sonucunda; turizm sektörü çalışanlarının motivasyon düzeylerinin yüksek, yapay zeka kaygı düzeylerinin düşük olduğu, yapay zeka kaygıları ile dışsal motivasyonları arasında anlamlı bir ilişki olmadığı fakat içsel motivasyonla pozitif yönde anlamlı ve düşük düzeyde bir ilişki olduğu sonucuna ulaşılmıştır. araştırma değişkenlerini ele alan bir çalışmaya rastlanılamamış olması, araştırmanın özgün yönünü ve önemini ortaya koymaktadır

Anahtar Kelimeler

Yapay Zekâ, Yapay Zekâ Kaygısı, Motivasyon, Turizm

The Relationship between Artificial Intelligence Anxiety and Motivation Levels of Employees: A Research on Tourism Employees

Öz

Artificial intelligence applications have entered working life in parallel with the developments in the field of technology, as in many fields, has made the concept of artificial intelligence anxiety on employees a critical issue. It aims to determine the artificial intelligence anxiety levels of tourism sector employees in working environments and to determine the effect of artificial intelligence concerns on their internal, and external motivations. The data was collected via the questionnaire from 165 participants working in the tourism sector by convenience sampling method. As a result of analysis; it has been concluded that the motivation level of the tourism sector employees is high, the level of artificial intelligence anxiety is low, and there is no significant relationship between artificial intelligence concerns and extrinsic motivation, but there is a positive and low-level relationship with intrinsic motivation. The fact that no study addressing the research variables has been found reveals the originality and importance of the research.

Anahtar Kelimeler

Artificial Intelligence, Artificial Intelligence Anxiety, Motivation, Tourism

Kaynakça

• Akbaba, S., & Aktaş, A. (2005). İçsel motivasyonun bazı değişkenler açısından incelenmesi, M.Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 21(21), 19-42.
• Akkaya, B., Özkan, A., & Özkan, H. (2021). Yapay zekâ kaygı (yzk) ölçeği: Türkçeye uyarlama, geçerlik ve güvenirlik çalışması, Alanya Akademik Bakış, 5(2), 1125-1146. https://doi.org/10.29023/alanyaakademik.833668
• Alkış, H., & Öztürk, Y. (2009). Otel işletmelerinde motivasyon faktörleri üzerine bir araştırma, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 8(28), 212-236.
• Aslan, M., & Doğan, S. (2020). Dışsal motivasyon, içsel motivasyon ve performans etkileşimine kuramsal bir bakış, Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 11(26), 291-301. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/983139
• Bingöl, D. (2003). İnsan kaynakları yönetimi. Beta Yayınevi, İstanbul.
• Brislin, R.W., Kabigting, F., Macnab, B., Zukis, B., & Worthley, R. (2005). Evolving perceptions of Japanese workplace motivation, International Journal of Cross Cultural Management, 5(1), 87-103. https://doi.org/10.1177/1470595805050829
• Cüceloğlu, D. (2018). İnsan ve davranışı-psikolojinin temel kavramları. Remzi Kitabevi, İstanbul.
• Çetin, A., Boyraz, M., & Özer, S. (2019). Otel çalışanların iş motivasyonu ve çeşitli demografik değişkenlere göre farklılaşması: Denizli şehir otellerinde bir araştırma, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 22(2), 601-614. https://doi.org/10.29249/selcuksbmyd.589738
• Demir, Ç. (2021). Yapay zekâ teknolojileri aracılığıyla yetenek edinimi, yeteneği geliştirme ve elde tutma, The Journal of Academic Social Science, 9(117), 519-531. http://dx.doi.org/10.29228/ASOS.51053
• Dündar, S., Özutku, H., & Taşpınar, F. (2007). İçsel ve dışsal motivasyon araçlarının işgörenlerin motivasyonu üzerindeki etkisi: Ampirik bir inceleme, Gazi Üniversitesi Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(2), 105-119.
• Ercan, F. (2020). Turizm pazarlamasında yapay zekâ teknolojilerinin kullanımı ve uygulama örnekleri, AHBVÜ Turizm Fakültesi Dergisi, 23(2), 394-410. https://doi.org/10.34189/tfd.23.02.009
• Erdem, A.R. (1998). Süreç kuramlarının eğitim yönetimine katkıları, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(4), 51-54.
• Eren, E., (2001). Örgütsel davranış ve yönetim psikolojisi. Beta Yayınevi, İstanbul.
• Filiz, E., Güzel, Ş., & Şengül, A. (2022). Sağlık profesyonellerinin yapay zekâ kaygı durumlarının incelenmesi, Journal of Academic Value Studies, 8(1), 47-55. http://dx.doi.org/10.29228/javs.57808
• Fortuna, P., Łysiak, M., Chumak, M., & Mcneill, M. (2023). Barriers of human and nonhuman agents’ integration in positive hybrid systems: the relationship between the anthropocentrism, artificial intelligence anxiety, and attitudes towards humanoid robots. Journal for Perspectives of Economic Political and Social Integration, 28(2), 121-149. https://doi.org/10.18290/pepsi-2022-0010
• Gagne, M., & Deci, E.L. (2005). Self-determination theory and work motivation, Journal of Organizational Behavior, 26(4), 331-362. https://doi.org/10.1002/job.322
• Gültekin, Z., Urgan, S., & Ak, M. (2022). Yapay zekâ kaygısının kariyer kararlılığına etkisine yönelik bir araştırma: Ondokuz Mayıs Üniversitesi öğrencileri örneği, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 27(3), 477-491.
• Huitt, W. (2011). Motivation to learn: an overview, educational psychology interactive. Valdosta, GA: Valdosta State University. http://www.edpsycinteractive.org/ topics/motivation/motivate.html
• Johnson, D.G., & Verdicchio, M. (2017). AI anxiety, Journal of the Association for Information Science and Technology, 68(9), 2267–2270. https://doi.org/10.1002/asi.23867
• Jones, N.B., & Lloyd, G.C. (2005). Does Herzberg’s motivation theory have staying power?, The Journal of Management Development, 24(10), 929-943. https://doi.org/10.1108/02621710510627064
• Kargün, S., & Koç, H. (2021). İşgörenlerin motivasyon düzeylerinin örgütsel bağlılık ve iş performansı üzerine etkileri: konaklama işletmelerinde bir inceleme, İşletme Araştırmaları Dergisi, 13(4), 3786-3800. https://doi.org/10.20491/isarder.2021.1356
• Koç, E. (2008). Tüketici davranışı ve pazarlama stratejileri – global ve yerel yaklaşım. Seçkin Yayıncılık, Ankara.
• Koç, H., & Topaloğlu, M. (2012). İşletmeciler için yönetim bilimi. Seçkin Yayıncılık, Ankara. Koçel, T. (2005). İşletme yöneticiliği. Arıkan Yayıncılık, İstanbul.
• Kotler, P., & Armstrong, G. (2011). Principles of marketing. Pearson Prentice Hall, New Jersey.
• Le Berre, C., Sandborn, W.J., Aridhi, S., Devignes, M.-D., Fournier, L., Smaïl-Tabbone, M., Danese, S., & Peyrin-Biroulet, L. (2020). Application of artificial ıntelligence to gastroenterology and hepatology, Reviews and Perspectives Reviews in Basic and Clinical Gastroenterology and Hepatology, 158(1), 76-94. https://doi.org/10.1053/j.gastro.2019.08.058
• Li, J., & Huang, J.S. (2020). Dimensions of artificial intelligence anxiety based on the integrated fear acquisition theory, Technology in Society, 63, 1-10. https://doi.org/10.1016/j.techsoc.2020.101410
• Mahaney C.R., & Lederer, A.L. (2006). The effect of intrinsic and extrinsic rewards for developers on information systems project success, Project Management Journal, 37(4), 42-54. https://doi.org/10.1177/875697280603700405
• Mdhlalose, D. (2022). The innovative employee: the assessment of reward equity on the predisposition to make creative contributions through literature review, Journal of Human Resource and Sustainability Studies, 10(3), 433-448. https://doi.org/10.4236/jhrss.2022.103026
• Mottaz, J.C., (1985). The relative importance of ıntrinsic and extrinsic rewards as determinants of work satisfaction, The Sociological Quarterly, 26(3), 365-385. https://www.jstor.org/stable/4106221
• Nair, S.R. (2009). Consumer behaviour and marketing research, Himalaya Publishing House, Mumbai.
• Ölçer, F. (2005). Departmanlı mağazalarda motivasyon üzerine bir araştırma, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 25, 1-26.
• Öztırak, M. (2023). A study on the impact of artificial intelligence anxiety on the innovation-oriented behaviours of employees, Optimum Ekonomi ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 10(2), 267-286. https://doi.org/10.17541/optimum.1255576
• Porter, L., & Lawler, E. (1968). Managerial attitudes and performance. Irwin Dorsey.
• Salihoğlu, S. (2020). Performansı etkileyen motivasyon faktörleri ve aralarındaki ilişki, [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Üniversitesi,
• Saruhan, Ş.C., & Özdemirci, A. (2016). Bilim, felsefe ve metodoloji, Beta Basım, İstanbul.
• Schiefele, U. (1999). Interest and learning from text, Scientific Studies of Reading, 3(3), 257-279. https://doi.org/10.1207/s1532799xssr0303_4
• Solomon, M., Bamossy, G., Askegaard, S., & Hogg M.K. (2006). Consumer behaviours. Prentice Hall, London.
• Sökmen, A., Bilsel, M.A., & Erbil, C. (2013). Örgütsel adaletin çalışan motivasyonu ve performansı üzerindeki etkisi: Bankacılık sektöründe bir araştırma, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15(1), 43-62.
• Steers, R.M., Mowday, R.T., & Shapiro, D.L. (2004). The future of work motivation theory, Academy of Management Review, 29(3), 379-387. https://doi.org/10.2307/20159049
• Terzi, R. (2020). An adaptation of artificial intelligence anxiety scale into Turkish: Reliability and validity study, International Online Journal of Education and Teaching (IOJET), 7(4), 1501-1515. http://iojet.org/index.php/IOJET/article/view/1031
• Turgut, A. (2023). Lojistik ve tedarik zincirinde yapay zekâ çalışmaları: bibliyometrik bir analiz, Alanya Akademik Bakış Dergisi, 7(1), 461-480. https://doi.org/10.29023/alanyaakademik.1167224
• TÜİK, Türkiye İstatistik Kurumu, (2023). Ücretli çalışan istatistikleri, Mart 2023, Yayım Tarihi: 15 Mayıs 2023 SAYI: 49360, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Ucretli-Calisan-Istatistikleri-Mart-2023-49360&dil=1
• Ulukan, C. (2018). Liderlik ve motivasyon, Zeytinoğlu, G. N. (ed.) Yönetim ve Organizasyon, Anadolu Üniversitesi Yayını, Eskişehir.
• Wang, Y.Y. & Wang, Y.S. (2022). Development and validation of an artificial intelligence anxiety scale: An initial application in predicting motivated learning behavior, Interactive Learning Environments, 30(4), 619–634. https://doi.org/10.1080/10494820.2019.1674887
• Yeşilkaya, N. (2023). Yapay zekâya dair etik sorunlar, Şarkiyat 14(3), 948-963. https://doi.org/10.26791/sarkiat.1189864