Öğretmen Adaylarının Elektromanyetik Kirlilik ve Diğer Çevre Sorunlarına Yönelik Farkındalık Düzeyleri Arasındaki İlişki

Yıl 2016, Cilt: 16 Sayı: 67, 0 - 0, 15.12.2016

Ayse Nesibe Koklukaya Ezgi Guven Yıldırım Mahmut Selvı

Öz

Problem
Durumu: Çağımızda bilim ve teknolojinin sürekli gelişmesi;
toplumun yaşam standartlarım arttırırken çevrede pek çok şeyin yok olmasına
veya değişim geçirmesine neden olmaktadır. Bu tür değişimler çevre sorunlarını
meydana getirmektedir. Teknoloji çağında yaşamamızın bir sonucu olarak
elektromanyetik kirlikte çevremizi ve sağlığımızı etkileyen onemli çevre
sorunlarından birisi haline gelmiştir. Elektromanyetik dalgalar gozle gorülmez
ve kolaylıkla hissedilmez fakat sonuçları saptanabilir. Bu sebeple
elektromanyetik dalgaların insan sağlığına verdiği zararlar da ne yazık ki fark
edilmemektedir. Elektromanyetik kirlilik denilen kavram orneğin gürültü
kirliliği gibi olsaydı, kulağımızı rahatsız eden bir gürültü esnasında ya o
ortamı terk ederek ya da gürültü kaynağını ortadan kaldırılarak bu kirlilikten
korunmak mümkün olabilirdi. Ancak elektromanyetik kirliliğin bir ortamda fazla
olduğunu algılayacak bir duyu maalesef yoktur. Bu sebeple elektromanyetik
kirlilik, ancak insan sağlığı üzerindeki sonuçları ortaya çıktığında fark
edilebilir. Elektromanyetik kirliliğin varlığı şiddeti mühendislik alanında
yapılan çalışmalarla, canlılar üzerine olan etkileri ise tıp alanında yapılan
çalışmalarla ortaya konulmuştur. Ancak alanyazın incelendiğinde toplumun
elektromanyetik kirlilik üzerine farkındalık düzeyini inceleyen geliştiren
çalışmaların az olduğu belirlenmiş, bu çalışma bu anlamda alanyazına katkı
sağlayarak ileride toplumu şekillendirecek olan bireylerin yetişmesine katkı sağlayacak
oğretmen adaylarının elektromanyetik kirlilik ve çevre sorunlarına yonelik
farkındalık düzeyleri ile ilişkisini incelemektedir.

Araştırmanın
Amacı: Bu çalışma ile fen bilgisi oğretmen adaylarının
elektromanyetik kirliliğe sebep olan teknolojik cihazların bilinçli kullanımına
ilişkin farkındalık düzeyleri ile çevre sorunlarına yonelik farkındalık
düzeyleri arasındaki ilişkinin belirlenmesi amaçlanmaktadır.

Araştırmanın
Yontemi: Fen bilgisi oğretmen adaylarının elektromanyetik
kirliliğe sebep olan teknolojik cihazların bilinçli kullanımına ilişkin
farkındalık düzeyleri ile çevre sorunlarına yonelik farkındalık düzeyleri
arasındaki ilişkinin belirlenmesi amacıyla yapılan bu çalışmada karma desen
kullanılmıştır. Bu araştırma karma desen türlerinden zenginleştirilmiş yonteme
gore düzenlenmiştir. Oncelikle nicel veriler toplamış daha sonra nitel veriler
toplanarak nicel verilerin desteklenmesi sağlanmıştır. Araştırmanın nicel
verilerinin elde edilmesinde ilişkisel tarama modeli, nitel verilerin elde edilmesinde
ise fenomenolojik yontem kullanılmıştır. Bu araştırmanın nicel bolümünde
2012-2013 eğitim oğretim yılında bahar doneminde Ankara ilinde bir devlet
üniversitesinde oğrenim gormekte olan 45 kız 31 erkek olmak üzere 76 fen
bilgisi oğretmen adayı yer almaktadır. Araştırmada veri toplama aracı olarak
iki adet farkındalık olçeği ve gorüşme soruları kullanılmıştır. Araştırmanın
nicel verileri SPSS programı ile analiz edilmiştir. Nicel verilerin analizinde,
Kolmogrov-Smirnov testi, ilişkisiz orneklemler t- testi ve Pearson korelasyon
testi kullanılmıştır.  Nitel veriler ise
içerik analizi yontemi ile analiz edilmiştir.

Araştırmanın
Bulguları: İlk olarak, oğretmen adaylarının elektromanyetik
kirliliğe sebep olan teknolojik cihazların bilinçli kullanımına ilişkin
farkındalık düzeyleri arasında cinsiyete gore istatistiksel olarak anlamlı bir
fark çıkmamıştır [t (74)=0.73, p>.05].
Daha sonra “Çevre Bilimi” dersini alan oğretmen adaylarının elektromanyetik
kirliliğe sebep olan bazı teknolojik cihazların bilinçli kullanımına ilişkin
farkındalık düzeyleri “Çevre Bilimi” dersini almayan oğretmen adaylarının
elektromanyetik kirliliğe sebep olan teknolojik cihazların bilinçli kullanımına
ilişkin farkındalık düzeyleri ile karşılaştırılmıştır. Dersi alan oğretmen
adaylarının farkındalık düzeyleri dersi almayan oğretmen adaylarından daha
yüksek bulunmuştur [t (74)= 2.22, p< .05].
Daha sonra fen bilgisi oğretmen adaylarının elektromanyetik kirliliğe sebep
olan teknolojik cihazların bilinçli kullanımına ilişkin farkındalıkları ile
çevre sorunlarına yonelik farkındalıkları arasında bir ilişki olmadığı tespit
edilmiştir (r= .003, p>.05). Nitel bulgular da ise, oğretmen
adaylarının büyük bir kısmının elektromanyetik kirlilik kavramını daha once
duydukları belirlenmiştir. Oğretmen adaylarının bir kısmı, elektromanyetik
kirliliğin güneş, ay, gezegenler ve galaksiden kaynaklı olarak var olduğunu
diğer bir kısmı ise, bilgisayar, baz istasyonu, telsizler ve pillerden kaynaklı
olarak var olduğunu belirtmişlerdir. Oğretmen adayları elektromanyetik
kirliliğe sebep olan teknolojik cihazlardan en fazla cep telefonlarını
kullandıkları daha sonra sırasıyla, televizyon, dizüstü bilgisayar, tablet
bilgisayar, kablosuz modem, saç kurutma makinası, mikrodalga fırın
kullandıklarını belirtmişlerdir. Son olarak oğretmen adaylarının
elektromanyetik kirliliğe ilişkin olarak kendilerini daha az duyarlı olarak
nitelendirdikleri belirlenirken, çevre sorunlarına yonelik olarak kendilerini
daha duyarlı olarak nitelendirdikleri ortaya çıkmıştır.

Araştırmanın
Sonuçları ve Oneriler: Fen bilgisi oğretmen adaylarının
elektromanyetik kirliliğe sebep olan teknolojik cihazların bilinçli kullanımına
ilişkin farkındalık düzeyleri ile çevre sorunlarına yonelik farkındalık
düzeyleri arasındaki ilişkinin belirlendiği bu çalışmada dort alt probleme
cevap aranmıştır. İlk olarak fen bilgisi oğretmen adaylarının elektromanyetik
kirliliğe sebep olan teknolojik cihazların bilinçli kullanımına ilişkin
farkındalık düzeyleri arasında cinsiyet değişkenine gore anlamlı bir fak
olmadığı sonucuna ulaşılmıştır. Daha sonra “çevre bilimi” dersini alan fen
bilgisi oğretmen adaylarının elektromanyetik kirliliğe sebep olan teknolojik
cihazların bilinçli kullanımına ilişkin farkındalık düzeylerinin dersi
almayanlara gore daha yüksek olduğu belirlenmiştir. Bir sonraki alt problemle
fen bilgisi oğretmen adaylarının elektromanyetik kirliliğe sebep olan bazı
teknolojik cihazların bilinçli kullanımına ilişkin farkındalık düzeyleri ile
çevre sorunlarına yonelik farkındalık düzeyleri arasında bir ilişki olmadığı
tespit edilmiştir. Son olarak nitel verilerle fen bilgisi oğretmen adaylarının
11’inin elektromanyetik kirlilik kavramını daha onceden duyduğu 4’ünün ise
duymadığı sonucuna ulaşılmıştır. Bununla birlikte oğretmen adaylarının
elektromanyetik kirliliğin doğal(güneş, ay…) ve teknoloji (bilgisayar,
telefon…) ile olmak üzere iki şekilde oluştuğunu düşündükleri belirlenmiştir. Oğretmen
adayları elektromanyetik kirlilik oluşturan cihazlardan en sık cep telefonu
olmak üzere sırasıyla televizyon, dizüstü bilgisayar, tablet bilgisayar,
kablosuz modem, saç kurutma makinası, mikrodalga fırın ve radyoyu
kullandıklarını belirtmişlerdir. Son olarak çevre sorunlarına yonelik oğretmen
adaylarının oz değerlendirme puan ortalamalarının 7,93 olduğu ancak elektromanyetik
kirliliğe ilişkin oğretmen adaylarının oz değerlendirme puan ortalamalarının 5
olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Farkındalık olçeği, Elektromanyetik sorunlar, Çevre kirliliği, Teknoloji

The Relationship between Pre-service Teachers’ Awareness Levels of Electromagnetic Pollution and other Environmental Problems

Öz

 science teachers took part in the quantitative
part of this study in Ankara, Turkey. In the qualitative part of the study,
seven female and eight male preservice teachers were chosen out of the 76 on a
volunteer basis. Three data collection tools were used. Findings:  The findings
obtained from the research show that there is no remarkable difference among
preservice science teachers’ awareness levels of electromagnetic pollution
depending on the gender variable. Then, it was concluded that students who had
taken environmental science courses had higher levels of awareness compared to
those who had not. With another sub-problem, it was seen that there is no
relationship between preservice teachers’ awareness levels of conscious use of
technological devices causing electromagnetic pollution and their awareness
levels of environmental problems. Implications
for Research and Practice:
Preservice science teachers are less sensitive to electromagnetic pollution
than other types of pollutions. Future studies could investigate why students
think that they are less sensitive to electromagnetic pollution.

Purpose:  The
purpose of this study is to find out the relationship between the awareness
level of preservice science teachers’ conscious use of technological devices,
which cause electromagnetic pollution, and their awareness level of related
environmental problems. Research Methods:
 In
this study, a mixed design method was used. A relational screening model was
used to collect quantitative data. The phenomenological method, which includes
defining and interpreting individuals’ perception and perspective related to a
phenomenon, was used to collect qualitative data. While selecting participants,
purposeful sampling was used. Seventy-six preservice

Anahtar Kelimeler

awareness scale electromagnetic issues environmental pollution technology.

Kaynakça

• Altun, N. (2001). Elektromanyetik dalgalarin insan vucudu uzerindeki biyolojik etkileri [The biological effects of electromagnetic waves on the human body]. Yuksek Lisans Tezi, Yildiz Teknik Universitesi, Fen Bilimleri Enstitusu, Istanbul.
• Aksoy, B. A. (2006). Mobil telefon kullanimina bagli olusan 900-1800 mhz radyo frekans dalgalarinin meydana getirdigi elektromanyetik alanin iliak kanat kemik mineral yogunluguna etkisi. [900-1800 MHz radio frequency waves that occurres mobile phone effects on Iliac wing bone mineral density.] Tipta Uzmanlik Tezi. Suleyman Demirel Universitesi, Tip Fakultesi, Isparta.
• Arkis, S. (1992). The effect of water conservatian unit integrated into 6 th grade junior high school science curriculum, Master Thesis, METU, Ankara.
• Aydin, O. & Aykac, N. (2016). Yaratici drama yontemi ile verilen egitimin okul oncesi ogrencilerinin cevre farkindaligina etkisi [The effect of the education implemented by the creative drama method on the environmental awareness of pre-school students]. Yaratici Drama Dergisi, 11(1), 1-16.
• Balmori, A. (2006). The incidence of electromagnetic pollution on the amphibian decline: Is this an important piece of the puzzle? Toxicological & Environmental Chemistry, 88(2), 287-299.
• Balmori, A. (2009). Electromagnetic pollution from phone masts. Effects on Wildlife. Pathophysiology, 1-9.
• Berman, E., Carter, H. B. & House, D. (1982). Observations of Syrian hamster foetuses after exposure to 2450 MHz microwaves. J. Microwave Power (17), 107–112.
• Berman, A., Quinn, R. & Zarro, V. (1991). Quantitative gait analysis in unilateral and bilateral total hip replacements. Archives of Physical Medicine and Rehabilitation 72, 190- 194.
• Bold, A., Toros, H. & Sen, O. (2003). Manyetik alanin insan sagligi uzerindeki etkisi [The effect of magnetic field on human health]. O. Sen, L. Saylan, K. Kocak, H. Toros (Editorler). 3. Atmosfer Bilimleri Sempozyumu Bildiri Kitabı. İstanbul, ss.62-68.
• Borbely, A. A, Huber, R, Graf, T, Fuchs, B. Gallmann, E. & Achermann, P. (1999). Pulsed high–frequency electromagnetic field affects human sleep and sleep electroencephalogram. Neurosci Lett 275: 207–210.
• Bozkurt, M. (2011). Fen bilgisi ogretmen adaylarinin cevre kavramlari ile ilgili algilamalarinin degerlendirilmesi ve bu algilamalarin cevreye yonelik tutumlari ile tutarliliginin incelenmesi [Evaluation of the perception of environmental issues among the science pre service teachers and examination of consistency between their perception and attitude of the environment]. Yuksek Lisans Tezi, Cukurova Universitesi, Sosyal Bilimler Enstitusu, Adana.
• Caldarelli, M. K. (2004). Targeting Environmental Beliefs in a Community College Environmental Science Course. Doctoral Dissertation. Pennsylvania State University. USA.
• Chakraborty, R.C. (2007). Electromagnetic pollution causing health hazards how do you campaign to resolve issues? Retrieved September 05, 2012, from http://www.myreaders.info/01_Electromagnetic-pollution-causing-health-hazards.pdf.
• Creswell, J.W. & Plano-Clark, V.L. (2007). Designing and conducting mixed methods research. California: Sage Publications.
• Demir, T. (2005). Elektromanyetik alanlarin etkisi [The effects of electromagnetic fields]. Yuksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Universitesi Fen Bilimleri Enstitusu, Trabzon.
• Denis, H. & Genc, H. (2007) Cevre bilimi dersi alan ve almayan sinif ogretmenligi ogrencilerinin cevreye iliskin tutumlari ve cevre bilimi dersindeki basarilarinin karsilastirilmasi. [Definiton the environmental knowledge and attitudes of first year primary school teacher candidates who have not taken environment science lesson and third year primary school teacher candidates who have taken environment science lesson]. Mehmet Akif Ersoy Universitesi Egitim Fakultesi Dergisi, 13, 20-26.
• Dincer, H. (2000). Elektromanyetik isinimlar ve insan sagligina etkileri [Electromagnetic radiation and its effects on human health]. Elektrik, Elektronik ve Bilgisayar Muhendisligi Sempozyumu 8–12 Kasim, Bursa.
• Dogan, M. (1993). The effect of soil conservation unit integrated into 7 th grade junior high school science curriculum, Master Thesis METU, Ankara.
• Durusoy, R., Hassoy, H., Karababa A.O. & Ozkurt, A. (2011). Bornova’da 2150 Lise Ogrencisinin Cep Telefonu Kullanimi ve İlişkili Semptomlar [Symptoms that related Use of Mobile Phones in Bornova High School with 2150 Students]. Elektromanyetik Alanlar ve Etkileri Sempozyumu, İstanbul.
• Ekiz, D. (2009). Bilimsel arastirma yontemleri [Research methods]. Ankara: Ani Yayincilik.
• Erdogan, Y. (2007). Electromagnetic pollution in the computer labs: the effects on the learning environment. Essays in Education. 22, 78-86.
• Ermol, C. (2008). 900 ve 1800 mhz mobil telefonlarin olusturdugu elektromanyetik alanin tendon iyilesmesine etkisi: ratlarda deneysel calisma [900 and 1800 MHz tendon healing effects of electromagnetic fields generated by mobile phones: an experimental study in rats]. Yuksek Lisans Tezi, Suleyman Demirel Universitesi, Tip Fakultesi. Isparta.
• Feychting, M., Ahlbom, A. & Kheifets L. (2005). EMF and health. Annu Rev Public Health, 26: 165-89.
• Garaj Vrhovac V., Fucic A. & Horvat D. (1992). The correlation between the frequency of micronuclei and spesific chromosome aberrations in human lymphocytes exposed to microwave radiation in vitro. Mutation Res 281(3), 181–186.
• Graham, C., Cook, M.R., Cohen, H.D. & Gerkovıch, M.M. (1994). Dose response study of human exposure to 60 hz electric and magnetic fields. Bioelectromagnetics, 15, 447–463.
• Greenberg, E. (2010). An activist’s journey to raise awareness about electromagnetic pollution, 19 (4). 56-65. Explore Publication.
• Greengard, R. (2008). Turkiye’de Mobil Teknolojilerin Kullanımına Yonelik Toplumsal Cinsiyet Ayrımının Kapatılması: Zorluklar ve Fırsatlar, Retrieved July, 27, 2013, from http://www.teknolojidekadinhareketi.org/Files/Report/report_mwomen_rapor_ozeti.pdf.
• Kaya Gulagiz, F., Goz, F. & Kavak, A. (2016). A study on environmental effect of electromagnetic waves. International Journal of Computer Applications, 140 (7). 35-41.
• Guven, E. & Aydogdu, M. (2012). Cevre sorunlarina yonelik farkindalik olceginin gelistirilmesi ve ogretmen adaylarinin farkindalik duzeylerinin belirlenmesi [Development of an awareness scale and determination of teacher candidates’ awareness levels regarding environmental problems]. Ogretmen Egitimi ve Egitimcileri Dergisi, 1(2), 185-202
• Guven, E. & Ince Aka, E. (2009). Cevre kirliligi ve nedenleri [Environmental pollution and its causes]. Aydogdu, M. (Editor). Fen egitiminde cevre. Ankara: Pozitif Matbaacilik.
• İnce, T. (2007). Elektromanyetik kirlilik [Electromagnetic Pollution]. Yuksek Lisans Tezi, Gazi Universitesi Fen Bilimleri Enstitusu, Ankara.
• Kang G. H., Lee, C. H., Seo, J. W., Sung, R. H., Chung, Y. H., Lee, S. K., Suh, Y. H. & Chi, J. G. (1997). In vivo study on the harmful effect of the extremely low frequency unipolar pulsating magnetic field in mice. Korean Medical Science 12(2), 128–134.
• Karasar, N. (2000). Bilimsel arastirma yontemi [Scientific research methods]. Ankara: Nobel Yayincilik.
• Karasek, M., Woldanska-Okonska, M., Czernicki, J., Zylinska, K., & Swietoslawski, J.(1998) Chronic exposure to 2.9 mT, 40 Hz magnetic field reduces melatonin concentrations in humans. J. Pineal Res. 25, 240–244.
• Kenar, I., Turgut, S. & Gokalp, M. S. (2014). Ogretmen adaylarının elektromanyetik kirlilik farkındalıklarının belirlenmesi. [Determination of electromagnetic pollution awareness of pre-service teachers]. Egitimde Kuram ve Uygulama Dergisi, 10(4), 1077-1090.
• Kilic, A. (2007). Sinif ogretmeni yetistirme programinda yer alan derslerin ogrenilme duzeyleri [The level of learnings the courses included in classroom teachers training program]. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 6(19), 136-145.
• Kislalioglu, M. & Berkes, F. (2007). Cevre ve ekolojisi [Environment and ecology]. Ankara: Remzi Kitapevi.
• Koklukaya, N. (2013). Ogrencilerin elektromanyetik kirlilige sebep olan bazi teknolojik cihazlarin bilincli kullanimina iliskin farkindalik duzeylerinin incelenmesi ve gelistirilmesi [ The analysis about the research and the development of knowledge of using technological devices which cause electromagnetic pollution of the students]. Doktora Tezi, Gazi Universitesi Egitim Bilimleri Enstitusu, Ankara.
• Koklukaya, A. N. & Selvi, M. (2015). Elektromanyetik kirlilige sebep olan teknolojik cihazlarin bilincli kullanimina iliskin farkındalik olceginin gelistirilmesi [Development of an awareness scale regarding knowledge of using technological devices which cause electromagnetic pollution]. Ahi Evran Universitesi Kirsehir Egitim Fakultesi Dergisi (KEFAD), 16(3), 105-121.
• Krause C. M, Sillanmaki, L., Koivisto, M. Haggqvist, A, Saarela, C., Revonsuo, A., Laine, M. & Hamalainen, H. (2000). Effects of electromagnetic field emitted by cellular telephones on the EEG during a memory task. NeuroReport 11, 761–764.
• Kus, E. (2003). Nicel- nitel arastirma teknikleri [Quantitative- qualitative research techniques]. Ankara: Ani Yayincilik.
• London, S.J., Thomas, D.C., Bowman, J.D., Sobel, E., Cheng, T.C. & Peters, J.M. (1991). Exposure to residential electric and magnetic fields and risk of childhood leukemia. Am. J. Epidemiol., 134, 923–993.
• Mann, K. & Roschke, J. (1996). Effects of pulsed high–frequency electromagnetic fields on human sleep. Neuropsychobiology 33: 41–47.
• Moulder, J, E & Foster, K, R. (1995). Biological effects of power frequency fields as they relate to carcinogenesis, Proc Soc Exper Biol Med, 209, 309–324.
• Moulton Howe, L.(2008). Growing concern about electromagnetic pollution and cell phones. Retrieved September 05, 2012, from http://www.earthfiles.com/subscription.php?accesscheck=%2Fnews.php.
• Nagy, S. & Biber, H. (2010). Mixed methods research. New York and London: The Guilford Press.
• Onal, E. (2005). Elektromanyetik alanlarin canli organizmalara etkilerinin incelenmesi [Investigation of the effects of electromagnetic fields on living organisms]. Yuksek Lisans Tezi, Inonu Universitesi, Fen Bilimleri Enstitusu, Malatya.
• Ozdemir, A. & Yapici, E. (2010). Ogretmen adaylarinin cevre sorunlarina yonelik farkindalik ve ilgi duzeylerinin karsilastirilmasi [A comparison of the pre-service teachers awareness level and interest in environmental issues]. Anadolu Doga Bilimleri Dergisi 1(1), 48-56.
• Oznur, S. A. (2008). İsbirlikli ogrenme yaklasiminin ogretmen adaylarinin cevreye iliskin tutumlarina etkisi [The effect of cooperative learning approach on preservice science and technology teachers? attitude towards environment]. Abant Izzet Baysal Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu, Yayinlanmis Yuksek Lisans Tezi, Bolu.
• Page, J. (2000). Reframing the early childhood curriculum: educational imperatives for the future. London: Routledge Falmer.
• Punch, K. F. (2005). Sosyal arastirmalara giris: nicel ve nitel yaklasimlar. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Sandstrom, M. et al. (1998). Subjective symptoms among mobile phone users in Sweden and Norway, a Swedish–Norwegian epidemiological study; Bioelectromagnetic Society, Tampa.
• Sarigoz, A., Karakus, A. & Irak, K. (2012). Meslek yuksekokulu ogrencilerinin elektromanyetik kirlilik ile ilgili goruslerinin degerlendirilmesi [Determination of vacational students’ perception on electromagnetic pollution]. Electronic Journal of Vocational Colleges,1-8.
• Saunders, T. (2003). Health hazards and electromagnetic fields. Complementary Therapies in Nursing and Midwifery, 9(4), 191-197.
• Sevinc, V. (Editor). (2009). Egitim fakulteleri icin genel cevre bilimi, [Environmental science for faculty of education]. Ankara: Maya Akademi Yayinlari.
• Vasistha, S. & Garg, A. (2016). Effect of electromagnetic radiation on lactobacillus species. Journal of Chemical and Pharmaceutical Research, 8(7),123-126.
• Shekoohi Shooli, F., Mortazavi, S. A. R., Jarideh, S., Nematollahii, S., Yousefi, F., Haghani, M., Mortazavi, S.M.J. & Shojaei-fard, M. B. (2016). Short–Term exposure to electromagnetic fields generated by mobile phone jammers decreases the fasting blood sugar in adult male rats. Journal of Biomedical Physics & Engineering, 6(1), 27-32.
• Solange, C. M. V. & Trufen, S. F. B. (2004). Effects of air and soil pollution on the root system of the Tibouchina pulchra Cogn. (Melastomataceae): arbascular mycorrhizal associations and morphology in Atlantic Forest Area. Revista Brasileira de Botanica. 27(2).
• Sahin, N. F., Cerrah, L., Saka, A. & Sahin, B. (2004). Yuksekogretimde ogrenci merkezli cevre egitimi dersine yonelik bir uygulama [A practice of student-centered, environmental education course in higher education]. Gazi Egitim Fakultesi Dergisi, 24( 3), 113-128.
• Taktak, F., Tiryakioglu, I. & Yılmaz, I. (2005). GPS’de Kullanilan Elektromanyetik Dalgalarin Insan Sagligina Etkilerinin Irdelenmesi [Investigation of the effects of electromagnetic waves used in gps to human health]. 2. Ulusal Muhendislik Olcmeleri Sempozyumu, 641-648.
• Tican, S., (1996). The effect of air conservation unit ıntegrated into 8 th grade junior high school science curriculum, Master Thesis, METU, Ankara.
• Turner, B. L, II, Kasperson, R. E., Meyer, W. B., Dow, K. & Golding, D. (1991). Two types of global environmental change: definitional and spatial scale issues in their human dimensions. Global Environmental Change 1, 14-22.
• Uygunol, O. & Durduran, S. S. (2008). Elektromanyetik kirlilik haritalarinin cografi bilgi sistemi (cbs) yardimiyla olusturulmasi [Establishing electromagnetic pollution map (EPM) by means of geographic information system]. TMMOB Harita ve Kadastro Muhendisleri Odasi Ankara
• Subesi I. CBS Gunleri Sempozyumu, Ankara.
• Uygunol, O. & Durduran, S. S. (2009). Gsm baz istasyonlarinda elektromanyetik kirlilik haritalarinin cografi bilgi sistemi (cbs) yardimiyla olusturulmasi; Konya ornegi [ Establishing electromagnetic pollution map (EPM) in GSM base station by means of Geographic information systems] TMMOB Harita ve Kadastro Muhendisleri Odası 12. Turkiye Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayi, Ankara.
• Yalcin, S. & Okur, E. (2014). Ekopedagojik yaklasim ile uygulanmis elektromanyetik alan (EMA) egitiminin EMA farkindaligi uzerine etkisi [The effects of electromagnetic field (EMF) education within ecopedagogy on EMF awareness]. Pamukkale Universitesi Egitim Fakultesi Dergisi, 35 (I), 143-156.
• Yildiz, K., Sipahioglu, S. & Yilmaz, M. (2008). Cevre bilimi [Environmental science]. Ankara: Gunduz Egitim ve Yayincilik.
• Yilmaz, A., Morgil, İ., Aktug, P. & Gobekli, I. (2002). Ortaogretim ve universite ogrencilerinin cevre, cevre kavramlari ve sorunlari konusundaki bilgileri ve oneriler [Knowledge of the secondary school and unıversıty students on the envıronment, envıronmental concepts and problems and suggestıons]. Hacettepe Universitesi Egitim Fakultesi Dergisi, 22, 156-162.