Investigation of the book titled The Last Child in Nature in the Context of Values in the Social Studies Course Curriculum

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 32, 17 - 38, 25.06.2025

Ramazan Biçer , Recep Dündar

https://doi.org/10.31455/asya.1587028

Öz

Values are recognized as facts that are used to shape individuals' feelings and thoughts. In order for children and young people to discover and develop values and to progress according to their potential, some activities need to be carried out. Values education is defined as education that encourages reflection on choices, exploration of opportunities and commitment to responsibilities, and the development of a disposition to guide the preferences, attitudes and behaviors of individuals in society. All education and training activities, especially values education, are generally carried out in schools through curricula. The fact that curricula are suitable for value transfer in terms of content can ensure that the goals are realized more easily and effectively. In this direction, the aim of this study is to examine the book “The Last Child in Nature” in the context of the values in the Social Studies Curriculum (2024). The data of the study, which was conducted with qualitative research method, were obtained through document analysis. Descriptive analysis approach was used to analyze the data. The findings of the study were determined based on the values in the Social Studies Curriculum (grades 4, 5, 6 and 7) published in 2024, and each value was given under a separate heading and in the context in which it was addressed in the book. According to the data obtained, the book titled “The Last Child in Nature” covers all the values in the curriculum. In this sense, it has been determined that the values that have been reached the most are healthy life, sensitivity and responsibility; the values that have been reached the least are family integrity and patriotism. The values in the study were given in accordance with the order in the curriculum and supported with sample sentences taken from the book. The research was concluded with recommendations.

Anahtar Kelimeler

Values , Values Education , Last Child in Nature , Document Analysis , Social Studies Curriculum

Doğadaki Son Çocuk Adlı Kitabın Sosyal Bilgiler Öğretim Programındaki Değerler Bağlamında İncelenmesi

Öz

Değerler, bireylerin duygu ve düşüncelerini şekillendirmek için kullanılan araçlar olarak kabul edilmektedir. Çocukların ve gençlerin pozitif değerleri keşfedip geliştirmeleri ve kendi potansiyellerine göre ilerlemeleri için bazı faaliyetlerin yürütülmesi gerekmektedir. Değerler başta olmak üzere, genellikle bütün eğitim öğretim faaliyetleri okullarda öğretim programları aracılığıyla gerçekleştirilmektedir. Bu doğrultuda çalışmanın amacı, “Doğadaki Son Çocuk” adlı kitabın Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı (2024)’nda yer alan değerler bağlamında incelenmesidir. Nitel araştırma yöntemiyle gerçekleştirilen çalışmanın verileri, doküman incelemesi yoluyla elde edilmiştir. Verilerin analizinde ise içerik analizi tekniği kullanılmıştır. Araştırmanın bulguları 2024 yılında yayımlanan Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı (4, 5, 6 ve 7. Sınıflar)’nda yer alan değerlerden yola çıkılarak tespit edilmiş, ayrı başlıklar halinde ve yorumlarıyla birlikte verilmiştir. Elde edilen verilere göre “Doğadaki Son Çocuk” adlı eserde öğretim programında yer alan 20 değerin tamamına ulaşılmıştır. Bu anlamda en fazla ulaşılan değerlerin sağlıklı yaşam, duyarlılık, sorumluluk, özgürlük, tasarruf, estetik ve sevgi olduğu; en az ulaşılanların ise aile bütünlüğü ve vatanseverlik olduğu tespit edilmiştir. Araştırmada yer alan değerler öğretim programındaki sıraya uygun olarak örnek cümlelerle desteklenmiştir. Araştırmaya önerilerle son verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Değerler , Değerler Eğitimi , Doğadaki Son Çocuk , Doküman İncelemesi , Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı

Kaynakça

• Akbaş, O. (2011). Sosyal bilgilerde değerler ve öğretimi. B. Tay & A. Öcal (Ed.), Özel öğretim yöntemleriyle sosyal bilgiler öğretimi (2. Baskı, s. 347-348) içinde. Pegem Akademik Yayıncılık.
• Altay, N. (2022). Sosyal bilgiler ders kitaplarının değerler bakımından incelenmesi. Journal of Educational Philosophy and Sociology, 3(1), 17-26. https://doi.org/10.29329/jeps.2022.507.2
• Berkowitz, M. W. (2011). What works in values education. International journal of educational research, 50(3), 153-158. https://doi.org/10.1016/j.ijer.2011.07.003
• Bindebir, M. (2021). Sosyal bilgiler öğretiminde Nizamülmülk’e ait siyasetname isimli eserinin değerler eğitimi açısından incelenmesi (Tez No: 702300) [Yüksek Lisans Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2018). Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademik Yayıncılık.
• Ćurko, B., Feiner, F., Gerjolj, S., Juhant, J., Kreß, K., Mazzoni, V., Mortari, L., Pokorny, S., Schlenk, E., Strahovnik, V., & Schlenk, E. (2015). Ethics and values education. A Manual for Teachers and Educators.
• Çelik, İ. (2010, Temmuz). Doğadaki Son Çocuk. Bilim ve Teknik. https://services.tubitak.gov.tr/edergi/yazi.pdf;jsessionid=JvKJtnE6vouzVgZdEoTti6rx?dergiKodu=4&cilt=43&sayi=704&sayfa=109&yaziid=30416
• Çelikkaya, T., & Kürümlüoğlu, M. (2018). Yeni sosyal bilgiler programında 4. ve 5. sınıfta kazandırılması hedeflenen değerlere ilişkin kazanımların içeriğe yansıması. Değerler Eğitimi Dergisi, 16(36), 7-38.
• Çelikpazu E., & Aktaş E. (2011). MEB 6, 7 ve 8. Sınıf Türkçe Ders Kitaplarında yer alan metinlerin değer iletimi açısından incelenmesi. Turkish Studies Dergisi, 6(2).
• Dündar, R & Biçer, R. (2024). Türkiye’de sürdürülebilir kalkınma ile ilgili eğitim öğretim alanında hazırlanan lisansüstü çalışmaların incelenmesi. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24(4), 1917-1940. https://dx.doi.org/10.17240/aibuefd.2024..-1415088
• Dündar, R., & Kızık, M. M. (2022). Ekolojik okuryazarlık, çevre eğitimi ve sürdürülebilir gelişme odaklı eğitim anlayışı bağlamında çevre temasının hayat bilgisi dersi programındaki yerinin incelenmesi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23(3), 1954-1974. https://doi.org/10.17679/inuefd.1146730
• Dündar, R., Kızık, & M. M. (2023). Doğadaki son çocuk adlı kitabın incelenmesi. Educatione, 2(1), 28-33. https://doi.org/10.58650/educatione.1276958
• Emiru, A., Belayneh, A., & Mengstie, S. (2023). Challenges in teachers’ practice of values-education in secondary schools: The case of East Gojjam zone, Ethiopia. Bahir Dar Journal of Education, 21(2), 69–87. https://doi.org/10.4314/bdje.v21i2
• Er Aydemir, N. (2022). Dil öğretimi açısından kurucu metin bağlamında Nutuk üzerine söylem çözümlemesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 10(4), 775-791. https://doi.org/10.16916/aded.1153116
• Erbaş, A. A. (2021). Sosyal bilgiler öğretim programındaki değerlerin sosyal bilgiler ders kitaplarına yansımaları. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 11(1), 23-40. https://doi.org/10.48146/odusobiad.779737
• Eryılmaz, Ö., & Çengelci Köse, T. (2018). Sosyal bilgilerde edebi ürünler ve değerler eğitimi: Küçük Prens örneği. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 9(1), 65-79.
• Given, L. M. (2021). 100 soruda nitel araştırma (1. Baskı). (A. Bakla-İ. Çakır, Çev.). Anı Yayıncılık (Orijinal eserin basım tarihi 2016, 1. Baskı).
• Gömleksiz, M. N., & Cüro, E. (2011). Sosyal bilgiler dersi öğretim programında yer alan değerlere ilişkin öğrenci tutumlarının değerlendirilmesi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 8(1), 95-134. http://www.insanbilimleri.com/
• Gündeş, O. (2021). Sosyal Bilgiler Öğretiminde “Kutadgu Bilig”in Değerler Eğitimi Açısından İncelenmesi. [Yüksek Lisans Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Halstead, J. M., & Taylor, M. J. (2000). Learning and teaching about values: A review of recent research. Cambridge journal of education, 30(2), 169-202. https://doi.org/10.1080/713657146
• Halstead, M. (1996). Values and values education in schools. M. Halstead & M. J. Taylor (Ed.). Values in education and education in values (p. 3-14) in. Routledge.
• Kan, Ç. (2010). Sosyal bilgiler dersi ve değerler eğitimi. Milli Eğitim Dergisi, 40(187), 138-145.
• Kapan, E., & Gökçe, N. (2017). Sosyal bilgiler dersinde değerlerin kazandırılması sürecinde yaşanan sorunlar ve öneriler. Education Sciences, 12(1), 1-19. http://dx.doi.org/10.12739/NWSA.2017.12.1.1C0666
• Karasu Avcı, E., & Faiz, M. (2018). 4. ve 5. sınıf sosyal bilgiler ders kitapları “etkin vatandaşlık” öğrenme alanında yer alan becerilerin ve değerlerin incelenmesi. Uluslararası Sosyal Bilgilerde Yeni Yaklaşımlar Dergisi, 2(1), 1-21.
• Keleş, T., & Beldağ, A. (2022). Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarının Duyarlılık Değeri Bağlamında İncelenmesi. Uluslararası Sosyal Bilimlerde Yenilikçi Yaklaşımlar Dergisi, 6(4), 387-418. https://doi.org/10.29329/ijiasos.2022.504.2
• Kılıç, A. (2012). İlköğretim 4. sınıf Sosyal Bilgiler ders programındaki değerlerin kazanımla ilişkisi ve öğrenci çalışma kitaplarında yer alma düzeyleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(2), 1593-1612.
• Koçoğlu, E., & Akman, Ö. (2016). Eğitimde konsültasyon hizmetlerine ilişkin sosyal bilgiler öğretmenlerinin algıları. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(2), 715-729.
• Koçoğlu, E. (2014). Sosyal Bilgiler dersi kazanımlarının kültürel yaşam üzerindeki etkilerine ilişkin öğretmen algıları. Akdeniz İnsani Bilimler Dergisi, 4(2), 191-205. https://doi.org/10.13114/MJH.201428439
• Koçoğlu, E., Biçer, R., & Dal Biçer. (2025). Student perceptions related to digital games: A phenomenological analysis. Education Quarterly Reviews, 8(2), 68-81.
• Koçoğlu, E., Tekdal, D. & Biçer, R. (2022). Yunus Emre ve Eğitim. E. Koçoğlu (Ed.), Bilim Dünyasında Eğitim – I (1. Baskı, s. 455-468) içinde. Pegem Akademi Yayıncılık.
• Köksal, K., Yaylacı Kılıç, Z., Yel, Ü., Erbaş, S., & Kılcan, B. (2022). Sosyal bilgiler ders kitaplarının kök değerler açısından incelenmesi. Bayterek Uluslararası Akademik Araştırmalar Dergisi, 5(2), 74-87. https://doi:10.48174/buaad.52.1
• Kurt Gökçeli, F., & Özer, M. (2023). Çevre farkındalığı kazandırmada, beceri ve değerleri aktarmada kitapların rolü: Doğadaki son çocuk örneği. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24(2), 938-958. https://doi.org/10.17679/inuefd.1198428
• Kurtdaş, E. M. (2021). Değer değişimini etkileyen bir faktör olarak üniversite eğitimi. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 9(29), 316-334. https://doi.org/10.33692/avrasyad.1035721
• Kurtdede-Fidan, N. (2013). Sosyal Bilgiler Dersinde Değerler Eğitimi: Nitel Bir Araştırma. The Journal of Academic Social Science Studies, 6(6 Issue 3), 361-388.
• Kurtdede-Fidan, N., & Kılıç, F. (2020). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı’nda yer alan değerler açısından çizgi film inceleme: Rafadan tayfa örneği. Jass Studies-The Journal of Academic Social Science Studies, 81(Autumn), 49-63. https://doi.org/10.29228/JASSS.44068
• Louv, R. (2019). Doğadaki son çocuk (Çev. Ceyhan Temürcü). (7. Basım). TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları.
• Merey, Z., Kuş, Z., & Karatekin, K. (2012). Türkiye ve ABD ilköğretim sosyal bilgiler öğretim programlarının değerler eğitimi açısından karşılaştırılması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(2), 1613-1632. https://hdl.handle.net/20.500.12513/402
• Merriam, S. B. (2018). Nitel Araştırma-Desen ve Uygulama İçin Bir Rehber. (Çev. Ed. S. Turan). Nobel Akademik Yayıncılık (3. Basımdan Çeviri).
• Meydan, H. (2014). Okulda değerler eğitiminin yeri ve değerler eğitimi yaklaşımları üzerine bir değerlendirme. BEÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1(1), 93-108.
• Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis (Second Edition). London and New Delhi: Thousand Oaks, CA: Sage Publications.
• Oğuz Haçat, S., & Demir, F. B. (2020). Sosyal bilgiler ders kitaplarının değerler açısından incelenmesi. Journal of History School, 49, 4443-4466. http://dx.doi.org/10.29228/Joh.46733
• Oktaviani, T. U., & Abidin, Z. (2024). Implementation of religious values through ıslamic education learning at state middle school 1 surakarta. AL-WIJDÃN Journal of Islamic Education Studies, 9(1), 1–12. https://doi.org/10.58788/alwijdn.v9i1.3699
• Özgür, A., & Şeker, M. (2022). Seyyid Ahmet Arvasi'nin sosyal bilgiler değerler eğitimi açısından incelenmesi. Türkiye Eğitim Dergisi, 7(1), 305-329. https://doi.org/11.11111/ted.xx
• Pérez-Jorge, D., Barragán Medero, F., & Molina-Fernández, E. (2017). A study of educational programmes that promote attitude change and values education in Spain. Asian Social Science, 13(7), 112. https://doi.org/10.5539/ass.v13n7p112
• Rokeach, Milton. (1973). The Nature of Human Values, New York: The Free Press. Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı (4, 5, 6 ve 7. Sınıflar). (2024). Millî Eğitim Bakanlığı Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli.
• MEB. (2018). Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı. Millî Eğitim Bakanlığı.
• Şahin, T., & Ersoy, F. (2012). Sosyal bilgiler ders kitaplarının değerler eğitimi yaklaşımları açısından incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Dergisi, 12(2), 1535-1558.
• Temizyürek, F., & Karagöl, E. (2016). Hedef Kitlesi Çocuk Olan Mehmet Âkif Ersoy Biyografilerinin Değerler Eğitimi Açısından İncelenmesi. Electronic Turkish Studies, 11(3).
• Thornberg, R. (2008). The lack of professional knowledge in values education. Teaching and teacher education, 24(7), 1791-1798. https://doi.org/10.1016/j.tate.2008.04.004
• Tural, A. (2018). Rousseau’nun emile adlı eserinin sosyal bilgiler öğretim programındaki değerler açısından analizi. International Journal Of Social Science Number: 66, P. 69-75. http://dx.doi.org/10.9761/JASSS7600
• Tural, A., Şahan, G., Duman, B., & Yılmaz, O. (2021). Sosyal bilgiler 6. sınıf ders kitabının değerler eğitimi açısından incelenmesi. Journal of Academic Social Science Studies, 14(85). http://dx.doi.org/10.29228/JASSS.46289
• Üner, S. S. (2014). Sınıf öğretmenleri ve öğretmen adaylarının avrupa birliği vatandaşlığına bakışlarının farklı değişkenler açısından incelenmesi. [Yüksek Lisans Tezi, Ahi Evran Üniversitesi].
• Yalçın, A. (2023). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı ve ders kitaplarında tarihi metinlerin değerler açısından incelenmesi. [Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi, Bartın Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Yeniay, S. (2019). Behiç Akın hikâyelerinin değerler eğitimi açısından incelenmesi. [Yüksek Lisans Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (11. Baskı). Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, S. G., & Demirel, M. (2019). Türk tarihinde değerler ve değerler eğitimi üzerine bir inceleme. Eğitim Kuram ve Uygulama Araştırmaları Dergisi, 5(1), 92-99.
• Yıldırım, S. G., Becerikli, S., & Demirel, M. (2017). Farklı bakış açılarına göre sosyal bilgiler dersinde değerler eğitimi. İlköğretim Online, 16(4), 1575-1588. https://doi.org/10.17051/ilkonline.2017.342975.
• Yiğit, M. F., & Tarman, B. (2013). Değerler Eğitimimin İlköğretim 4. ve 5. Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarındaki Yeri ve Önemi. Journal of Social Studies Education Research, 4(2), 79-102.