Ortaokul Fen Bilimleri Ders Kitaplarının Ölçme ve Değerlendirme Açısından İncelenmesi

Yıl 2021, Cilt: 23 Sayı: 2, 316 - 334, 31.08.2021

Mücahit Köse

https://doi.org/10.17556/erziefd.738444

Cited By: 3

Öz

Bu araştırmada 2018-2019 Eğitim-Öğretim Yılında ortaokullarda fen bilimleri dersinde kullanılan ders kitaplarının ölçme ve değerlendirme açısından incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırmada 5-8. sınıf fen bilimleri ders kitapları, ölçme değerlendirme teknikleri ile yenilenmiş Bloom taksonomisinin bilgi birikimi ve bilişsel süreç boyutları kapsamında analiz edilmiştir. Nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi yönteminin kullanıldığı araştırmada Milli Eğitim Bakanlığı Talim Terbiye Kurulu tarafından onaylanmış okullarda temel kaynak olarak kullanılan dokuz fen bilimleri dersi kitabı araştırma kapsamında incelenmiştir. Ders kitaplarında yer alan ünite sonu değerlendirme soruları ile ünite konu içeriklerinde yer alan sorular, ölçme değerlendirme teknikleri ve yenilenmiş Bloom taksonomisinin bilişsel süreç ve bilgi birikimi boyutları açısından analiz edilmiştir. Araştırmada elde edilen bulgulara göre fen bilimleri ders kitaplarında geleneksel ölçme değerlendirme tekniklerine daha fazla yer verildiği görülmüştür. Fen bilimleri ders kitaplarında yer alan sorular yenilenmiş Bloom taksonomisi bilişsel süreç boyutuna göre daha yüksek oranda hatırlama ve anlama düzeylerinde olduğu, bilgi birikimi boyutunda ise soruların daha çok olgusal ve kavramsal bilgi türünde olduğu tespit edilmiştir. Alternatif ölçme değerlendirme teknikleri fen bilimleri ders kitaplarında daha az oranda ve sınırlı çeşitte yer almıştır. Sınıf düzeyi arttıkça kitaplarda yer alan çoktan seçmeli türündeki soru sayılarının artış gösterdiği belirlenmiştir. Araştırmada fen bilimleri ders kitaplarında yer alan ölçme ve değerlendirme teknikleri ve Bloom taksonomisine göre soru niteliklerinin fen bilimleri öğretim programının benimsediği ölçme ve değerlendirme anlayışıyla uyumlu olmadığı sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ders kitapları, Bloom taksonomisi, ölçme ve değerlendirme

Analysis of Secondary School Science Textbooks in terms of Measurement and Evaluation

Öz

This study, it is aimed to examine the textbooks used in science lessons in secondary schools in the 2018-2019 academic year in terms of measurement and evaluation. In the research, 5th- 8th grade science textbooks were examined within the scope of knowledge and cognitive process dimensions of the revised Bloom's taxonomy with measurement and evaluation techniques. Document analysis method, one of the qualitative research methods, was used. The nine science textbooks examined are the ones used in schools approved by the Ministry of National Education. In the analysis of the documents, the end-of-unit evaluation questions in the textbooks and the questions in the unit were classified in terms of measurement and evaluation techniques and the renewed Bloom taxonomy. According to the findings obtained in the research, traditional measurement and evaluation techniques are given more place in science textbooks. The questions in the science textbooks are at higher remembering and understanding levels than the revised Bloom taxonomy cognitive process dimension. In the knowledge dimension, the questions are mostly factual and conceptual knowledge types. Alternative assessment and evaluation techniques have been included in science textbooks to a lesser extent and in a limited variety. It was determined that the number of multiple-choice questions in the books increased as the grade level increased. In the study, it was determined that the measurement and evaluation techniques in the science textbooks and the question representations according to Bloom's taxonomy were not compatible with the measurement and evaluation approach adopted by the science curriculum.

Anahtar Kelimeler

Bloom taxonomy, measurement and evaluation, textbooks.

Kaynakça

• Anderson, L. W., & Krathwohl, D. R. (2001). A taxonomy for learning, teaching, and assessing: a revision of Bloom's taxonomy of educational objectives. Longman.
• Akçay, B., Akçay, H., & Kahramanoğlu, E. (2017). Ortaokul fen bilimleri ders kitaplarının bloom taksonomisine göre incelenmesi. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 30(2), 521-549.
• Altan, M. Z. (2019). A call for change and pedagogy: A critical analysis of teacher education in Turkey. European Journal of Education, 33(4), 407-417.
• Arslan, S. ve Özpınar, İ. (2009). İlköğretim 6.Sınıf Matematik Ders Kitaplarının Öğretrmen Görüşleri Doğrultusunda Değerlendirilmesi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, (12), 97-113 .
• Aslan, O., Zor, T. Ş., & Zor, E. (2019). Analyzing of 5th Grade Science Textbooks in Terms of Measurement and Assessment Techniques. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 48(1), 737-756.
• Ayvacı, H., & Şahin, Ç. (2009). Fen bilgisi öğretmenlerinin ders sürecinde ve yazılı sınavlarda sordukları soruların bilişsel seviyelerinin karşılaştırılması. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(2), 441-455.
• Ayvacı, H. Ş., & Türkdoğan, A. (2010). Analysing “science and technology course exam questions” according to revised Bloom taxonomy. Journal of Turkish Science Education 7(1), 13-25.
• Aydemir, Y., Çiftçi, Ö. (2008). Edebiyat öğretmeni adaylarının soru sorma becerileri üzerine bir araştırma (Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi örneği). Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. V,(II),103-115
• Bakır, E. (2018). Fen bilimleri ders kitapları ünite sonu değerlendirme çalışmalarının yapısal ve bilişsel özellikleri açısından incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Kastamonu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Baki, A. (2009). Kuramdan uygulamaya matematik eğitimi (Mathematics education from theory into practice). Eurasia Journal of Mathematics, Science and Technology Education, 5(1), 87-89.
• Bell, B., & Brownen, C. (2001). The characteristics of formative assessment in science education. Science Education, 85(5), 536-553.
• Bilgili, M. (2011). Coğrafya 9. Ve 10. Sınıf ders kitaplarındaki etkinlikler, ölçme ve değerlendirme çalışmaları ve etkileri. Marmara Coğrafya Dergisi, (24), 201-217.
• Bümen, N. T. (2007). Effects of the original versus revised Bloom Taxonomy on lesson planning skills: A Turkish study among pre-service teachers. International Review of Education,53(4), 439-455.
• Büyükalan, F., & Kaya, V. H. (2013). İlköğretim fen ve teknoloji dersi öğretim programı ile fen bilgisi öğretmenliği lisans ve lisansüstü öğretim programının felsefe, amaç ve içerik ilişkisinin incelenmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 11(2), 185-208.
• Brookhart, S. M. (2001). Successful students formative and summative uses of assessment information. Assessment in Education: Principles, Policy and Practice, 8(2), 153-169.
• Brooks J. G.and Brooks, M.G. (1993). The case for constructivist classrooms Virginia: ASCD Alexandria.
• Brualdi, A. (1998). Implementing Performance Assessment in the Classroom. ERIC/AE Digest.
• Çakır, M., & Çetin, S. (2013). 2007 Biyoloji Öğretim Programındaki Ölçme ve Değerlendirme Anlayışının Ortaöğretim Ders Kitaplarına Yansımasının Değerlendirilmesi, Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2013, Cilt 3, Sayı 2, 104-113
• Creswell, J. W. (1999). Mixed-method research: Introduction and application. In Handbook of educational policy (pp. 455-472). Academic Press.
• Çepni, S., & Çoruhlu, T. Ş. (2010). Alternatif ölçme ve değerlendirme tekniklerine yönelik hazırlanan hizmet içi eğitim kursundan öğretime yansımalar. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28(28), 117-128.
• Çetin, S., & Çakır, M. (2013). 2007 Biyoloji Öğretim Programındaki Ölçme ve Değerlendirme Anlayışının Ortaöğretim Ders Kitaplarına Yansımasının Değerlendirilmesi. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(2).
• Darling-Hammond, L. (1994). Professional development schools: Schools for developing a profession. Teachers College Press, 1234 Amsterdam Ave., New York, NY 10027.
• Deboer, G. E. (2002). Student-centered teaching in a standards-based world: Finding a sensible balance.. Science and Education, 11(4), 405-417.
• Demirel, Ö. (2000). Planlamadan uygulamaya öğretme sanatı. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Demirbaş, M. (2008). İlköğretim 6. Sınıf fen ve teknoloji ders kitaplarının belirli değişkenler bakımından incelenmesi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi , (11) , 53-68.
• Dursun, A., & Parim, G. A. (2014). YGS 2013 matematik soruları ile ortaöğretim 9. sınıf matematik sınav sorularının Bloom Taksonomisine ve öğretim programına göre karşılaştırılması. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 17-37.
• Efe, H., & Yücel, S. (2012). Ortaöğretim biyoloji ders kitaplarında yer alan etkinliklerin bilimsel süreç becerileri açısından analizi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24, 1-20.
• Erdem, E., & Demirel, Ö. (2002). Program geliştirmede yapılandırmacılık yaklaşımı. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23(23).
• Göçer, A. (2008). İlköğretim Türkçe ders kitaplarının ölçme ve değerlendirme açısından incelenmesi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(1), 197-210.
• Gömleksiz, M. (2008). Eğitimde ölçme ve değerlendirme. S. Erkan (Ed.). Nobel.
• Halis, İ. (2002). Öğretim teknolojileri ve materyal geliştirme. Ankara: Nobel Yayınları.
• Karamanoğlu, S. (2006). İlköğretim öğrencilerinin fen başarılarının değerlendirilmesinde sorgulama programının kullanılması: portfolyo. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Kelly, A. V. (2009). The curriculum: Theory and practice. Sage.Publications.
• Kılıç, A., & Seven, S. (2002). Konu Alanı Ders Kitabı İncelemesi, Anı Yayıncılık.
• Koç, H., Sönmez, Ö. F., & Çiftçi, T. (2013). ÖSS, YGS ve LYS sınavlarındaki coğrafya sorularının bloom toksonomisi bilişsel alan düzeyi açısından analizi. Karadeniz Araştırmaları Dergisi, 36,257*275.
• Küçükahmet, L. (Ed.). (2003). Konu alanı ders kitabı inceleme kılavuzu. Nobel Yayın Dağıtım.
• Martin, E. (1998). Anthropology and the cultural study of science. Science, technology and human values, 23(1), 24-44.
• Maskan, A., Maskan, M. H., & Atabay, K. (2007). İlköğretim 4. Sınıf fen ve teknoloji ders kitaplarının değerlendirme ölçütleri yönünden incelenmesi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, (9), 21-32.
• Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook (2nd Edition). Thousands Oaks, CA: Sage
• McMillan, J. H. (1997). Classroom Assessment. Principles and Practices for Effective Instruction. Allyn Bacon,Erişim Adresi: www. abacon. com.
• Nartgün, Z. (2006). Fen ve Teknoloji Öğretiminde Ölçme ve Değerlendirme. M.Bahar (Ed.), Fen ve teknoloji öğretimi (s:355-415). Ankara: Pagema Yayıncılık
• Özbaş, S. (2011). Biyoloji ders kitaplarının içerik, yöntem ve didaktik açıdan değerlendirilmesi, Doktora Tezi. Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Özdemir, S. M., Altıok, A.G.S., & Baki, N. (2015). Bloom’un yenilenmiş taksonomisine göre sosyal bilgiler öğretim programı kazanımlarının incelenmesi. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 4(3), 363-375.
• Seven, S., & Kılıç, A. (2002). Konu alanı ders kitabı incelenmesi. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Shavelson, R. J., & Baxter, G. P. (1992). What we learned about assessing hands-on science. Educational Leadership, 49(8), 20-25.
• Şahinel, M., Yalçınkaya, H., Aksay, S., & Başara, E. (2008). Türkçe öğretmenliği özel alan yeterlikleri. Türkçe Öğretimi Kongresi (18-19-20 Mayıs), İstanbul.
• Şenel Çoruhlu, T., Er Nas, S., & Çepni, S. (2008). Fen ve teknoloji öğretmenleri için alternatif ölçme ve değerlendirme tekniklerine yönelik bir hizmet içi eğitim programından yansımalar: Trabzon örneği. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi (EFMED), 2(2), 1-22.
• Takaoğlu, Z. B. (2018). Comparing physics textbooks in terms of assessment and evaluation tools. International Journal of Assessment Tools in Education, 5(1), 58-72.
• Taşdemir, M., & Taşdemir, A. (2011). Öğretmen adaylarının bilimsel araştırmaları inceleme yeterlikleri. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (26), 343-353.
• Taşkıran, C. (2011, 10 Mayıs). Öğrenme Sonuçlarının Yazılması ve Kullanılması. http:\\www.bologna.karatekin.edu.tr adresinden erişilmiştir.
• Üner, S. (2010). 9. ve 10. Sınıf kimya ders kitaplarındaki kimya sorularının Bloom Taksonomisi’ne göre analizi ve öğrencilerin bilişsel düzeyleriyle ilişkisinin tespit edilmesi (Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (10. bs.). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Waters‐Adams, S. (2006). The relationship between understanding of the nature of science and practice: The influence of teachers’ beliefs about education, teaching and learning. International Journal of Science Education, 28(8), 919-944.
• Wiggins, G. P. (1993). Assessing student performance: Exploring the purpose and limits of testing. Jossey-Bass.