Rıza Tevfik'in Güzel Sanat Hakkında Manzum Bir Musahabe Şiirine Yansıyan Romantik Sanat Algısı

Yıl 2020, Kış, 102 - 116, 15.03.2020

Ulaş Bingöl

https://doi.org/10.21733/ibad.657250

Öz

Sanatsal yaratım, estetik değer ve yargılar, sanatçının kişiliği kadim estetikten bugüne kadar sanat felsefesinin üzerinde durduğu belli başlı konulardır. Sanatçının eserini ortaya koyarken ruhsal vaziyeti ve bu ruhsal vaziyetin özgünlüğünü ele alan düşünürler, insanlığın ayırt edici faaliyetlerinden birinin sanat olduğunu vurgularlar. Kimi şairler de sanat üzerine fikirlerini dile getirerek estetik disiplini ve sanat felsefesinin gelişimine katkı sağlar. Alman şair ve filozof Schiller, Servet-i Fünûn edebiyatının önemli isimlerinde Tevfik Fikret şiir yoluyla sanat hakkındaki görüşlerini dile getiren bazı kişilerdir. Şiir yoluyla sanat felsefesi ve estetik hakkında düşüncelerini ifade eden bir şair de aynı zamanda felsefeyle ilgilenen Rıza Tevfik’tir. Onun Serab-ı Ömrüm kitabında yer alan Güzel Sanat Hakkında Manzum Bir Musahabe şiiri sanat felsefesi metni görünümündedir. Sanatçı, sanat, estetik değer ve estetik yargı konularına değinen şair, adeta bir filozof gibi sanatın felsefî çözümlemesini yapar. Sanatçının diğer insanlardan farkı; insanın sanat eserini ortaya koyarken içinde bulunduğu ruh hali ve bu ruh halinin niteliği üzerinde durarak hayvan ile insan arasındaki temel ayırımlardan birinin estetik duygu olduğunu belirtir. Beş bölümden oluşan şiirin her bir bölümünde sanatın farklı bir özelliğine dikkat çeker. Birinci bölümde sanat eserini ortaya koyan sanatçıyı; ikinci bölümde sanatçılar arasında şairin yeri ve özgünlüğü; üçüncü bölümde sanat ile ilim arasındaki farkı; dördüncü bölümde âlim ile sanatçı arasındaki telakki farkını; beşinci bölümde sanatçının insanları nasıl etkilediğini işler. Rıza Tevfik’in şiirinde ortaya konulan görüşlerin birçok yönden romantik sanat anlayışı ile paralellik gösterdiği gözlemlenir. Bu çalışmanın amacı, Rıza Tevfik’in Güzel Sanat Hakkında Manzum Bir Musahabe şiirinde ileri sürdüğü fikirler ile romantik sanat anlayışı arasındaki paralellikleri ortaya koyup incelemektir.

Anahtar Kelimeler

Rıza Tevfik, Romantizm, Şiir, Estetik

The Perception of Romantic Art Reflected in Güzel Sanat Hakkında Manzum Bir Muhasebe Written by Riza Tevfik

Öz

Artistic creation, aesthetic values and judgments, artistic personality are the main issues which art philosophy deliberates on them from ancient aesthetics up to now. Philosophers who handle artist’s spiritual and its state when he or she exhibits his work emphasize that art is one of the distinctive activities of humanity. Also, some poets contribute to progress of aesthetics and art philosophy by mentioning his thought about art. German poet and philosopher Schiller, Tevfik Fikret, who is one of the leading poets in Servet-i Fünûn period, are among poets who express his thought about art by poetry. Also, Rıza Tevfik, who is interested in philosophy, states his thought about art by poetry. His poetry named Güzel Sanat Hakkında Manzum Bir Musahabe, which it is situated in Serab-ı Ömrüm, purports a philosophical text. Rıza Tevfik, who speak to artist, art, aesthetic value and aesthetic judgment, analyzes to art as a philosopher. He indicates that basic distinction between man and animal is aesthetic pleasure by emphasizing on the difference of the artist from other people, human mood when he reveal an artwork. He points to a different characteristic of art in the poem, which it comprise of five chapters. He handles artist in first chapter, a poet among artists and originality in the second chapter, the difference between art and science in the third chapter, the difference of understanding between scholar and artist in the fourth chapters, how the artist affects people in the fifth chapter. It is observed that ideas ın Rıza Tevfik’s poem resemble romantic art perception from many perspective. The aim of this paper is to investigate to resemblance between Rıza Tevfik poetry named Güzel Sanat Hakkında Manzum Bir Musahabe and romanticism.

Anahtar Kelimeler

Rıza Tevfik, Estetik, Romantizm, Şiir, Poetry, Aesthetic, Romanticism

Kaynakça

• Acar, A. (2012). Estetik. Ankara: Doruk Yayınları.
• Aksakal, H. (2015). Türk Politik Kültüründe Romantizm. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Albayrak, M. (2012). Estetik’in Serüveni, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Altuğ, T. (2007). Kant Estetiği. İstanbul: Payel Yayınları.
• Bölükbaşı, R. T. (1949). Serab-ı Ömrüm. İstanbul: Kenan Matbaası.
• Bölükbaşı, R. T. (1984). Abdülhak Hâmid ve Mülâhazat-ı Felsefiyesi. (haz. Abdullah Uçman). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Bölükbaşı, R. T. (2018). “İlham”. Sanat ve Estetik Yazıları içinde (haz. Abdullah Uçman). İstanbul: Dergâh Yayınları, s.70-76.
• Bölükbaşı, R. T. (2018). “İlham Bir Artiste Ne Getiri?”. Sanat ve Estetik Yazıları içinde (haz. Abdullah Uçman). İstanbul: Dergâh Yayınları, s. 203-206.
• Claudon, F. (2006). Romantizm Sanat Ansiklopedisi. (çev. Özdemir İnce-İlhan Usmanbaş). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Çetişli, İ. (2003). Batı Edebiyatında Edebî Akımlar. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Çılgın, B. (2007). “Victor Hugo ve Namık Kemal’de Romantizm; Cromwell ve Celâleddin Harzemşah’ın Karşılaştırmalı İncelenmesi”. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Bastırılmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Çubukçu, İ. A. (1990). “Şair Rıza Tevfik Bölükbaşı ve Felsefesi”, AÜİFD, C. 31, S. 40, Ankara, s. 138-146.
• Enginün, İ. (2006). Yeni Türk Edebiyatı, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e (1839-1923). İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Friedrich Schiller (2001). Felsefe ve Şiir. (çev. Burhanettin Batman). İstanbul: Yaba Yayınları.
• Georg Wilhelm Friedrich Hegel (1994). Estetik I. (çev. Taylan Altuğ, Hakkı Hünler). İstanbul: Payel Yayınevi.
• Immanuel Kant (2006). Yargı Yetisinin Eleştirisi. (çev. Aziz Yardımlı). İstanbul: İdea Yayınevi
• Kantarcıoğlu, S. (2009). Edebiyat Akımları Platon’dan Derrida’ya. İstanbul Paradigma Yayıncılık.
• Kaplan, M. (1997). Şiir Tahlilleri I. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Kula, O. B. (2010). Hegel Estetiği ve Edebiyat Kuramı I. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Kula, O. B. (2011). Hegel Estetiği ve Edebiyat Kuramı II. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Madame de Stael (2006). “Klasik Şiir ve Romantik Şiir”. Romantizm Antolojisi içinde (haz. Erdoğan Alkan), İstanbul: Varlık Yayınları, s. 39-40.
• Moran, B. (2008). Edebiyat Kuramları ve Eleştiri. İletişim Yayınları.
• Namık Kemal (2013). Mektuplar Cilt II. (haz. Fevziye Abdullah Tanzel), Ankara: Türkiye Tarih Kurumu Yayınları
• Ongun, S. C. (1972). Estetik, Sanat ve Güzelliğin Felsefesi. Ankara: Remzi Kitabevi.
• Özgü, M. (1949). “Alman Romantizminde Sanat Anlayışı”. DTCF Dergisi, C. 2 S. 5 s.735.
• Platon (1998). Sokrates’in Savunması. (çev. Niyazi Berkes). İstanbul: Cumhuriyet Dünya Klasikleri.
• Platon (2011). Ion. (çev. Nihal Petek Boyacı). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Soykan, Ö. N. (2006). Kuram-Eylem Birliği Olarak Sanat. İstanbul: MVT Yayıncılık.
• William Wordsworth (2009). Prelüd. (çev. Nazmi Agıl). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Tanpınar, A. H. (2014). 19uncu Asır Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Çağlayan Kitabevi.
• Timuçin, A. (2005). Estetik Bakış. İstanbul: Bulut Yayınları.
• Townsend, Dabney (2002). Estetiğe Giriş. (çev. Sabri Büyükdüvenci). İstanbul: İmge Kitabevi.
• Uçman, A. (2011). Rıza Tevfik’in Sanat ve Düşünce Dünyası. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Victor Hugo (2005). Cromwell’e Önsöz, Romantizm Antoloji içinde. haz. Erdoğan Alkan, İstanbul: Varlık Yayınları, s. 50-56.
• Wellek, Rene (2002). “Edebiyat Tarihinde Romantizm Kavramı”. (çev. Sıddık Yüksel). Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, S. 2. s. 273-320.