Examination of Children's Literature Works in the Context of Children's Rights: The Example of TRT Children's Library

Yıl 2023, , 142 - 158, 28.12.2023

Burcu Gök Tülkay , Özkan Sapsağlam

https://doi.org/10.21733/ibad.1309110

Öz

Children are one of the groups most in need of protection and support due to their developmental characteristics. There are various legal regulations at national and international level for the protection of children. The Convention on the Rights of the Child, to which Turkey is a party, is one of these legal regulations. This study aims to examine the storybooks in the TRT Children's Bookshelf application in the context of basic children's rights emphasized in the United Nations Convention on the Rights of the Child. The research was conducted according to qualitative research approach and case study design. Within the scope of the research, storybooks for different age groups in the 'TRT Children's Bookshelf' application were analyzed. Purposive sampling method and maximum diversity sampling technique, which are among the non-random sampling methods, were used to determine the research materials. The study materials consisted of 15 storybooks prepared by different publishers for preschool children aged three, four and five. The research data were analyzed by content analysis method. The results of the study showed that the analyzed children's storybooks contained verbal and visual content related to children's rights. The results also demonstrated that the storybooks mostly included the right to life, secondly the right to development, thirdly the right to protection and lastly the right to participate. It was determined that the positive use of children's rights in the analyzed storybooks was more than the negative use of children's rights.

Anahtar Kelimeler

Children, Convention on the Rights of the Child, TRT Children

Çocuk Edebiyatı Eserlerinin Çocuk Hakları Bağlamında İncelenmesi: TRT Çocuk Kitaplık Örneği

Öz

Çocuklar, gelişimsel özellikleri gereği en fazla korunmaya ve desteğe ihtiyaç duyan grupların başında gelmektedir. Çocukların korunmasına yönelik ulusal ve uluslararası düzeyde çeşitli hukuki düzenlemeler bulunmaktadır. Türkiye’nin de taraf olduğu Çocuk Hakları Sözleşmesi bu hukuki düzenlemelerden biridir. Bu araştırmada TRT Çocuk Kitaplık uygulamasında yer alan hikâye kitaplarının Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi’nde vurgulanan temel çocuk hakları bağlamında incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırma, nitel araştırma yaklaşımı ve durum çalışması desenine göre yürütülmüştür. Araştırma kapsamında ‘TRT Çocuk Kitaplık’ uygulamasında yer alan ve farklı yaş gruplarına yönelik olan hikâye kitapları incelenmiştir. Araştırma materyallerinin belirlenmesinde seçkisiz olmayan örnekleme yöntemlerinden amaçlı örnekleme yöntemi ve maksimum çeşitlilik örnekleme tekniği kullanılmıştır. Çalışma materyallerini okul öncesi üç, dört ve beş yaş grubu çocuklarına yönelik farklı yayınevleri tarafından hazırlanmış 15 adet hikâye kitabı oluşturmuştur. Araştırma verileri içerik analizi yöntemiyle analiz edilmiştir. Araştırma sonuçlarına göre, incelenen çocuk kitaplarında çocuk haklarına yönelik sözel ve görsel içeriklerin yer aldığı, hikaye kitaplarında en fazla yaşama hakkına, ikinci sırada gelişme hakkına, üçüncü sırada korunma hakkına ve son olarak da katılma hakkına yer verildiği görülmüştür. İncelenen hikâye kitaplarında çocuk haklarının olumlu kullanımının olumsuz kullanımından daha fazla olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Çocuk, çocuk hakları, çocuk hakları sözleşmesi, çocuk edebiyatı, TRT çocuk kitaplık

Kaynakça

• Akyüz, E. (2012). Çocuk hukuku. Pegem Akademi Yayınları.
• Alpay, B. & Tuna, C. (2021). Okul öncesine yönelik hikâye kitaplarının çocuk hakları açısından incelenmesi. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 12(1), 1-14.
• Arıcı, A. F. (2016). Çocuk edebiyatı ve kültürü. Pegem Akademi Yayınları.
• Bağçeli Kahraman, P., Kartal, T., & Yıldız, S. (2020). Resimli çocuk kitaplarında çocuk hakları. Çocuk Edebiyat ve Dil Eğitimi Dergisi, 3(2), 138-163. https://doi.org/10.47935/ceded.801810
• Bakırcı, K. (2004). Çocuk ve genç işçilerin haklarının korunması (Uluslararası, Bölgesel ve Türk Hukuku Açısından). Beta Yayınları.
• Bhangu, S., Provost, F., & Caduff, C. (2023). Introduction to qualitative research methods - Part i. Perspectives in Clinical Research, 14(1), 39-42. https://doi.org/10.4103/picr.picr_253_22
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş, & Demirel, F. (2021). Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi Yayınları.
• Butler, C. (2012). Child rights: The movement, international law, and opposition. Purdue University Press. https://ebookcentral.proquest.com/lib/yildiz/detail.action?docID=3119342
• Ceylan, Ş. (2018). Çocuk hakları. Hedef Yayınları.
• Creswell, J. W. (2021). Nitel araştırma yöntemleri: (Beş Yaklaşıma Göre Nitel Araştırma ve Araştırma Deseni) (M. Bütün ve S. B. Demir, Çev.). Siyasal Kitabevi.
• Çelebi, M. (2021). Nitel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi Yayıncılık.
• Erbay, E. (2019). Çocuk hakları. Yeni İnsan Yayınevi.
• Güler, A., Halıcıoğlu, M. B., & Taşğın, S. (2015). Sosyal bilimlerde nitel araştırma. Seçkin Yayıncılık.
• Güzen, N. M. (2022). Resimli hikâye kitaplarının kapsayıcılık ve çocuk hakları açısından incelenmesi. Yüksek lisans tezi, Balıkesir Üniversitesi, Balıkesir.
• Gyurova, V. (2023). Fairy tales in the education on children’s rights. Pedagogika-Pedagogy, 50-56. https://doi.org/10.53656/ped2023-1.04
• Hareket, E. (2020). Disiplinlerararsı yaklaşımla çocuk hakları (Çocuk hakları eğitimine yönelik uygulama örnekleriyle). Pegem Akademi Yayıncılık.
• İsmail, H. M. (2023). Children’s literature: The significance and other impacts. Theory and Practice in Language Studies, 13(3), 593-598. https://doi.org/10.17507/tpls.1303.07
• Karaman Kepenekci, Y., & Aslan, C. (2011). Okul öncesi döneme seslenen kitaplarda çocuk hakları eğitim, araştırma ve inceleme dizisi-I. www.ankara.edu.tr
• Karataş, Z. (2015). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Manevi Temelli Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 1(1), 62-80.
• Kıbrıs, İ. (2016). Çocuk edebiyatı. Kök Yayıncılık.
• Oğuzkan, A. F. (2013). Çocuk edebiyatı: Yerli ve yabancı yazarlardan örneklerle. Anı Yayıncılık. Özden, M. Y., & Durdu, L. (2016). Eğitimde üretim tabanlı çalışmalar için nitel araştırma yöntemleri. Anı Yayıncılık.
• Pembegül, B. N. (2019). Tübitak tarafından çocuklara yönelik yayımlanan popüler bilim dergilerinin çocuk hakları açısından incelenmesi. Yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Reynaert, D., Bouverne-de-Bie, M., & Vandevelde, S. (2009). A review of children’s rights literature since the adoption of the United Nations Convention on the Rights of the Child. Childhood, 16(4), 518–534. https://doi.org/10.1177/0907568209344270
• Sapsağlam, Ö. (2017). Okul öncesi dönem çocuklarının değer algılarının çizdikleri resimler ve sözlü anlatımlarına göre incelenmesi: Sorumluluk değeri örneği. Eğitim ve Bilim Dergisi, 42(189), 287-303. https://doi.org/10.19171/uuefd.11636
• Sarı, T. (2019). Çocuk Kütüphanelerinde yer alan çocuk kitaplarının çocuk hakları açısından incelenmesi: Ankara ili örneği. Yüksek lisans tezi, Aydın Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın.
• Seggie, F. N. & Bayyurt, Y. (2021). Nitel araştırma yöntem, teknik, analiz ve yaklaşımları. Anı Yayıncılık. Sever, S. (2019). Çocuk ve edebiyat. Tudem Yayıncılık.
• Şimşek, T. (2005). Çocuk edebiyatı. Suna Yayınları.
• Şirin, M. R. (1994). Çocuk edebiyatı. Çocuk Vakfı Yayınları.
• Todres, J. & Higinbotham, S. (2013). A person’s a person: children’s rights in children’s literature. Columbia Human Rights Law Review, 45(1), 1-56.
• Turan, S. (2011). Masalların çocuk hakları bağlamında çözümlenmesi: ‘Her güne bir masal’ adlı kitap üzerine bir inceleme. Yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Türkyılmaz, M. & Kuş, F. (2014). İlköğretim 100 temel eserde çocuk hakları. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, 5(15), 39-63.
• Yıldırım, A. (1999). Nitel araştırma yöntemlerinin temel özellikleri ve eğitim araştırmalarındaki yeri ve önemi. Eğitim ve Bilim, 23(112). http://213.14.10.181/index.php/EB/article/view/5326
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2021). Nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.