Features and Disease Progresses who Diagnosed with Covid-19 in a Family Health Unit

Yıl 2024, , 85 - 95, 01.10.2024

Zühal Albayrak , Tijen Acar

https://doi.org/10.59518/farabimedj.1540666

Öz

Coronavirus disease 2019 (COVID-19) is a public health concern with unknowns. Study aims to prevent COVID-19 by revealing patients’ effective features on disease processes, offer chance to provide opportunity to intervene in disease process, increase awareness of protective measures. In descriptive study, data collection form (54 items) was applied face-to-face to 227 volunteers (adult, registered to a family health unit in Keçiören, diagnosed with COVID-19, able to communicate). Participants aged 18-78, 144 (63.43%) women; protection (mask 88.99%, distance 88.54%, hand washing 98.24%), healthy life behavior (62.11%), supplemental medication-vitamins (81.06%), nutritional support (61.67%) were detected. Hospitalization was determined high in patients being illiterate, quitting smoking, as body mass index or age increases, having hypertension, diabetes, cancer, coronary artery or other cardiovascular disease; being COVID-19 under-vaccinated, testing with malaise-fatigue, having respiratory distress or daily stress, and low in patients taking vitamins in COVID-19 or asymptomatics post-COVID-19 (p<0.05). Hospitalization, vaccination, smoking cessation, chronic diseases were found effective post-COVID-19 (p<0.05). Life change, feeling, made during disease, stress cause were detected most often in COVID-19 respectively social isolation (21.11%), tired-malaise-fatigue (25.53%), resting-lying (51.59%), fear (50.40%). Education, obesity, age, smoking, chronic disease, vaccination, testing with malaise-fatigue, respiratory distress, daily stress, vitamins, being post-COVID-19 asymptomatic affect clinic; vaccines, smoking, hospitalization, chronic disease affect post-COVID-19 symptoms. This study can facilitate protection, follow-up and risk groups identification for COVID-19 disease and shed light on studies.

Anahtar Kelimeler

Prevention, COVID–19, SARS-CoV-2

Etik Beyan

This study was approved by the Health Sciences University Ankara Keçiören Training and Research Hospital Clinical Research Ethics Committee with decision number 2465 on 25.1.2022.

Bir Aile Hekimliği Biriminde COVID-19 Tanısı Alanların Özellikleri ve Hastalık Süreçleri

Öz

Koronavirüs hastalığı 2019 (COVID-19), bilinmeyenleri olan bir halk sağlığı sorunudur. Burada, COVID-19 hastalarının hastalık sürecine etkili özelliklerini ortaya çıkartarak hastalığı önlemek, hastalık sürecine müdahale olanağı sağlamak, koruyucu önlemlerin farkındalığını artırmak amaçlanmıştır. Bu tanımlayıcı çalışmada, Keçiören’de bir aile hekimliği birimine kayıtlı, COVID-19’la tanılanmış, iletişim kurabilen, erişkin 227 gönüllüye, 54 soruluk veri toplama formu yüz yüze uygulanmıştır. P<0,05’se istatistiksel anlamlı değerlendirilmiştir. Yaşları 18-78 değişen katılımcıların 144’ü (%63,43) kadın olup korunma (maske %88,99, mesafe % 88,54, el yıkama %98,24), sağlıklı yaşam davranışı %62,11, ek ilaç-vitamin %81,06 ve besin desteği %61,67 bulunmuştur. Okuma yazma bilmeyen, sigarayı bırakmış, beden kitle indeksi veya yaş arttıkça, COVID-19 aşısı eksik, kırgınlık-yorgunlukla test yaptıran, solunum sıkıntısı veya günlük stres yaşayan, hipertansiyon, kanser, diyabet, koroner arter veya diğer kalp damar hastalığı olanlarda hastaneye yatış yüksek bulunmuştur (p<0,05). Hastalığı geçirirken vitamin kullanan veya post-COVID-19 asemptomatiklerde hastaneye yatış düşük bulunmuştur (p<0,05). Post-COVID-19 döneme; hastaneye yatış, aşı, sigarayı bırakmış olma, süreğen hastalıklar etkili bulunmuştur (p<0,05). COVID-19’da en sık yaşantı değişikliği sosyal izolasyon %21,11, hissedilen halsizlik-yorgunluk-kırgınlık %25,53, hastalığı geçirirken yapılan dinlenmek-yatmak %51,59, stres nedeni korku %50,40 saptanmıştır. Öğrenim, obezite, yaş, sigara, süreğen hastalık, sürekli ilaç, aşılar, kırgınlık yorgunlukla test yaptırma, solunum sıkıntısı, gün içinde stres yaşama, vitaminler, post-COVID-19 asemptomatik olma kliniğe; aşılar, sigara, hastaneye yatış, sürekli hastalık, hipertansiyon, diyabetes mellitus, astım, tiroid hastalığı, romatizma hastalığı post-COVID-19 değişikliklere etki etmektedir. Bu çalışma, COVID-19 hastalığı için korunma, takip ve risk gruplarının tespitini kolaylaştırabilir, çalışmalara ışık tutabilir.

Anahtar Kelimeler

Önleme, COVID-19, SARS CoV-2

Etik Beyan

Bu çalışma, Sağlık Bilimleri Üniversitesi Ankara Keçiören Eğitim ve Araştırma Hastanesi Klinik Araştırmalar Etik Kurulu tarafından 25.1.2022 tarihinde 2465 nolu karar ile onaylanmıştır.

Kaynakça

• Yıldız PA, Dizbay M. COVID-19’un klinik bulguları ve tedavisi. Gazi Medical Journal. 2020;31:255-259. doi:10.12996/gmj.2020.66
• Biçen Ç, Ertürk E. COVID-19 pandemi sürecinde sağlık çalışanlarında maske kullanımının etkilerinin değerlendirilmesi. Electronic Turkish Studies. 2020;15(6):205-218. doi:10.7827/TurkishStudies.44128
• Durmaz A, Yılmaz M. The effects of being infected with COVID-19 in smokers on their smoking habits. ADYÜ Sağlık Bilimleri Derg. 2023;9(2):59-67. doi:10.30569.adiyamansaglik.1188014
• Kutlu R. What we have learned about the new coronavirus pandemic, current diagnostic and therapeutic approaches and the situation in Turkey. TJFMPC. 2020;14(2): 329-344. doi:10.21763/tjfmpc.729917
• Sönmezer MÇ, İnkaya AÇ. COVID-19: Viroloji, patogenez, klinik özellikler ve tedavi. Apraş Bilgen Ş, editör. COVİD-19 Pandemisi ve Romatolojik Hastalıklar. 1. Baskı. Ankara: Türkiye Klinikleri; 2020. s.1-8.
• WHO Coronavirus (COVİD-19) Dashboard. https://COVID-19who.int/ Publication date: September 2024 Asses date: 20.9.2024.
• Durmuş C, Guner NG, Yurumez Y. Hastane öncesi acil sağlık hizmetleri ve COVID-19 hasta yönetimi. Phoenix Medical Journal. 2021;3(2):51-63. doi:10.38175/phnx.895507
• Kubat GO, Şahin C. Koronavirüs hastalığı-2019 (COVİD-19) klinik bulguları. Kulak Burun Boğaz ve Baş Boyun Cerrahisi Dergisi.2020;8(Suppl):s14-19. doi:10.24179/kbbbbc.2020-75703
• Teker AG, Emecen AN, Girgin S, et al. Türkiye'de bir üniversite hastanesinde COVID-19 olgularının epidemiyolojik özellikleri. Klimik Journal/Klimik Dergisi. 2021;34(1):61-68. doi:10.36519/kd.2021.11
• Durmaz A. Birinci basamakta, erken dönem COVID-19’lu hastalarda, şüphe uyandırabilecek markerlar olabilir mi? International Journal of Medicine Sciences Academic Researches. 2021;1:15-23
• Çerçi P, Bayav M, Akarsu M, et al. COVID-19 hastalarının klinik ve radyolojik özellikleri: Eskişehir’de tek merkez deneyimi. Eskisehir Med J. 2021;2(3):194-205. doi:10.48176/esmj.2021.40
• Günal Ö, Türe E, Bayburtlu M, et al. COVID-19 tanılı hastaların risk faktörleri açısından değerlendirilmesi. Mikrobiyol Bul. 2020;54(4):575-582. doi:10.5578/mb.69811
• Yu C, Lei Q, Li W, et al. Clinical characteristics, associated factors, and predicting COVID-19 mortality risk: a retrospective study in Wuhan, China. Am J Prev Med. 2020;59(2):168-175. doi:10.1016/j.amepre.2020.05.002
• Özkan E.“COVID-19 yaş, cinsiyet, obezite ile mortalite ilişkisi”, Journal of Social, Humanities and Administrative Sciences. 2021;7(37):293-296.
• Şen P, Demirdal T. COVID-19 infeksiyonunda Mayıs-Ağustos 2020 döneminde yoğun bakıma yatış ve mortalite ile ilişkili faktörler. Klimik Journal/Klimik Dergisi 2022;35(2):68-3. doi:10.36519/kd.2022.3998
• Üçgün AB, Yavuz C. COVID-19 pandemisinin hatırlattıkları: temizlik ve dezenfeksiyon. Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi. 2021;30(5):351-357. doi:10.17942/sted.831360
• KLİMİK derneğinden COVID-19'a karşı güncel bağışıklama önerileri tablosu. https://www.klimik.org.tr/wpcontent/uploads/2022/07/KLI%CC%87MI%CC%87K.Derneg%CC%86inden.COVİD19a.Kars%CC%A7i.Gu%CC%88ncel.Bag%CC%86is%CC%A7iklama.O%CC%88nerileri_11.Temmuz.2022__.pdf Yayın tarihi: 11 Temmuz 2022 Erişim tarihi:20.9.2024
• Çubukçu M, Yazıcıoğlu B. COVID-19 ve fiziksel aktivite. Kavukcu E, editör. Kronik Hastalıkların Tedavisinde Spor ve Fiziksel Aktivitenin Yeri. 1.Baskı. Ankara: Türkiye Klinikleri; 2022. p.88-90.
• Ghiasee A, Arslan H. COVID-19 pandemisinde fiziksel aktivitenin önemi. Anasay.2022;(19):205-212. doi:10.33404/anasay.1060611
• Demir G, Kılıçkalkan B, Takak MK. COVID-19 pandemisi sürecinde yetişkinlerin besin destekleri kullanımlarının incelenmesi. Genel Tıp Dergisi. 2021;31(4):430-439. doi:0.54005/geneltip.988805
• Yiğitoğlu ET, Karadede H, Karadede Ö. COVID-19 tanılı bireylerin anksiyete ve depresyon düzeylerinin belirlenmesi. Yoğun Bakım Hemşireliği Dergisi. 2021;25(2):51-59.
• Baltacı NN, Coşar B. COVID-19 pandemisi ve ruh beden ilişkisi. Coşar B, editör. Psikiyatri ve COVID-19. 1. Baskı. Ankara: Türkiye Klinikleri; 2020. s.1-6.
• Karaköse M, Tarsuslu B, Durat G. COVID-19 pozitif tanısıyla yatan hastaların uyku kalitesinin incelenmesi. Sakarya Üniversitesi Holistik Sağlık Dergisi. 2022; 5(1):19-28. doi:10.54803/sauhsd.1033966
• Timurtaş E, Avcı EE, Ayberk B. COVID-19 pandemisi sırasında üniversite öğrencilerinin fiziksel aktivite, depresyon, stres, uyku ve yaşam kalitesi düzeylerinin incelenmesi. Ergoterapi ve Rehabilitasyon Dergisi. 2022; 10(1): 17-26. doi:10.30720/ered.1039882
• Göker H, Aladağ-Karakulak E, Demiroğlu H, et al. The effects of blood group types on the risk of COVID-19 infection and its clinical outcome. Turkish journal of medical sciences. 2020;50(4): 679-683. doi:10.3906/sag-2005-395
• Liu N, Zhang T, Ma L, et al. The impact of ABO blood group on COVID-19 infection risk and mortality: A systematic review and meta-analysis. Blood reviews. 2021;48:1-9. doi:10.1016/j.blre.2020.100785
• World Health Organization. Clinical management of COVID-19 Living Guideline. https://www.who.int/publications/i/item/WHO-2019-nCoV-clinical-2023.2 Publication date:August, 2023 Asses date:20.9.2024.
• Aslan R. COVID-19: tam tanımlanamamış risk. Göller Bölgesi Aylık Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı. 2020; 8(91):59-65.
• Samadizadeh S, Masoudi M, Rastegar M. COVID-19: Why does disease severity vary among individuals?. Respiratory Medicine. 2021;180;1-8. doi:10.1016/j.rmed.2021.106356
• Eren C. İstanbul ilinde ABO ve Rh kan grupları dağılımının analizi. Dicle Tıp Dergisi. 2019;46(2):241-246. doi:10.5798/dicletip.539989
• Türkiye Bulaşıcı Olmayan Hastalıklar Çok Paydaşlı Eylem Planı 2017-2025. https://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0006/346695/BOH_TR.pdf. Yayın tarihi:2017 Erişim tarihi: 20.9.2024.
• Civek S, Akman M. Dünyada ve Türkiye’de kardiyovasküler hastalıkların sıklığı ve riskin değerlendirilmesi. Jour Turk Fam Phy. 2022;13(1):21-28. doi:10.15511/tjtfp.22.00121
• Chi WY, Li YD, Huang HC, et al. COVID-19 vaccine update: vaccine effectiveness, SARS-CoV-2 variants, boosters, adverse effects, and immune correlates of protection. Journal of biomedical science. 2022;29(1):1-27. DOI:10.1186/s12929-022-00853-8
• Kahraman H. Erişkin Bağışıklamada Kaçan Fırsatlar. Osmangazi Tıp Dergisi. 2024;46(4):585-591.
• SeyedAlinaghi S, Shahidi R, Mojdeganlou H, et al. The effect of macronutrient and micronutrient supplements on COVID-19: an umbrella review. J Health Popul Nutr. 2024;43(1):16. Published 2024 Jan 29. doi:10.1186/s41043-024-00504-8
• Akkaş S, Koyu EB, Karaalp C. COVID-19 Pandemisi Öncesinden Günümüze Vitamin-Mineral ve Bitkisel Ürünlerin Kullanımı Nasıl Değişti?. İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 2024;9(2):207-217.
• Bilgin S, Yamanoğlu A, Kayalı A, et al. Long COVID symptoms among outpatients with COVID-19: a descriptive study. Cukurova Med J. 2023;48(1):243-252. doi: 10.17826/cumj.1216943
• Greenhalgh T, Sivan M, Perlowski A, et al. Long COVID: a clinical update. The Lancet. 2024;404(10453):707-724. doi:10.1016/ S0140-6736(24)01136-X