Bir Üniversite Hastanesine Ayaktan Başvuran Hastaların Akılcı İlaç Kullanımı Durumlarının Değerlendirilmesi

Yıl 2025, Cilt: 4 Sayı: 3, 88 - 93, 30.09.2025

Kübra Güner Karaca , Burak Kaya , Merve Erboğa , Cihangir Efe Aydınlı , Elif Ceren Arıkan , Süleyman Kaan Bayram , Ege Alemdaroğlu , Sude Naz Sarı , Ayşe Betül Baş , Berika Yumbul , Muhammed Ali Coşkun , Buğrahan Civil , Mihriban Özdemir , Mehmet Ali Bal , Koray Emre Çakmakoğlu , Miraç Sevgi , Aleyna Nur Genç , Erdal Danacı , Turan Set

https://doi.org/10.59518/farabimedj.1738489

Öz

Bu çalışmada Karadeniz Teknik Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Farabi Hastanesi polikliniklerine ayaktan başvuran (18 yaş ve üzeri) yetişkin hastaların akılcı ilaç kullanım bilgi düzeyinin ölçülmesi amaçlanmıştır. Kesitsel ve tanımlayıcı tipteki bu çalışma, toplam 850 katılımcı ile yürütülmüştür. Veriler, sosyodemografik bilgi formu ve Akılcı İlaç Kullanımı Ölçeği kullanılarak yüz yüze görüşme yöntemiyle toplanmıştır. Elde edilen verilerin analizinde tanımlayıcı istatistiksel yöntemler ve Pearson Ki Kare testi ve Fisher’s Exact Test kullanılmıştır. Katılımcıların %60.2’sini kadınlar, %39.8’ini erkekler oluşturmaktadır. Yaş ortancası 33 yıl (IQR:22-48) idi. Çalışma bulgularına göre, Akılcı İlaç Kullanımı Ölçeği yeterlilik düzeyleri; kadınlar, bekar bireyler, üniversite ve üstü eğitim almış olanlar, şehir merkezinde yaşayanlar, ailede sağlık çalışanı bulunanlar, hastalandığında ilk başvuru noktası olarak üniversite hastanesini tercih edenler, ilaç prospektüsünü okuyan ve ilaçların saklama koşullarına dikkat eden bireyler ile tavsiye üzerine ilaç kullanmayan , başkalarına ilaç tavsiyesinde bulunmayan katılımcılar ile bitkisel ürünleri ilaç yerine kullanmayanlarda daha yüksek bulunmuştur. Katılımcıların Akılcı İlaç Kullanımı Ölçeği puan ortancası 39 (IQR: 36-41) olup, %85.4’ünün (n=726) bilgi düzeyinin ölçek kesme puanının üzerinde (yeterli) olduğu saptanmıştır. Çalışmamızda erişkin bireylerin akılcı ilaç kullanım bilgi düzeyleri yüksek bulunmuş ancak bazı değişkenlere göre anlamlı farklılıklar gözlenmiştir. Bu bulgular, bilinçli ilaç kullanımı için hedef gruplara yönelik eğitim ve farkındalık çalışmalarının gerekliliğini ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Akılcı ilaç kullanımı , Bilgi düzeyi , Yetişkin

Etik Beyan

Bu çalışma, Karadeniz Teknik Üniversitesi Tıp Fakültesi Bilimsel Araştırmalar Etik Kurulu (Protokol No: 2025/90) tarafından onaylanmış ve 1964 Helsinki Bildirgesi ve daha sonra yapılan değişikliklerde belirtilen etik standartlara veya karşılaştırılabilir etik standartlara uygun olarak yürütülmüştür.

Evaluation of the Rational Drug Use Status of Outpatients Applying to a University Hospital

Öz

This study aimed to assess the knowledge level of rational drug use among adult patients (aged 18 and over) who applied to the outpatient clinics of Karadeniz Technical University, Faculty of Medicine, Farabi Hospital. This cross-sectional and descriptive study included 850 participants. Data were collected through face-to-face interviews using a sociodemographic form and the Rational Drug Use Scale. Descriptive statistics, Pearson’s Chi-Square, and Fisher’s Exact Test were used for data analysis. Of the participants, 60.2% were female and 39.8% male. The median age was 33 years (IQR: 22–48). Rational drug use knowledge was significantly higher among women, single individuals, those with university-level education or above, city center, individuals with a healthcare worker in the family, those preferring a tertiary care hospital as the first point of care, those who read drug leaflets, and those attentive to storage conditions. Higher knowledge was also observed in individuals who avoided using or recommending medications based on others’ advice and those who did not substitute herbal products for medicine. The median score on the Rational Drug Use Scale was 39 (IQR: 36–41), and 85.4% (n=726) of participants scored above the cut-off, indicating sufficient knowledge. The study revealed that adult participants had a high level of knowledge regarding rational drug use, although significant differences were observed based on certain variables. These findings highlight the need for targeted education and awareness initiatives to promote rational drug use in specific population groups.

Anahtar Kelimeler

Adult , Knowledge level , Rational drug use

Etik Beyan

This study was approved by the Scientific Research Ethics Committee of the Faculty of Medicine, Karadeniz Technical University (Protocol No: 2025/90), and was conducted in accordance with the ethical standards laid down in the 1964 Declaration of Helsinki and its later amendments or comparable ethical standards.

Kaynakça

• World Health Organization. Promoting rational use of medicines: core components. WHO Policy Perspectives on Medicines. Published 2002. Accessed August 1, 2025. https://iris.who.int/handle/10665/67438
• Yılmaztürk A. Türkiye’de ve dünyada akılcı ilaç kullanımı. Kastamonu Univ Iktisadi Idari Bil Fak Derg. 2013;2(2):42-49.
• World Health Organization. Antimicrobial resistance: a threat to global health security. Rational Use of Medicines by Prescribers and Patients. WHA58. Published 2005. Accessed September 23, 2025. https://apps.who.int/gb/ebwha/pdf_files/WHA58/A58_14-en.pdf
• Sürmelioğlu N, Kıroğlu O, Erdoğdu T, Karataş Y. Akılcı olmayan ilaç kullanımını önlemeye yönelik tedbirler. Arsiv Kaynak Tarama Derg. 2015;24(4):452-462.
• Dağtekin G, Demirtaş Z, Alaiye M, et al. Birinci basamak sağlık kuruluşuna başvuran erişkinlerin akılcı ilaç kullanım tutum ve davranışları. ESTUDAM Halk Sagligi Derg. 2018;3(1):12-23.
• Acar A, Yeğenoğlu S. Pharmacoeconomics & hospital formularies from the perspective of rational drug utilization. Ankara Univ Ecz Fak Derg. 2005;34(3):207-218.
• Türkiye İstatistik Kurumu. Sağlık harcamaları istatistikleri 2023. Published February 10, 2025. Accessed June 28, 2025. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Saglik-Harcamalari-Istatistikleri-2023-53561
• Aydın B, Gelal A. Akılcı ilaç kullanımı: yaygınlaştırılması ve tıp eğitiminin rolü. DEU Tip Fak Derg. 2012;26(1):57-63.
• Demirtaş Z, Dağtekin G, Sağlan R, et al. Akılcı ilaç kullanımı ölçeği geçerlilik ve güvenilirliği. ESTUDAM Halk Sagligi Derg. 2018;3(3):37-46.
• Çetin S, Çetin E. Researching the levels of rational drug use of individuals. J Healthc Leadersh. 2024;1:100-110.
• Kılıç R. Denizli ili Pamukkale ilçesindeki Aile Sağlığı Merkezlerine Başvuran Yetişkinlerde Akılcı İlaç Kullanımı [Tıpta Uzmanlık tezi]. Denizli: Pamukkkale Üniversitesi Tıp Fakültesi, Denizli; 2020.
• Uçman T, Uysal N. Yetişkin bireylerde akılcı ilaç kullanımı ve etkileyen faktörlerin belirlenmesi. Bandirma Onyedi Eylul Univ Saglik Bilimleri Arastirmalari Derg. 2021;3(2):126-133.
• Auta A, Omale S, Folorunsho TJ, David S, Banwat SB. Medicine vendors: self-medication practices and medicine knowledge. N Am J Med Sci. 2012;4(1):24-28.
• Yazıcı E, Dayan A, Taşkın Egici M, Başaran Ö, Börklü Doğan Ö. Rational drug use in type 2 diabetic patients who applied to the family medicine diabetes outpatient clinic. Haydarpasa Numune Med J. 2024;64(4):533-538.
• Özkan S, Özbay OD, Aksakal FN, İlhan MN, Aycan S. Bir üniversite hastanesine başvuran hastaların hasta olduklarındaki tutumları ve ilaç kullanım alışkanlıkları. Turk Silahli Kuvvetleri Koruyucu Hekim Bul. 2005;4(5):223-237.
• Karataş Y, Dinler B, Erdoğdu T, Ertuğ P, Seydaoğlu G. Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Balcalı Hastanesi’ne başvuran hasta ve hasta yakınlarının ilaç kullanım alışkanlıklarının belirlenmesi. Cukurova Univ Tip Fak Derg. 2012;37(1):1-8.