KÜLTÜREL BİR MİRAS; TÖREN KEŞKEĞİ GELENEĞİ

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 2, 313 - 321, 30.10.2020

Görkem Teyin

Öz

Geleneksel Türk mutfağının en önemli lezzetlerinden biri olan keşkeğin ülkemizde hemen hemen her yörede yapıldığı bilinmektedir. Keşkek; yapılış şekli ve kullanılan malzemeler bakımından yöreden yöreye değişiklikler gösterse de ülkemizde yapılan geleneksel keşkeğin en dikkat çekici ortak özelliği; keşkeğin belli başlı törenlerde bir ritüel olarak herkesin katılımıyla, birlik ve beraberlik içerisinde icra edilmesi ve tüketilmesi olarak karşımıza çıkmaktadır. Anadolu topluluklarından geçmişten günümüze kadar ki döneme kadar ulaşmış olan bu miras; buğdayın et ile pişirilmesi ve macun haline gelene kadar dövülmesi, son olarak da üzerine sadeyağ gezdirilmesi suretiyle hazırlanmaktadır. Özellikle düğün, doğum, asker uğurlama gibi törensel anlam taşıyan ve toplu halde bulunulan ortamlarda imece usulü hazırlanıp ve yine hep birlikte tüketilmesi toplumumuzdaki birlik ve beraberliği yansıtmaktadır. Bahsi geçen bu sembolik özelliklerden dolayı geleneksel tören keşkeği yemeği kültürel bir olgu halini alarak 2011 yılında Birleşmiş Milletler Eğitim Bilim ve Kültür Teşkilatı (UNESCO)’nun Somut Olmayan Kültürel Miras Listesi’nde yerini almıştır. Ülkemiz bulunduğu coğrafi konum ve birçok etnik kültüre ev sahipliği yapması gibi özelliklerinden dolayı toplumsal anlamda sembolik özellik taşıyan birçok ritüel ve gastronomik ürüne sahiptir. Bu bağlamda Tören Keşkeği Geleneği özellikle ülkemize ait diğer yöresel ürünlerin ve kültürlerin Unesco’nun Somut Olmayan Kültürel Miras listesine alınıp, tanıtılması açısından önemli bir örnek teşkil etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Keşkek, Kültür, Gelenek, Somut Olmayan Kültürel Miras, Gastronomi

A Cultural Heritage; Ceremonial Keşkek Tradition

Öz

It is known that “keşkek”, one of the most important tastes of the traditional Turkish cuisine, is cooked in almost all around our country. Although keşkek varies region to region in terms of the ingredients and the way of cooking, the most striking common feature of keşkek is that it is cooked and also consumed by everyone in some ceremonies as a kind of ritual. This heritage from the Anatolian communities from the past to the present day; It is prepared by cooking the wheat with meat and pounding it until it becomes a paste, and finally putting the butter on it. Especially in ceremonial days such like weddings, birthdays and the farewell of the soldiers, the cooking and consuming it all together reflect the unity in our society. Due to these mentioned symbolic features, the traditional ceremonial keşkek dish became a cultural phenomenon and it took its place in the Intangible Cultural Heritage List of the United Nations Educational Science and Culture Organization (UNESCO) in 2011. Our country has many ritual and gastronomic products that are socially symbolic due to its characteristics such as its geographical location and hosting many ethnic cultures. Therefore, the Ceremonial Keşkek Tradition is an important example in terms of introducing other local products and cultures of our country to Unesco’s Intangible Cultural Heritage List.

Anahtar Kelimeler

keşkek, culture, tradition, intangible cultural heritage, gastronomy

Kaynakça

• Akbaba, A. ve Çetinkaya, N. (2018). Gastronomi ve yiyecek tarihi. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Akçay, Z. (2017). 17. yüzyıl divanlarında et ve et yemekleri. Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 5 (10), 203-217.
• Akın, G., Özkoçak, V. ve Gültekin T. (2015). Geçmişten günümüze geleneksel anadolu mutfak kültürünün gelişimi. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Antropoloji Dergisi, 30, 33-52.
• Başkan, K. ve Avcıkurt, C. (2015, Mayıs). Kültürel miras değeri olarak somut olmayan geleneksel tören keşkeği incelenmesi. Doğu Karadeniz Bölgesi Sürdürülebilir Turizm Kongresi’nde sunulmuş bildiri. Gümüşhane Üniversitesi, Gümüşhane.
• Beşirli, H. (2010). Yemek, kültür ve kimlik. Milli Folklor, 2 (87), 159-169.
• Bogoliubova, N. ve Nikolaeva, J. (2017). Gastronomic diplomacy as aw way of preserving ethnocultural ıdentity of modern nations. International Journal of Multıdisciplinary Research, 2 (2), 9-21.
• Boyraz, M. (2018, Kasım). Coğrafi işaretli ürünler ve Afyonkarahisar örneği. 2. Uluslararası EMI Girişimcilik ve Sosyal Bilimler Kongresi’nde sunulmuş bildiri. Hacı Bektaş Veli Üniversitesi, Nevşehir.
• Bulduk, S. ve Süren, T. (2008, Eylül). Türk mutfak kültüründe kahve. 38. Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi’nde sunulmuş bildiri. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Ankara.
• Çapar, G. ve Yenipınar, U. (2016). Somut olmayan kültürel miras kaynağı olarak yöresel yiyeceklerin turizm endüstrisinde kullanılması. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 4, 100-115.
• Çekiç, İ. (2015). Geçmişten günümüze törensel bir yemek: keşkek (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi.
• Erdem, Ö. ve Mızrak M. (2017, Kasım). Yöresel yemeklerin bölge restoranlarında kullanılma durumu: Mengen örneği. 1. Uluslararası Sürdürülebilir Turizm Kongresi’nde sunulmuş bildiri. Kastamonu Üniversitesi, Kastamonu.
• Genç, N.A. ve Seçim, Y. (2019). Sinop yöresel mutfağının unutulmaya yüz tutmuş tatlarının değerlendirilmesi. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergisi, 4, 302-319. DOI: https://doi.org/10.17498/kdeniz.647742
• Gökdemir, A (2012). Pişirme yöntemleri ve teknikleri 1-2. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Güneş, E., Pekerşen, Y., Nizamlıoğlu, H.F. ve Ünüvar, R.T. (2019). Konya ilinde sürdürülebilir turizm kapsamında kültürel mirasın korunması ve kullanıma yönelik yerel halkın görüşleri. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, 10, 01-14.
• Ismıyev, A. (2013). Cıtıes of common culturel herıtage. Mınıstry of Culture and Tourısm of The Republıc of Azerbaıjan, Scıentıfıc-Research Report, Baku.
• Kuşçuoğlu Öksüz, G. ve Taş, M. (2017). Sürdürülebilir kültürel miras yönetimi. Süleyman Demirel Üniversitesi Yalvaç Akademi Dergisi, 2 (1), 58-67. Kültür ve Turizm Bakanlığı. (2020). Tören keşkeği geleneği. Erişim Tarihi: 26 Ocak 2020. https://aregem.ktb.gov.tr/TR-202350/toren-keskegi-gelenegi.html
• Memiş, E. ve Ersoy, Y. (2008, Eylül). Geleneksel gıda muhafaza yöntemleri. 38. Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi’nde sunulmuş bildiri. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu.
• Meneguel, C.R.A., Cerdan, L.M. ve Casellas M.D.V. (2019) (2019). From commercial to cultural: the role of the festıval ‘firatast una fira bonıssima in the promotion and appreciation of catalan cuisine. Journal of Conventıon & Event Tourısm, 20 (2), 108-128. DOI: https://doi.org/10.1080/15470148.2019.1576564
• Mızrak, M., Aydoğdu A. ve Yaşarsoy A. (2017, Kasım). Sürdürülebilir turizmde yöresel yemeklerin rolü ve önemi; Kastamonu örneği. 1. Uluslararası Sürdürülebilir Turizm Kongresi’nde sunulmuş bildiri. Kastamonu Üniversitesi, Kastamonu.
• Oğuz, M.Ö. (2013). Terim olarak somut olmayan kültürel miras. Milli Folklor, 25 (100), 5-13.
• Okumus, B., Okumuş F. ve McKercher B. (2007). Incorporating local and ınternational cuisines in the marketing of tourism destinations: the cases of Hong Kong and Turkey. Tourism Management, 28, 253-261.
• Öztürk, A. ve Yılmaz, G. (2018, Temmuz). Unesco somut olmayan kültürel miras listesinde yer alan gastronomik unsurlara ilişkin öğrencilerin bilgi düzeyi. 4. Uluslararası Türk Dünyası Turizm Sempozyumu’nda sunulmuş bildiri. Kastamonu Üniversitesi, Kastamonu.
• Santilli, J. (2015). The recognition of foods and food-related knowledge and practices as an intangible cultural heritage. Demetra; Food, Nutrıtıon & Health, 10 (3), 585-606. Doı: DOI: 10.12957/demetra.2015.16054
• Sarı, E. (2011). Kurşunlu mutfak kültüründe keşkek: geçmişi, bugünü ve yarını. Milli Folklor, 23 (90), 185-194.
• Yazgan Serinkaya, E. (2017). Mutfak kültürünün Gaziantep’in geleneksel konutlarında incelenmesi. Artium, 5 (1), 27-41.
• Şahin, S. ve Özdemir, Ö. (2018). İl kültür ve turizm müdürlükleri internet sitelerinde Türkiye’nin somut olmayan kültürel miras ürünlerinin tanıtılması. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7 (2), 563-583.
• Talas, M. (2005). Tarihi süreçte Türk beslenme kültürü ve Mehmet Eröz’e göre Türk yemekleri. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 18, 273-283.
• Türker, A. ve Çelik, İ. (2012). Somut olmayan kültürel miras unsurlarının turistik ürün olarak geliştirilmesine yönelik alternatif öneriler. Yeni Fikir Dergisi, 9, 86-98.