Yabancılık Dereceleri Işığında Katharina Reiss’ın Metin Tiplerine Yeni Bir Bakış

Yıl 2021, Cilt: 9 Sayı: 2, 829 - 850, 01.12.2021

Sine Demirkıvıran Fayıka Göktepe

https://doi.org/10.37583/diyalog.1030850

Cited By: 2

Öz

Her geçen gün yabancı ve yabancılık gibi kavramların önem kazanması ve filoloji alanlarında xenolojik ve fenomenolojik çalışmaların artması nedeniyle çeviribilimsel bir yaklaşımın da sergilenmesi zaruri olmuştur. Çeviribilim çerçevesinden bakıldığında, çevirmenler her kaynak metinde yabancıyla karşı karşıya gelmektedir. Çevirmen hem kaynak metni anlamak ve ardından da çeviride karşılaştığı yabancı fenomenleri erek metne aktarmakla yüklümdür. Bu bağlamda hem xenoloji hem de fenomenolojiden yararlanmakta fayda vardır çünkü xenolojinin temel amacı yabancı sorunu ortaya çıkarmaktır; fenomenoloji ise yabancı fenomeni görünür kılar. Waldenfels yabancı fenomenoloji kuramında yabancı deneyimini ve yabancıyı anlamayı esas alarak yabancıyı derecelendirmektedir. Waldenfels’in yaklaşımı çeviri alanına uyarlandığında, kaynak metinde geçen yabancı fenomenleri derecelerine göre ayrıştırmak çevirmenlere kolaylık sağlamaktadır.
Bu nedenle bu çalışmada Katharina Reiss’ın metin tipleri modeli, Bernhard Waldenfels’in yabancılık dereceleri üzerine olan çalışmasıyla ilişkilendirilerek, Reiss’ın yaklaşımına yeni bir bakış açısı sağlanacaktır. Çevirmenler, çeviri eyleminin başlangıç safhasında, metin tipini belirlerken, hangi tür yabancılık ile karşılaşabileceklerini saptayabilir ve çevirmen kararlarını gözden geçirebilirler. Her bir saptama yabancıyı görünür kıldığından, bu görünürlüğün çeviri sürecinde de etkili olabileceği söylenebilir zira yabancının erek metinde ne kadar görünür olacağı metin tipine göre ve çevirmenin Skopos’una göre değişiklik gösterecektir.

Anahtar Kelimeler

Çeviri, Waldenfels, Yabancılık Dereceleri, Reiss, Metin Tipleri

A New View on Katharina Reiss' Text Types Using Degrees of Alienness

Öz

Due to the increasing importance of concepts such as alienness and foreignness and the rise of xenological and phenomenological studies in the field of philology, a translational approach has become necessary. From a translation studies perspective, translators are exposed to alienness in every source text. The translator's focus is on the transfer of those foreign phenomena to the target text. In this context, it makes sense to benefit from both xenology and phenomenology, since the main purpose of xenology is to reveal the alienness problem; phenomenology, on the other hand, makes the alien phenomenon visible. Waldenfels' approach to the phenomenology of alienness is based on alien experience and alien understanding, thereby establishing the degrees of alienness. When Waldenfels' approach is applied in translation studies, it offers translators a way to recognize foreign phenomena more easily in the source text and classify them according to their degree.
Therefore, this study couples Katharina Reiss' text type model with Bernhard Waldenfels' work on degrees of alienness and provides a new perspective on Reiss' approach. In this context, Waldenfels' approach, when applied to the field of translation, can help to differentiate foreign phenomena according to their degree. Together with Reiss's text typology, translators can use the determination of their text type to identify what kind of alienness they may be dealing with and to review their translation decisions. Since every determination makes alienness visible in a sense, it can be said that this visibility can also be effective in the translation process, because depending on the text type and the translator's scope, the visibility of the alien in the target text can vary.

Anahtar Kelimeler

Translation, Waldenfels, Degrees of Alieness, Reiss, Text Types

Kaynakça

• Albrecht, Corinna (2003): Kulturwissenschaftliche Xenologie und Kulturkomparatistik. Wierlacher, Alios / Bogner, Andrea (Ed.): Handbuch interkulturelle Germanistik. Stuttgart/ Weimar: Springer Verlag, 541-546.
• Arı, Sevinç (2016): Çeviri ve Kültürel Semboller. İstanbul: Değişim Yayınları.
• Bartmann, Sylke / Gimmel, Oliver (Ed.) (2011): Das Vertraute und das Fremde. Differenzerfahrung und Fremdverstehen im Interkulturalitätsdiskurs. Bielefeld: Scriptor.
• Coşan, Leyla / Tekin, Habib (2021): Bilder der Judenfeindschaft in den Werken von Jakob Wassermann. Diyalog 2021/1, 3-22.
• Coşan, Leyla / Tekin, Habib (2021): Stefan Zweigs Werke im Lichte der jüdischen Erinnerungskultur. Coşan, Leyla / Öncü, Mehmet Tahir (Hrsg.): Jüdische Lebenswelten im Diskurs, 125-145.
• Enginün, İnci (2008): Türkçede Shakespeare Çevirileri ve Etkisi. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Göktepe, Fayıka (2019): Yabancı Fenomenolojisi ve Çeviribilimde Yabancılaştırma Sorunsalı. Doktora Tezi, Sakarya Üniversitesi.
• Leskovec, Andrea (2011): Einführung in die interkulturelle Literaturwissenschaft. Darmstadt: WBG Verlag.
• Markstein, Elisabeth (2005): Realia. Mary Snell-Hornby, G. Hans Hönig, Paul Kußmaul, Peter A. Schmitt (Ed.): Handbuch Translation. Tübingen: Stauffenburg Verlag, 288-291.
• Münkler, Herfried / Ladwig, Bernd (Ed.) (1997): Frucht und Faszination Facetten der Fremdheit. Berlin: Akademie Verlag, 65-84.
• Özbent, Sueda (2020): Türkçeden Almancaya Yapılan Çevirilerde Kültürel Aktarımlar. 2. International European Conference On Interdisciplinary Scientifc Researches. July 4-5, 2020 Ankara, Turkey.
• Reiss, Katharina (1976): Texttyp und Übersetzung: Der operative Text. Bonn: Scriptor Verlag.
• Reiss, Katharina / Vermeer, Hans J. (1984): Grundlegung einer allgemeinen Translationstheorie. Tübingen: Max Niemeyer
• Straub, Cornelia (2010): Texttypologie für ReGlo. Übersetzung von Realia Deutsch-Französisch: Das parlamentarische System in Deutschland. https://www.uni-saarland.de/en/department/lst/staff/andrea-wurm/reglo.html (Letzter Zugriff: 31.10.2021).
• Strenger, Georg (2011): Fruchtbare Differenz, Dimensionen der Fremderfahrung. Bartmann, Sylke/ Gimmel, Oliver (Ed.): Das Vertraute und das Fremde. Differenzerfahrung und Fremdverstehen im Interkulturalitätsdiskurs. Bielefeld: Scriptor, 135-156.
• Turk, Horst (1993): Alienität und Alterität als Schlüsselbegriffe einer Kultursemantik. Zum Fremdheitsbegriff der Übersetzungsforschung. Wielacher, Alois (Ed.): Kulturthema Fremdheit. Leitbegriffe und Problemfelder kulturwissenschaftlicher Fremdheitsforschung. München: Iudicium Verlag, 173-176.
• Ulbrich, Carina (2015): Das Mosaik des Schreibens: Migration Erfahrungen in ausgewählten Werken des Schriftstellers Michael Stvaric. Berlin: LIT Verlag.
• Waldenfels, Bernhard (1997): Phänomenologie des Eigenen und des Fremden. Münkler, Herfried ve Bernd Ladwig (Ed.): Frucht und Faszination Facetten der Fremdheit. Berlin: Akademie Verlag, 65-84.
• Waldenfels, Bernhard (1999): Sinnesschwellen Studien zur Phänomenologie des Fremden 3. Frankfurt am Main: Suhrkamp.
• Waldenfels, Bernhard (2012): Hyperphänomene. Modi hyperbolischer Erfahrung. Berlin: Suhrkamp.
• Waldenfels, Bernhard (2016): Topographie des Fremden. Studien zur Phänomenlogie des Fremden 1. Frankfurt am Main: Suhrkamp.