İlkokul Sosyal Bilgiler Öğretimi Bağlamında Öğrencilerin Tarihi Mekânlara İlişkin Algılarının Metaforlar Yardımıyla İncelenmesi

Yıl 2020, Cilt: 22 Sayı: 2, 464 - 480, 31.08.2020

Hanifi Şekerci M. Cihangir Doğan

Öz

Bu
çalışmada ilkokul öğrencilerinin tarihi mekân kavramına ilişkin algılarının
belirlenmesi ilkokul düzeyinde Sosyal Bilgiler öğretiminin etkililiğini ve
verimliliğini etkileyebileceği düşünülerek araştırılmıştır. Bu bağlamda
araştırmada nitel araştırma yöntemi desenlerinden olgu bilim kullanılarak
araştırma gerçekleştirilmiştir. Çalışma grubu seçimde ise ölçüt örneklem
tekniği kullanılmıştır. Buna göre 2018-2019 eğitim öğretim yılında ilkokul 4.
sınıfa devam eden 154 öğrenci araştırmaya katılmıştır. Araştırmada veri toplama
aracı olarak “Tarihi mekân..............gibidir. Çünkü.................”
ifadesinin yer aldığı form dağıtılarak öğrencilerin tarihi mekân kavramına
ilişkin algıları ortaya konulmaya çalışılmıştır. Verilerin analizinde içerik
analizi tekniğinden yararlanılmıştır. Araştırmada elde edilen bulgulara göre
ilkokul öğrencileri tarihi mekân kavramı ile ilgili 84 geçerli metafor
üretmiştir. Bu metaforlar özelliklerine göre 11 kavramsal kategori altında
toplanmıştır.  Bunun yanında tarihi mekân
kavramı ile ilgili en fazla üretilen metafroların kitap bilgi ve öğretmen
olduğu tespit edilmiştir. öğrenciler tarafından en fazla ü Araştırma bulguları
ilkokul öğrencilerinin tarihi mekân kavramına yönelik algılarının
belirlenmesinde metaforların oldukça işlevsel olduğunu ve Sosyal Bilgiler
öğretimi açısından önemli veriler sağladığını ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Tarihi Mekân, Metafor, Sosyal Bilgiler

Kaynakça

• Alkış, S. & Oğuzoğlu, Y. (2005). İlköğretim öğrencilerinin tarihi çevre bilgisinin değerlendirilmesi. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(1), 23-46.
• Akmehmet, T. K. (2008). Müzelerin tarih öğretiminde nesne merkezli eğitim etkinlikleriyle kullanılması ve ilköğretim sosyal bilgiler öğretimi. Milli Eğitim Dergisi, 180(4), 50-67.
• Aköz, F., & Yüzer, N. (2009). Tarihi yapilarda malzeme özelliklerinin belirlenmesinde uygulanan yöntemler. IMO-1. Insaat Muhendisligi Egitimi Sempozyumu, İstanbul-Türkiye, 6-7.
• Aktekin, S (2008). Müze uzmanlarının okulların eğitim amaçlı müze ziyaretlerine ilişkin görüşleri. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 9, 2.
• Aktın, K., Karakuş, H., & Sağlam, H. (2013). Sinop üniversitesi öğretmen adaylarının Sinop iline ait tarihi ve kültürel eserler hakkındaki ilgi ve farkındalık düzeyleri. The Journal of Academic Social Science Studies, 6 (7), 37- 59
• Akturan, U., & Esen, A. (2008). Fenomenoloji. T. Baş ve U. Akturan (Ed.) içinde, Nitel araştırma yöntemleri (ss. 83-98). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Ata, B. (2002). Müzelerle ve tarihi mekânlarla tarih öğretimi: tarih öğretmenlerinin “müze eğitimine” ilişkin görüşleri. Yayımlanmamış doktora tezi. Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Arınç, P. C. (2002). Selçuk’ta kültür turizmi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Ege Üniversitesi, İzmir.
• Avcı, C., & Öner, G. (2015). Tarihi mekânlar ile sosyal bilgiler öğretimi sosyal bilgiler öğretmenlerinin görüş ve önerileri. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15, 108- 133.
• Aydın, F. (2010). Ortaöğretim öğrencilerinin coğrafya kavramına ilişkin sahip oldukları metaforlar. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimler Dergisi (KUYEB), 10 (3), 1313-1322.
• Baltacı, A. (2018). Nitel araştırmalarda örnekleme yöntemleri ve örnek hacmi sorunsalı üzerine kavramsal bir inceleme. BEÜ SBE Dergi,7(1), 231-274.
• Boland, B. M. (1994). Our past / ourselves: teaching with historic places. CRM:Using The National Register of Historic Places, 17, p.33–35. 20/10/2019 tarihinde http://crm.cr.nps.gov/index.htm adersinden alnınmıştır.
• Boland, B. M. (2002). Historic places: common graund for teachers and historians. OAH Magazine of History, 16 (2). 18/10/2019 tarihinde http://www.oah.org/pubs/magazine/publichistory/boland.html aderesinden alınmıştır.
• Bozdoğan, K., & Sünbül, A. M. (2016). Ortaokul 7. sınıf öğrencilerinin ‘müze’ kavramına ilişkin geliştirdikleri metaforlar. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31, 107-127.
• Callentine, K. K. (2000). Teaching with historic places in the classroom. CRM: Creative Teaching with Historic Places, 23(8). p. 17–18. 20/10/2019 tarihinde http://crm.cr.nps.gov/index.htm adresinden alınmıştır
• Cameron, L. (1996). Discourse context and the development of metaphor in children. Current Issues in Language and Society, 3 (1), 49-64
• Cerit, Y. (2008). Öğrenci, Öğretmen ve Yöneticilerin Müdür Kavramı İle İlgili Metaforlara İlişkin Görüşleri. Eğitim ve Bilim, 33(147), 3-13.
• Çelik, D., & Yazgan, M. (2009). Kentsel peyzaj tasarımı kapsamında tarihi çevre yenileme çalışmalarının araştırılması: Beypazarı örneği. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 6(3), 235- 244.
• Çetin, M. ve Evcim, U. (2009). Örgütsel kültürün algılanmasında metaforların rolü. İletişim Fakültesi Dergisi, (28), 185-220.
• DeWitt J. & Storksdieck M. (2008). A short review of school field trips: Key findings from the past and implications for the future." Visitor Studies, 11, 2, 181-197.
• Dinç E & Üztemur S. (2018). Müzeler ve tarihi mekânlarda Manisa’nın tarihi ve kültürel özelliklerinin öğretimi. İçinde Edt. Çağlar, İ. M., Çitfçioğlu, F., Ustaoğlu, Z. (Eds.) Geçişten Günümüze Manisa Şehzade II. Mehmet ve Manisa Tarihi- Kültürü- Ekonomisi. 2373- 2393, Celal Bayar Üniversitesi Yayınları.
• Epik, C (2004). Müzelerin lise öğrencilerinin tarih dersi başarıları ve hatırda tutma becerileri üzerindeki etkileri. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Geçit, Y. ve Gençer, K. (2011). Sınıf Öğretmenliği 1. Sınıf Öğrencilerinin Coğrafya Algılarının Metafor Yoluyla Belirlenmesi (Rize Üniversitesi örneği). Marmara Coğrafya Dergisi, 23, 1-19.
• Gökkaya, A. K., & Yeşilbursa, C. C. (2009). Sosyal bilgiler öğretiminde tarihi yerlerin kullanımının akademik başarıya etkisi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(2), 483-506.
• Horton, J. O. (2000). On site learning- the power of historic places. CRM: Creative Teaching with Historic Places, 23 (8). p.4–5. 20/09/2019 tarihinde http://crm.cr.nps.gov/index.htm adresinden alınmıştır.
• Hunter, K., Shull, C.D. (1992). Teaching with historic places. Social Education, 56 (5).
• Ilgaz, S. & Örten, H. (2015). Sosyal Bilgiler eğitiminde tarihi ve sanatsal mekânlara dayalı öğrenme ortamları. İçinde Sever R. & Koçoğlu E. (Eds.), Sosyal bilgiler eğitiminde mekânsal öğrenme ortamları (ss: 285- 310). Ankara: Pegem Akademi.
• Işık, H. (2008). İlköğretimde tarih konularının yerel tarih ile ilişkilendirilmesinin öğrenci başarısına etkisi. Journal of International Social Research, 1(4).
• Kabapınar, Y. (2014). Kuramdan uygulamaya hayat bilgisi ve sosyal bilgiler öğretimi. Ankara: Pegem Akademi.
• Kırıkçı, A. C., & Yılmaz, K. (2017). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının tarihi çevre eğitimine yönelik görüşleri. Marmara Coğrafya Dergisi, (35), 74-86.
• Lakoff, G., & Johnson, M. (2005). Metaforlar hayat, anlam ve dil. (G.Y. Demir, Çev.). İstanbul: Paradigma.
• MEB, (2005). 4- 5. Sınıf sosyal bilgiler programı. Ankara: MEB Yayınları.
• MEB (2018). 4-7. Sınıf sosyal bilgiler programı. Ankara: MEB Yayınları
• Oxford, R. L., Tomlinson, S., Barcelos, A., Harrington, C., Lavine, R. Z., Saleh, A., & Longhini, A. (1998). Clashing metaphors about classroom teachers: Toward a systematic typology for the language teaching field. System, 26, 3- 50.
• Öner, G. (2015). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin ‘okul dışı tarih öğretimine ilişkin görüşlerinin incelenmesi. Türk Tarih Eğitimi Dergisi, 4(1), 89-121.
• Powers, B. A., & Knapp, T. R. (1995). A dictionary of nursing theory and research. Thousand Oaks, CA: Sage.
• Saban, A. (2004). Giriş düzeyindeki sınıf öğretmeni adaylarının “öğretmen” kavramına ilişkin ileri sürdükleri metaforlar. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(2), 131-155.
• Saban, A. (2008). İlköğretim I. kademe öğretmen ve öğrencilerinin bilgi kavramına ilişkin sahip oldukları zihinsel imgeler. İlköğretim Online, 7(2), 421-455.
• Saban, A. (2009). Öğretmen adaylarının öğrenci kavramına ilişkin sahip olduğu zihinsel imgeler. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(2), 281-326.
• Saban, A., Koçbekir, B.N. Ve Saban, A. (2006). Öğretmen adaylarının öğretmen kavramına ilişkin algılarının metafor analizi yoluyla incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 6(2), 461-522.
• Semerci, Ç. (2007). “Program geliştirme” kavramına ilişkin metaforlarla yeni ilköğretim programlarına farklı bir bakış. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 31 (1), 139-154.
• Shuell, T.J. (1990). Teaching and learning as problem solving. Theory into Practice, 29(2), 102-108.
• Stradling, R. (2003). 20. Yüzyıl Avrupa tarihî nasıl öğretilmeli? (Çev. Ayfer Ünal). İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı.Taş, A. M., & Yıldız, N. (2015). Metaphors about the concept of “Museum” of 4th graders in one elementary school in turkey. International Journal of Education, 7, 19-30
• Taşcan, O. (2011). Tarih öğretiminde mekân kullanımı ve öğretmen görüşleri – Bitlis ili örneği. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Van.
• Uygur, S. M., & Baykan, E. (2007). Kültür turizmi ve turizmin kültürel varlıklar üzerindeki etkileri. Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı, 2, 30-49.
• Üztemur, S., Dinç, E., & Acun, İ. (2018). Müzeler ve tarihi mekânlarda uygulanan etkinlikler aracılığıyla öğrencilerin sosyal bilgilere özgü becerilerinin geliştirilmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 46, 294-324.
• Üztemur, S., Dinç, E., & Acun, İ. (2018). Sosyal bilgiler öğretiminde müze ve tarihi mekân kullanımının 7. sınıf öğrencilerinin sosyal bilgiler algılarına etkisi: Bir eylem araştırması. Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, 11(1), 135-168.
• Van Manen, M. (2014). Phenomenology of practice: meaning-giving methods in phenomenological research and writing. California: Walnut Creek.
• White C. S & White, D. J. D. (2000). Preparing teachers to teach with historic places. CRM: CRM: Creative Teaching with Historic Places, 23(8). p. 28–30 18/09/2019 tarihinde https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED464873.pdf adresinen alınmıştır.
• Yaldız, E., & Asatekin, N. G. (2016). Anıtsal yapıların kullanım sürecinde değerlendirilmesine yönelik bir model önerisi. METU Journal of the Faculty of Architecture, 33(2).
• Yeşilbursa, C. C. (2008). Sosyal bilgiler öğretiminde tarihi yerlerin kullanımı. TÜBAR-XXIII 19/09/2018 tarihinde http://dergipark.gov.tr/download/article-file/156925 adresinden alınmıştır.
• Yeter, F., & Kurtdede Fidan, N. (2018). İlkokul 4. Sınıf öğrencilerinin müze metaforları. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16(1).
• Yıldırım, A., & Şimşek H. (2006). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Yılmaz, K., & Şeker, M. (2011). İlköğretim öğrencilerinin müze gezilerine ve müzelerin sosyal bilgiler öğretiminde kullanılmasına ilişkin görüşlerinin incelenmesi. İstanbul Aydın Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 1(3), 21-39.