Sulu ve Kuru Koşullarda Yetiştirilen Makarnalık Buğday (Triticum durum L.) Genotiplerinde Bazı Kalite Özelliklerinin Miksograf Cihazı ile Değerlendirilmesi

Yıl 2019, Cilt: 29 Sayı: 2, 121 - 139, 20.12.2019

Berat Demir , Mehmet Şahin , Aysun Göçmen Akçacık , Seydi Aydoğan , Sümeyra Hamzaoğlu , Çiğdem Mecitoğlu Güçbilmez , Sadi Gür , Musa Türköz

https://doi.org/10.18615/anadolu.660303

Cited By: 2

Öz

Bu çalışmada bazı makarnalık buğday (Triticum durum L.) çeşitleri ile ileri çıkmış hatlar bazı kalite özellikleri ve miksograf parametreleri yönünden karşılaştırılmış ve özellikler arası ilişkiler belirlenmiştir. Araştırmada kullanılan materyal Bahri Dağdaş Uluslararası Tarımsal Araştırma Enstitüsü’ nde 2016-2017 yetiştirme döneminde kuru ve sulu koşullarda yetiştirilmiştir. Makarnalık buğday örneklerine ait bazı fiziksel, kimyasal ve reolojik özelliklerin yanı sıra bazı miksograf parametreleri (pik zamanı (PT), pik yüksekliği (PV), sağ pik eğimi (RPS), son pik genişliği (CT), pik alanı (TNT), toplam alan (TTINT) ve miksograf skala değeri (MS) incelenmiştir. Makarnalık buğday örnekleri gluten kuvvetinin önemli bir göstergesi olan miksograf skala değeri açısından değerlendirildiğinde Eminbey (7,5), Meram (6,0) ve Selçuklu (5,25) çeşitleri ortalamanın (4,38) üzerinde bulunmuştur. Miksogram değerlerinden PT ile SDS (r=+0,862), DDT (r=+0,791), STB (r=+0,862) arasında pozitif, DS12 (r=-0,848) arasında negatif; PV ile SDS (r=+0,654), DDT (r=+0,425), STB (r=+0,483) arasında pozitif, CT ile SDS (r=+0,820), DDT (r=+0,681) ve STB (r=+0,824) arasında pozitif; TINT ile SDS (r=+0,855), DDT (r=+ 0,726) ve STB(r=+0,853) arasında pozitif ve istatistiksel olarak p<0,01 düzeyinde önemli korelasyon değerleri elde edilmiştir. Miksograf cihazının kullanımıyla az miktarda örnekle kısa zamanda makarnalık buğday kalitesi hakkında da önemli sonuçlar elde edilmiştir. Ancak, bu konu yapılacak ileri çalışmalarla miksograf cihazının makarnalık buğdayda kullanımına katkı sağlayacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kalite, makarnalık buğday, Triticum durum L., miksograf.

Evaluation of some Quality Characteristics in Durum Wheat (Triticum durum L.) Genotypes Grown under Rainfed and Irrigated Conditions by Mixograph Device

Öz

In this study some quality characteristics and mixograph parameters of some durum wheat (Triticum durum L.) varieties and advanced lines were investigated and the relationship between them was determined. The material used in the study was grown in rainfed and irrigated conditions in 2016-2017 growing period at Bahri Dağdaş International Agricultural Research Institute. Some physical, chemical and rheological properties of durum wheat samples as well as some mixograph parameters (peak time (PT), peak height (PV), right peak slope (RPS), final peak width (CT), peak area (TINT) area (TTINT) and mixograph scale (MS) were examined. When durum wheat samples were evaluated in terms of MS which is an important indicator of gluten strength, Eminbey (7.5), Meram (6.0) and Selçuklu (5.25) varieties were found above the average (4.38). Positive correlation was obtained between PT and SDS (0.862), DDT (r=+0.791), STB (r=+0.862); and negative correlation was obtained between DS12 (r=-0,848). Positive correlation was obtained between PV and SDS (r=+0.654), DDT (r=+0.425) and STB (r=+0.483). Positive correlation was obtained between CT and SDS (r=+0.820), DDT (r=+0.681) and STB (r=+0.824) TINT and SDS (r=+0.855), DDT (r=+ 0.726) and STB (r=+0.853) and significant at p<0.01, statistically. In this study, with the use of a mixer, a small amount of sample was obtained in a short time about the quality of durum wheat. However, this subject will contribute to the use of mixograph device in durum wheat with further studies.

Anahtar Kelimeler

Quality, durum wheat, Triticum durum L., mixograph.

Kaynakça

• Abu Hammad, W. A., E. M. Elias, F. A., Manthey, M. S. Alamri, and M. Mergoum. 2012. A comparison of methods for assessing dough and gluten strength of durum wheat and their relationship to pasta cooking quality. International Journal of Food Science & Technology 47 (12): 2561-2573.
• Altan, A. 1996. Yayınlanmamış Ders Notları. Çukurova Üniversitesi. Adana.
• Anonymous. 2000. Approved Methods of American Association of Cereal Chemists.10th ed. Methods (AACC). Minnesota. USA.
• Anonymous. 2014. JMP11, JSL Syntax Reference. SAS Institute. ISBN: 978-1-62959-560-3.
• Atlı, A. 1985. İç Anadolu’da yetiştirilen bazı ekmeklik buğday çeşitlerin kalite özellikleri üzerine çevre ve çeşidin etkisi. Doktora tezi. A. Ü. Zir. Fak. Fen Bil Enst. Ankara.
• Atlı, A. 1987. Kışlık tahıl üretim bölgelerimizde yetiştirilen bazı ekmeklik ve makarnalık buğday çeşitlerinin kaliteleri ile kalite karakterlerinin stabilitesi üzerine araştırmalar. Türkiye Tahıl Sempozyumu. 6-9 Ekim Bursa. s. 443- 454.
• Atlı, A., H. Köksel ve Z. Demir. 1992. Ekmeklik buğdayların kalitelerinin belirlenmesinde miksograf kullanımı üzerine araştırmalar. Gıda 17 (6): 387-394.
• Aydemir, T., Ö. Dönmez, K. Yılmaz ve N. Sezer. 2003. Tescilli makarnalık buğday çeşitlerinin verim ve kalite yönünden değerlendirilmesi. Türkiye 5. Tarla Bitkileri Kongresi. 13-17 Ekim 2003. Diyarbakır, s. 498-506.
• Aydoğan, S., A. Göçmen Akçacık, M. Şahin, Y. Kaya, S. Taner, B. Demir ve H. Önmez. 2010. Ekmeklik buğday çeşitlerinin dane verimi bazı kimyasal ve reolojik özellikler üzerine bir araştırma. Bitkisel Araştırma Dergisi 1: 1-7.
• Aydoğan, S., A. Göçmen Akçacık, M. Şahin, B. Demir, H. Önmez ve S. Çeri. 2012a. Bazı makarnalık buğday çeşitlerinin kalite özelliklerinin belirlenmesi. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi. 21 (1): 1-7.
• Aydoğan, S., A. Göçmen Akçacık, M. Şahin, Y. Kaya, H. Koç, M. N. Görgülü ve M. Ekici. 2012b. Ekmeklik buğday unlarında alveograf, farinograf ve miksografta ölçülen reolojik özellikler arasındaki ilişkinin belirlenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Zir. Fak. Dergisi 7 (1): 74-82.
• Aydoğan, S., A. Göçmen Akçacık, M. Şahin, H. Önmez, B. Demir ve E. Yakışır. 2013. Ekmeklik buğday çeşitlerinde fizikokimyasal ve reolojik özelliklerin belirlenmesi. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi 22 (2): 74-85.
• Aydoğan, S., M. Şahin, A. Göçmen Akçacık ve E. Yakışır. 2014. Farklı tane iriliğinin ekmeklik buğday kalitesine etkisi. Selçuk Tarım Bilimleri Dergisi 1 (1): 27-33.
• Babay, E., M. Hanana, R. Mzid, H. Slim-Amara, J. M. Carrillo, and M. Rodríguez-Quijano. 2015. Influence of allelic prolamin variation and localities on durum wheat quality. Journal of Cereal Sci. 63: 27-34.
• Bağcı, S. A. 1998. Multivariate analysis of computerized mixograph data for end-use quality improvement in winter wheat. M.Sc. thesis. South Dakota State University. SD. USA.
• Bağcı, S. A. ve M. Şahin, 1999. Buğday kalite ıslahında bilgisayarlı mixograf aletinin kalite ölçümünde kullanılması. Orta Anadolu’da Hububat Tarımının Sorunları ve Çözüm Yolları. 8-11 Haziran. s. 519-523. Konya.
• Bakhshi, A. K., and G. S. Bains. 1987. Study of the physico-chemical, rheological, baking and noodle quality of improved durum and bread wheat cultivars. J. Food Sci. Technol. 24: 217-221.
• Blue, E., S. Mason, and D. Sander. 1990. Influence of planting date, seeding rate, and phosphorus rate on wheat yield. Agronomy Journal 82 (4): 762-768.
• Borrelli, G. M., A. Troccoli, C. Fares, D. Trono, A. M. De Leonardis, L. Padalino, D. Pastore, L Del Giudice, and N. Di Fonzo. 2000. Lipoxygenase in durum wheat: what is the role in pasta colour? CIHEAM- Options Mediterraneennes, pp. 497-499.
• Boyacıoğlu, M. H., and B. L. D'appolonia. 1994. Characterization and utilization of durum wheat for breadmaking. I. Comparison of chemical, rheological, and baking properties between bread wheat flours and durum wheat flours. Cereal Chem. 71 (1): 21-27.
• Bushuk, W. 1998. Wheat breeding for end-product use. Euphytica 100 (1-3): 137-145. https:// doi.org/10.1023/A:1018368316547.
• Coşkun, Y., A. İlkhan, M. Köten ve A. Coşkun. 2010. Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde yetiştirilen farklı makarnalık buğday çeşitlerinin kalite yönünden değerlendirilmesinde b ve b* renk değerlerinin kullanılabilirliğinin incelenmesi. Harran Üniversitesi Zir. Fak. Dergisi. 14 (3): 25-29.
• Dalçam, E. 1993. Makarnalık buğdaylarda aranan kalite kriterleri. Makarnalık Buğday ve Mamulleri Sempozyumu. 30: 307-309. Ankara.
• Deng, Z. Y., J. C. Tian, H. W. Zhang, Y. X. Zhang, and Y. L. Liu. 2005. Application of farinograph quality number (FQN) in evaluating dough and baking qualities of winter wheat. Acta Botanica Boreali-Occidentalia Sinica 25: 673-680. (in Chinese).
• Dexter, J. E., R. R. Matsuo, F. G. Kosmolak, D. Leisle, and B. A. Marchylo. 1980. The suitabilily of the SDS-sedimentation test for assessing gluten strength in durum wheat. Can. J. Plant Sci. 60: 25-29.
• Dick, J.W., Quick, J.S. 1983. A modified screening test for rapid estimation of gluten strength in early generation durum wheat breeding lines. Cereal Chem. 60: 315-318. Dong, H., R. G. Sears, Cox T. S., Hoseney R. C.,. Lookhart G. L, and M. D. Shogren. 1992. Relationship between protein composition and mixograph and loaf characteristics in wheat. Cereal Chem. 69: 132-136.
• D’ovidio, R., and S. Masci. 2004. The low-molecularweight glutenin subunits of wheat gluten. Journal of Cereal Sci. 39: 321-339.
• Edwards, N. M., and J. E. Dexter. 2009. Factors associated with the bread- making potential of durum wheat, Chapter pp.47-62. In: Taylor John R.N., R. L. (Ed.) The ICC Book of Ethnic Creal-Based Foods Baverages Across the Continents. Cracknell, The University of Pretoria Lynnwood Rood Pretoria, South Africa.
• Edwards, N. M., J. E. Dexter, M. G. Scanlon, and S. Cenkowski. 1999. Relationship of creep-recovery and dynamic oscillatory measurements to durum wheat physical dough properties. Cereal Chem. 76 (5):638–645.
• Elgün, A. ve Z. Ertugay. 1995. Tahıl İşleme Teknolojisi. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayın No: 297 (2.Baskı), Erzurum, 481s. Ercan, R., R. Seçkin ve S. Velioğlu. 1988. Ülkemizde yetiştirilen bazı buğday çeşitlerinin ekmeklik kalitesi. Gıda Dergisi 13 (2): 107-114.
• Feillet, P., and J. E. Dexter. 1996. Quality requirements of durum wheat for semolina milling and pasta production. 95-131. In: J. E. Kruger, R.R. Matsuo and J.W. Dick (Ed.) Pasta and Noodle Technology. eds. American Association of Cereal Chemists. St. Paul. MN.
• Kaplan Evlice, A. ve H. Özkaya. 2011. Makarnalık buğdayda farklı cihazlarla saptanan renk değerinin kalite yönünden değerlendirilmesi. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi 20 (2): 33-40.
• Karababa, E. ve R. Ercan. 1995.Makarnalık buğdayların ekmeklik potansiyeli ve kalitesi. Gıda. 20 (3):153-159.
• Kendal, E., S. Tekdal, H. Aktaş, ve M. Karaman. 2012. Bazı makarnalık buğday çeşitlerinin Diyarbakır ve Adıyaman sulu koşullarında verim ve kalite parametreleri yönünden karşılaştırılması. Uludağ Üniversitesi Zir. Fak. Dergisi, 26 (2): 1-14.
• Khatkar, B. S., A. E. Bell, and J. D. Schofield. 1996. A comparative study of the interrelationship between mixograph parameters and breadmaking qualities of wheat flours and glutens. Journal of the Science of Food and Agriculture 72: 71-85.
• Kılıç, H., S. Tekdal, E. Kendal, ve H. Aktaş. 2012. Augmented deneme desenine dayalı ileri kademe makarnalık buğday (Triticum turgidum Ssp.) hatlarının biplot analiz yöntemi ile değerlendirilmesi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Doğa Bilimleri Dergisi 15 (4): 131-145.
• Kovacs, M. I. P., N. K. Howes, D. Leısle, and J. Zawıstowskı. 1995. Effect of two different low molecular weight glutenin subunits on durum wheat pasta quality parameters. Cereal Chem. 72 (1): 85-87.
• Kovacs, M. I. P., L. M. Poste, G. Butler, S. M. Woods, D. Leisle, J. S. Noll, and G. Dahlke. 1997. Durum wheat quality: Comparison of chemical and rheological screening tests with sensory analysis. Journal of Cereal Sci. 25: 65-75.
• Liu, C. Y., K. W. Shepherd and A. J. Rathjen. 1996. Improvement of durum wheat pasta making and breadmaking qualities. Cereal Chem. 73: 155-166.
• Martinant, J. P., Y. Nicolas, A. Bouguennec, Y. Popineau, L. Saulnier, and G. Branlard. 1998. Relationships between mixograph parameters and ındices of wheat grain quality. Journal of Cereal Sci. 27: 179-189. Nachit, M. M., M. Baum, A. Impiglia, and H. Ketata. 1995. Studies on some grain quality traits in durum wheat grown in Mediterranean environments in durum wheat improvement in the Mediterranaen region: Serie A. Seminaries Mediterraneens n.22. CIHEAM- Options Mediterranean Zaragoza, Spain. pp. 181-187.
• Özkaya, H. ve B. Kahveci. 1990. Tahıl ve Ürünleri Analiz Yöntemleri. Gıda Teknolojisi Derneği Yayınları. Ankara.
• Patil, R. M., M. D. Oak, S. A. Tamhankar, and V. S. Rao. 2009. Molecular mapping of QTLs for gluten strength as measured by sedimentation volume and mixograph in durum wheat (Triticum turgidum L. ssp durum), Journal of Cereal Sci. 49: 378-386.
• Pitz, W. J. 1997. Mixograph application for the evaluation of wheat used for pasta. pp. 65. In: Walker C. E., J. L. Hazelton, and M. D. Shogren (Ed.). The Mixograph Handbook. 1st ed. National Manufacturing Division, Lincoln, NE, USA.
• Pudden, R. M. 1997. Use of the Mixograph for Better Management of Wheat Selection Decisions. pp.71. In: Walker, C. E., J. L. Hazelton, and M. D. Shogren. (Eds.) The Mixograph Handbook, 1st ed. National Manufacturing Division, Lincoln, NE, USA.
• Sakin, M. A., A. Sayaslan, O. Düzdemir, and F. Yüksel. 2011. Quality characteristics of registered cultivators and advanced lines of durum wheats grown in different ecological regions of Turkey. Canadian Journal Plant Sci. 2 (91): 261-271.
• Steel, R. G. D., and J. H. Torrie. 1980. Principles and procedures of statistics. A biometrical approach, 2nd Edition, McGraw-Hill Book Company, New York.
• Sun, J. Z., W. L. Yang, D. C. Lıu, J. T. Zhao, G. B. Luo, X. Lı, Y. Lıu, J.K. Guo, and A.M. Zhang. 2015. Improvement on mixograph test through water addition and parameter conversions. Journal of Integrative Agriculture 14 (9): 1715-1722.
• Şahin, M., A. Göçmen Akçacık, S. Aydoğan, S. Taner ve R. Ayrancı. 2011. Ekmeklik buğdayda bazı kalite özellikleri ile miksograf parametreleri arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi 20 (1): 6-11. Şahin, M., A. Göçmen Akçacık, S. Aydoğan ve E. Yakışır. 2016. Orta Anadolu sulu koşullarında bazı kışlık ekmeklik buğday genotiplerinin verim ve kalite performanslarının belirlenmesi. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi (Özel sayı-1) 25: 19-23.
• Troccoli, A., G. M. Borreli, P. De Vita, C. Fares, and N. Di Fonzo. 2000. Durum wheat quality: A multi disciplinary concept. Journal of Cereal Sci. 32: 99-113.
• Turan, İ. 2008. Kahramanmaraş koşullarında bazı buğday, arpa ve tritikale çeşitlerinin verim ve verim özelliklerinin belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Sütçü İmam Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü. Kahramanmaraş.
• Walker, C. E., J. L. Hazelton, and M. D. Shogren. 1997. The Mixograph Handbook, National Manifacturing Division, TMCO, Lincoln, NE 68508-2935, USA.
• Wang, J., C. M. Rosell, and B. C. Benedito. 2002. Effect of the addition of different fibres on wheat dough performance and bread quality. Food Chem. 79: 221-226.
• Williams, P., J. F. El-Haramein, H. Nakkoul, and S. Rihawi. 1988. Crop quality evaluation methods and guidelines. Sodium Dodecyl Sulphate (SDS) Sedimentation. pp.13-16 International Center For Agricultural Research in The Dry Areas (ICARDA), Syria.
• Yurtsever, N. 1984. Deneysel İstatistik Metotlar, Toprak ve Gübre Araştırma Enst. Müd. Yayınları No. 121: 56.
• Yürür, N. 1994. Serin İklim Tahılları, Tahıllar-I. Uludağ Üniversitesi Yayınları No: 7-035-0295, Uludağ, 69s.