Türkiye’de İmparatorluktan Cumhuriyete Geçiş Sürecinde Ortaöğretim Programları Üzerine Bir Değerlendirme

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 29, 1 - 14, 30.09.2024

Eray Alaca

https://doi.org/10.31455/asya.1494151

Öz

Osmanlı İmparatorluğu’nda Tanzimat dönemi ile başlayan modernleşme sürecinde eğitim öğretim sistemi yeniden yapılandırılmıştır. Bu dönemde kurulan Sultaniler II. Meşrutiyet döneminde ortaöğretim sisteminin temeli hâline gelmiştir. Osmanlı İmparatorluğu’nun sosyolojik yapısına uygun olarak Sultaniler kız ve erkek şeklinde bir ayırıma tâbi tutulmuştur. Eğitim öğretim süreleri, öğretim programlarındaki dersler ve ders saatleri de buna uygun olarak düzenlenmiştir. İlk ve ortaöğretim sürecinin bir bütünlük hâlinde yer aldığı Sultaniler, Osmanlı İmparatorluğu’nun 1922 yılındaki yıkılışına kadar varlığını sürdürmüştür. Cumhuriyet’ in ilk döneminde ise eğitim öğretim yeni yönetim anlayışına uygun hale getirilmiştir. Değişikliğin göstergesi olarak ortaöğretim düzeyindeki eğitim öğretim kurumları için “Sultani” yerine “Lise” adı kullanılmıştır. Aynı durum öğretim programları için de söz konusu olmuştur. 1924 yılında ilk, orta ve lise öğretim kurumları için yeni öğretim programları hazırlanmıştır. Ancak çalışmada görüldüğü üzere öğretim programları bağlamında Osmanlı son dönemindeki birçok uygulama Cumhuriyetin ilk döneminde devam etmiştir. Dolayısı ile bir kopuş yerine ilk dönemlerde bir süreklilik olduğu görülmüştür. Bu durumun ortaya çıkmasında Cumhuriyeti kuran kadronun Osmanlı eğitim öğretim sisteminden gelmesi etkili olmuştur. Osmanlı İmparatorluğu’nun son dönemi ile Cumhuriyet’in ilk dönemindeki ortaöğretim programları karşılaştırılarak değişim ve dönüşümü ortaya çıkarmak amaçlanan bu çalışma durum çalışması deseninde olup doküman incelemesi yöntemi kullanılmıştır. Öğretim programlarından elde edilen veriler tablolar hâlinde sunulmuş ve yorumlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Cumhuriyet, Osmanlı, Öğretim Programları

An Evaluation of Secondary Education Curricula in the Transition Process from Empire to Republic in Türkiye

Öz

At in the modernization process that started with the Tanzimat period in the Ottoman Empire, the education system was restructured. Sultanis, established during this period, became the basis of the secondary education system during the Constitutional Monarchy II. In accordance with the sociological structure of the Ottoman Empire, Sultanis were divided into boys and girls. Educational periods, courses in the curriculum and course hours are arranged accordingly. Educational periods, courses in the curricula and course hours are arranged accordingly. Sultanis, where the primary and secondary education process took place as a whole, continued its existence until the collapse of the Ottoman Empire in 1922. In the first period of the Republic, education and training were adapted to the new management approach. As an indicator of the change, the name "Lycee (High school)" was used instead of "Sultani" for educational institutions at the secondary level. The same situation was also true for curricula. In 1924, new curricula were prepared for primary, secondary and high school education institutions. However, as seen in the study, many practices in the context of curriculum from the late Ottoman period continued in the first period of the Republic. Therefore, instead of a break, it was observed that there was continuity in the first periods. The emergence of this situation was influenced by the fact that the staff who founded the Republic came from the Ottoman education system. This study, which aims to reveal change and transformation by comparing secondary education curricula in the late period of the Ottoman Empire and the first period of the Republic, has a case study design and the document analysis method was used. The data obtained from the curricula were presented in tables and interpreted.

Anahtar Kelimeler

Republic, Ottoman, Curricula

Kaynakça

• Alaca, E., & Yıldırım, T. (2021). 1869’dan günümüze tarih öğretim programları (İlkokul, Ortaokul ve Lise). Nobel Yayıncılık.
• Cicioğlu, H. (1985). Türkiye Cumhuriyeti’nde ilk ve ortaöğretim (Tarihi gelişimi). Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Ergin, O. (1977). Türk maarif tarihi. Eser Matbaası.
• Ergün, M. (2021). İkinci Meşrutiyet Devrinde eğitim hareketleri. Pegem Akademi Yayıncılık.
• Koçer, H. A. (1991). Türkiye’de modern eğitimin doğuşu ve gelişimi. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Kodaman, B. (1994). Abdülhamit devri eğitim sistemi. Türk Tarih Kurumu.
• Maârif Vekâleti. (1340[1924]). İlkmekteblerin müfredât programı. Matbaa-ı Amire.
• Maârif Vekâleti. (1340[1924]). Liselerin birinci devre müfredât programı. Matbaa-ı Amire.
• Maârif Vekâleti. (1340[1924]). Liselerin İkinci devre müfredât programı. Matbaa-ı Amire.
• Maârif-i Umûmiyye Nezâreti[MUN]. (1329[1913]). Mekâtib-i sultâniyyeye yeni teşkilata tevfikan 329-330 sene-i dersiyyesinde talebe kabulüne ve programın suret-i tatbikine dair talimatname. Matbaa-ı Amire.
• Maârif-i Umûmiyye Nezâreti[MUN]. (1329[1913]). Mekâtib-i sultâniyye talimâtnamesi. Matbaa-ı Amire.
• Maârif-i Umûmiyye Nezâreti[MUN]. (1330[1914]). İnâs sultânisi sunûf-ı ibtidâiyye ve tâliyesinin ders programları. Matbaa-ı Amire.
• Maârif-i Umûmiyye Nezâreti[MUN]. (1331[1915]). Mekâtib-i sultâniyye ders programı. Matbaa-ı Amire.
• Maarif-i Umûmiyye Nezâreti[MUN]. (1338[1922]). Mekâtib-i sultâniyye müfredât programı. Matbaa-ı Amire.
• Maârif-i Umûmîyye Nizâmnâmesi. (1286[1869]). Matbaa-i Amire. Sarıhan, Z. (2019). 1921 Maarif kongresi. Tarihçi Kitabevi.
• Türkiyyâ Büyük Millet Meclisi Hükûmeti Umûr-ı Maârif Vekâleti. (1338 [1922]). İlk, orta tedrisât mektebleri müfredât programı. Ankara.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yücel, H. A. (1994). Türkiye’de orta öğretim. Kültür Bakanlığı Yayınları.