Yaratıcı Düşünme Becerileri Hakkında Sınıf Öğretmenlerinin Görüşleri

Yıl 2019, Cilt: 19 Sayı: 80, 25 - 38, 15.02.2019

Ali Riza Erdem , Duygu Cag Adıguzel

Öz

Problem
Durumu: Yaratıcı düşünme süreci dinamik, üretici ve
özgürdür.  Problemlere her açıdan
bakabilmek ve farklı çözüm yolları bulabilmek gerekir. Çevresine yaratıcı
gözlerle bakabilmeli, tüm kaynakların farkına varabilmeli ve gerektiğinde
yararlanabilmelidir. "Yaratıcılık"  bugüne kadar birçok yazar tarafından farklı
yönleri vurgulanarak ele alınmış, çok yönlü bir kavram olarak algılanmış ve
tanımlanmıştır. Örneğin bazı yazarlar düşünme süreçleri üzerinde dururken, bazı
yazarlar ortaya çıkan ürüne odaklanmışlardır. Kimi yazarlar ise yaratıcı
kişiliğin sahip olduğu özelliklere vurgu yapmışlardır. Farklı görüş ve bakış
açılarına karşın fikir birliğine varılan nokta; yeni bir ürünün ortaya çıkış
sürecidir. Yaratıcılık; sadece yeni bir ürün ortaya koymak değil, bilinen tüm bilgilerden
sentez yapabilme ve sonrasında farklı çözüm yollarını keşfedebilme ya da
nesnelerin işlevlerini alışılmışın dışında düşünebilmektir. Yaratıcı düşünme,
problemlere eleştirel açıdan bakabilmek, daha önce aralarında ilişki kurulmamış
nesneler yâda düşünceler arasında ilişki kurabilmek ve yeni önermeler de
bulunmaktır. Alışılmışın dışında, özgün, farklı çözüm yollarından giderek yeni
sonuçlar geliştirebilmektir. Maclure’e (1991) göre çağdaş eğitimin en önemli
hedeflerinden biri öğrencilerin düşünme becerilerini geliştirmektir.
Öğrencilerde yaratıcı düşünme becerisini geliştirebilmek için özellikle sınıf
öğretmenlerine çok büyük görevler düşmektedir.

Sınıf
öğretmeni için sınıf ortamında yaratıcılığı aktif olarak kullanmak, çocuğa
öğretilmek isteneni kolaylaştırıcı bir etkendir. Öğrenciler bu yolla öğrenmesi
gereken bilgiyi kolaylıkla inşa edebilmektedirler. Öğretmen bilginin inşa
edilme aşamasında yönlendirici rol üstlenir. Yaratıcı düşünme becerisine sahip
bir öğretmen bir sorun ile karşı karşıya kaldığı zaman bu sorundan kaçmak
yerine o soruna farklı çözümler bulmaya çalışır (Aslan, Cansever, 2009). Sınıf
öğretmeni her derste her konuya uygun farklı öğretim yöntem tekniklerini
kullanarak daha kalıcı bir eğitim ortamının oluşmasına öncülük etmesinin yanı
sıra öğrencilerde de yaratıcı düşünmenin gelişimine destek sağlamış olur.
İlköğretim programının hedeflediği yaratıcı bireylerin yetişebilmesi için,
öğrencilerde yaratıcı düşünme becerisi geliştirilebilmesi için sınıf
öğretmenlerinin yaratıcı düşünme beceri düzeyleri belirlemek amacıyla bu
araştırmanın yapılmasına gerek duyulmuştur.

Araştırmanın
Amacı:
Bu araştırmanın amacı ilkokullarda görev yapan sınıf öğretmenlerinin yaratıcı
düşünme becerileri hakkındaki görüşlerini belirlemektir. Araştırmanın amacı doğrultusunda
alt problemler şu şekilde belirlenmiştir: (1) Sınıf öğretmenlerinin görüşlerine
göre yaratıcı düşünme becerileri nedir? (2)Sınıf öğretmenlerinin görüşlerine
göre yaratıcı düşünme becerileri cinsiyete, meslekteki kıdeme, eğitim durumuna
göre farklılık göstermekte midir?

Araştırmanın
Yöntemi: Sınıf öğretmenlerinin görüşlerine göre yaratıcı düşünme
becerilerini belirlemeye yönelik yapılan bu araştırma tarama modelinde betimsel
bir çalışmadır. Araştırmanın evrenini, 2015-2016 eğitim-öğretim yılında Denizli
ili, Merkezefendi ve Pamukkale ilçelerinde görev yapmakta olan ilkokullardaki
sınıf öğretmenleri (1, 2, 3, 4. Sınıf öğretmenleri) oluşturmaktadır. Örneklem almada “oranlı küme
örnekleme” yöntemi kullanılarak 421 sınıf öğretmeni örnekleme alınmıştır.
Veriler
“Ne kadar yaratıcısınız?” ölçeği ile
toplanmıştır. Verilerin çözümlenmesinde SPSS paket programı kullanılmıştır. “Ne kadar yaratıcısınız?” ölçeği ile elde
edilen veriler kesinlikle katılmıyorum seçeneği 5, katılıyorum seçeneği 4,
kararsızım seçeneği 3, katılıyorum seçeneği 2, kesinlikle katılıyorum seçeneği
1 olarak kodlanmıştır. "Ne kadar
yaratıcısınız?" ölçeğindeki 4 aralık 5 seçeneğe bölünmüş (4: 5 =
0.80);  bulunan sayı seçenekleri temsil
eden en alt sayıdan itibaren ilave edilerek: 1.00 – 1.80 yaratıcı değil, 1.81 –
2.60 yaratıcılık düzeyi ortalamanın altında, 2.61 – 3.40 yaratıcılık düzeyi
orta, 3.41 – 4.20 yaratıcılık düzeyi ortalamanın üstünde, 4.21-5.00 yaratıcılık
düzeyi yüksek şeklinde yorumlanmıştır. Cronbach alpha iç tutarlık katsayısı “Ne kadar yaratıcısınız?” ölçeği
için  0.88 bulunmuştur. Dağılımın normal
olup olmadığını belirlemek için Kolmogorov Simirnov testi uygulanmıştır. “Ne kadar yaratıcısınız?” ölçeği ile elde
edilen sonuçlara (K-s)-z =1,538 p=0.018) göre verilerin normal dağılım
göstermediği belirlenmiştir. Çözümlemelerde de parametrik testlerden yüzde,
aritmetik ortalama; non-parametrik testlerden ise Man Whitney U ve Kruskal
Wallis kullanılmıştır.

Araştırma
Bulguları: Sınıf öğretmenlerine uygulanan ölçekten elde edilen verilerin
analizi sonucunda sınıf öğretmenlerinin yaratıcılık düzeyi ortalamanın altında
çıkmıştır. Sınıf öğretmenlerinin görüşlerine göre yaratıcılık düzeyi cinsiyet,
mesleki kıdem ve mezuniyet durumu değişkenleri açısından da incelenmiştir.
Yapılan analiz sonuçlarına göre sınıf öğretmenlerinin yaratıcılık düzeylerine
ilişkin görüşleri arasında cinsiyet, mesleki kıdem ve mezuniyet durumu
değişkenleri açısından anlamlı bir farklılık yoktur.

Araştırmanın
Sonuçları ve Önerileri: Sınıf öğretmenlerine uygulanan ölçekten
elde edilen verilerin analizi sonucunda sınıf öğretmenlerinin yaratıcılık
düzeyi ortalamanın altında çıkmıştır. Sınıf öğretmenlerinin görüşlerine göre
sınıf öğretmenlerinin yaratıcılık düzeylerinin ortalamanın altında çıkması,
sınıf öğretmenlerinin yaratıcıklarını tam anlamıyla kullanmadıkları veya
kullanamadıkları şeklinde yorumlanabilir. Sınıf öğretmenlerinin yaratıcılık
düzeylerine ilişkin görüşleri arasında cinsiyet, mesleki kıdem ve mezuniyet
durumu değişkenleri açısından anlamlı bir farklılık yoktur. Araştırma
bulgularına dayanılarak şunlar önerilebilir: (1) “Sınıf öğretmenlerinin
görüşlerine göre yaratıcı düşünme becerileri nedir?” analiz sonuçlarına göre
Sınıf öğretmenlerinin yaratıcılık düzeyleri ortalamanın altında çıkmıştır. Bu
nedenle; Sınıf öğretmenleri yaratıcılık düzeylerinin geliştirilmesi konusunda
seminerlere tabii tutulmalıdır. (2) Sınıf Öğretmenlerinin yaratıcılık
düzeylerinin düşük olduğu sonucu göz önünde bulundurularak Sınıf
öğretmenlerinin yaratıcılık düzeylerinin neden düşük olduğu ve nasıl
yükseltilebileceği ile ilgili çalışmalar yapılabilir. 

Anahtar Kelimeler

Üretken, yenilikçi, düşünme biçimi, eğitim, görüş

The Opinions of Primary School Teachers on their Creative Thinking Skills

Öz

Purpose:  This
study aimed to identify the views of primary school teachers on their creative
thinking skills. The following research questions were addressed based on the
aim of the study: (1) What are the primary school teachers’ views on their critical
thinking skills? (2) Do primary school teachers' views on their creative
thinking skills differ according to their gender, seniority in the profession,
and educational level?

Research Methods: In sampling distribution, the proportional
sampling method was used and 421 classroom teachers took part in the study. The
data were obtained through "How Creative Are You?" scale. In the analysis process,
percentage and arithmetic means were used as parametric test, while Man Whitney
U and Kruskal Wallis were used as non-parametric tests.

Findings As a result of the data
analysis obtained from the scales which were administered to the primary school
teachers, the level of creativity of the primary school teachers were below
average. Elementary school teachers' views on their creativity levels were
examined based on the variables of gender, professional seniority and
educational level. The analyses revealed no statistically significant
differences between primary school teachers' views on their creativity levels according
to their gender, professional seniority and educational level.

Conclusions: According to the results of the analysis,
there was no statistically significant difference among the views on the level
of creativity in terms of gender, seniority and educational level.

 

Anahtar Kelimeler

Productive, innovative, thinking, education, opinion

Kaynakça

• Altın, B. (2010). Ilkogretimde gorevli ögretmenlerin orgutsel baglılıklarıyla yaratıcılıkları ilişkisi [Relation of creativity with organizational commitment of primary school teachers] (Yayımlanmamıs yuksek lisans tezi). Maltepe Universitesi, Sosyal Bilimler Enstitusu, Istanbul.
• Aslan, N., & Cansever, B.A. (2009). Egitimde yaratıcılıgın kullanımına iliskin ogretmen tutumları [The primary school teachers’ attitudes for creativity in education]. Tubav Bilim Dergisi, 2(3), 333-340.
• Baysal, Z. N., Carıkcı, S., & Yaşar, B. (2018). Ogretim elemanı/uyelerinin düsünme becerileri ogretimine iliskin görüslerinin incelenmesi [Analysis of academics’ views on teaching thinking skills]. Inönü Universitesi Egitim Fakultesi Dergisi, 19(2), 174-188.
• Cellek, T. (2002). Yaratıcılık ve egitim sistemimizdeki boyutu [Creativity and the size of our education system]. Universite ve Toplum Bilim, Egitim ve Dusunce Dergisi, 2(1), 02-04.
• Coban, S. (1999). Yoneticilerin yaratıcılık duzeyleri ile liderlik tarzları arasındaki iliski [Relationship between managerial creativity levels and leadership styles] (Yayımlanmamıs doktora tezi). Istanbul Universitesi, Sosyal Bilimler Enstitusu, İstanbul.
• Demirci, C. (2007). Fen bilgisi ogretiminde yaratıcılıgın erisi ve tutuma etkisi [The effects of the creative approach ıi the science teaching on achievement and attitude]. Hacettepe Universitesi Egitim Fakultesi Dergisi, 32, 65-75.
• Diener, M.L., Wright, C., Brehl, B., & Siyah, T. (2016). Okul oncesi cocuklarında akademik degerlendirme otesinde yaratıcı potansiyeli ve sosyo-duygusal iliskileri [Academic beyond assessment creative potential and socio-emotional relationships in preschool children]. Retrieved from http://dx.doi.org/10.1080/10400419.2016.1229975
• Doganay, A. (2017). Ust duzey dusunme becerilerinin ogretimi [Teaching of higher level thinking skills]. In A. Doğanay (Ed.), Ogretim ilke ve yontemleri (pp. 328-384). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Emir, S., Ates, S., Aydın, F., Bahar, M., Durmus, S., Polat, M., & Yaman, H. (2004). Ogretmen adaylarının yaratıcılık düzeyleri [The creativity level of teachers cantidates]. Abant Izzet Baysal Universitesi, 2(9), 105-116.
• Erktekin, E. (2002). Ilkogretimde düsünme becerilerinin gelistirilmesi [Developing thinking skills in primary education]. M.Ü. Ataturk Egitim Fakultesi Egitim Bilimleri Dergisi, 16, 61-70.
• Gulererli, N. (2014). Ogretmenlerin evlilik uyumları ile yaratıcılıkları arasındaki ilişkinin incelenmesi [Investigation of the relationship between teachers' marriage harmony and creativity] (Yayımlanmamıs yuksek lisans tezi). Marmara Universitesi, İstanbul.
• Isaksen, S. G., & Parnes, S. J. (1985). Curriculum planning for creative thinking and problem solving. The Journal of Creative Behavior, 19(1), 1-2.
• Karatas, S., & Ozcan, S. (2010). Yaratıcı düsünme etkinliklerinin ogrencilerin yaratıcı düsünmelerine ve proje gelistirmelerine etkisi [The effects of creative thinking activities on learners’ creative thinking and project development skills]. Ahi Evran Universitesi Egitim Fakultesi Dergisi, 11(1), 225-243.
• Karasar, N. (2007). Bilimsel arastırma yöntemi[Scientific research method]. Ankara: Nobel Yayınevi.
• MEB. (2017). Ilköğretim programı [Primary education program]. Retrieved from http://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=222.
• Oncu, T. (2003). Torrance yaratıcı dusunme testleri-şekil testi aracılıgıyla 12-14 yasları arasındaki cocukların yaratıcılık düzeylerinin yas ve cinsiyete gore karsılastırılması [Comparison of creativity levels of children ages 12-14 by age and sex by means of Torrance creative thinking test-shape test]. Ankara Universitesi Dil ve Tarih Cografya Fakultesi Dergisi, 43(1), 221-237.
• Ozden, Y. (1999). Ogrenme ve ogretme [Learning and teaching]. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Ozerbaş, M. A. (2011). Yaratıcı dusunme ogrenme ortamının akademik basarı ve bilgilerin kalıcılığa etkisi [The effect of creative thinking teaching environment on academic achievement and retention of knowledge]. GÜ, Gazi Egitim Fakultesi Dergisi, 31(3), 675-705.
• Ozgenel, M., & Cetin, M. (2017). Marmara yaratıcı dusunme egilimleri olceginin gelistirilmesi: Gecerlik ve guvenirlik calısması [Development of the Marmara creative thinking dispositions scale: Validity and reliability analysis]. Marmara Universitesi Atatürk Egitim Fakultesi Egitim Bilimleri Dergisi, 46, 113-132.
• Sahin, E. (2010). Ilkogretim ogretmenlerinde yaratıcılık, mesleki tukenmislik ve yasam doyumu [Creativity, occupational burnout and life satisfaction in primary school teachers] (Yayımlanmamıs yuksek lisans tezi). Sakarya Universitesi, Sakarya.
• Temizkan, M. (2011). Turkçe ogretiminde yaratıcı düsünmeyi gelistirme bakımından Nasreddin Hoca fikralari [Nasreddin Hodja stories ın terms of ımproving creative thinking ın turkish language teaching]. Mustafa Kemal Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu Dergisi, 8(16), 195-223.
• Tican, C. (2013). Yansıtıcı düsünmeye dayalı ogretim etkinliklerinin ogretmen adaylarının yansıtıcı dusunme becerilerine, elestirel dusunme becerilerine, demokratik tutumlarına ve akademik basarılarına etkisi [The effects of reflective thinking-based teaching activities on pre-service teachers’ reflective thinking skills, critical thinking skills, democratic attitudes and academic achievement] (Yayımlanmamış doktora tezi). Gazi Universitesi, Egitim Bilimleri Enstitusu, Ankara.
• Ucan, O., Tasci, S., & Ovayolu, N. (2008). Eleştirel düşünme ve hemşirelik [Critical thinking and nursing]. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi, 3(7), 17-27.
• Uzgoren, N. (2012). Bilimsel arastırmalarda kullanılan temel istatistiksel yöntemler ve SPSS uygulamaları [Basic statistical methods used in scientific researches and SPSS applications]. Bursa: Ekin Basın Yayın Dagıtım.
• Ulger, K. (2014). Ogrencilerin yaratıcı dusunme gelisimlerinin incelenmesi [The ınvestigation of the students’ creative thinking development]. Egitim ve Bilim, 39(175), 275-284.
• Weisberg, R. W. (2006). Expertise and reason in creative thinking: evidence from case studies and the laboratory. In J. C. Kaufman & J. Baer (Ed), Creativity and reason in cognitive development (pp. 7-42). New York, NY, US: Cambridge University Press.
• Yildirim, B., & Turk, C. (2018). Sınıf ogretmeni adaylarının STEM egitimine yönelik gorusleri: Uygulamalı bir çalısma [Pre-service primary school teachers’ views about STEM education: An applied study]. Trakya Universitesi Egitim Fakultesi Dergisi, 8(2), 195-213.