Özbek Türklerine Ait Destanlarda Kadın İmgeleri Üzerine Değerlendirmeler

Yıl 2020, Güz, 160 - 177, 18.12.2020

Tuğba Teke

https://doi.org/10.21733/ibad.703282

Cited By: 1

Öz

Destanlar, her milletin kendi geçmişini bulduğu ilk epik verimleridir. Geçmiş ve gelecek kuşak arasında bilgi aktarımından oluşan köprü görevini üstlenen destanlarda sosyal, siyasi, dini ve ekonomik hayata dair bilgilerin olması da elbette muhakkaktır. Toplumların medeniyet tarihindeki yerini belirlemede kadının yerinin ne olduğu konusu ise belirleyici ve önemli bir ölçüttür. Bu bağlamda çalışmada sözlü kültürün zengin ve önemli metinlerinden olan Özbekistan sahası destanları çerçevesinde kadına biçilen farklı roller ve destanî dönemde kadınlara bakış irdelenmiştir. Söz konusu destanlarda kadın kahramanların toplumsal rolleri, karakter ve fiziksel özellikleri irdelenmiş; diğer Türk boylarının destanlarındaki kadın kahramanlar ile ortak ve farklı yönlerini tespit etmek amaçlanmıştır. Çalışmada halkbilimi araştırma metotları içerisinde yer alan ve antropologlar tarafından geliştirilen işlevsel yöntem esas alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Özbekistan, Destan, Kadın

Considerations on the Women’s Image in the Epics of Uzbek Turks

Öz

Epics are the first epic productions in which every nation finds its own past. Of course, there is information about social, political, religious and economic life in epics that act as a bridge between the past and future generations. What is the place of women in determining the place of societies in the history of civilization is a determining and important criterion. In this context, the different roles given to women within the framework of the Uzbekistan field epics, one of the rich and important texts of the oral culture, and the view of women in the epic period were examined. Social roles, characters and physical characteristics of female heroes were examined in these epics; It is aimed to identify the common and different aspects of female heroes in the epics of other Turkish tribes. In this study has been based on the functional method which is included in folklore research methods and has been improved by anthropologists.

Anahtar Kelimeler

Epic, Uzbekistan

Kaynakça

• Referans1 AKBAY, D. (2010). Özbekçe Küntugmiş Destanı. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• Referans2 AKSOY, Y. (2015). Si-An’dan Tiran’a Tarihi İpek Yolu, İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
• Referans3ALİMOĞLU, S. (1997). Özbek Folklorunun Tür Hususiyetleri. Türk Lehçeleri ve Edebiyatı Dergisi, S.12, s.57-59.
• Referans4ÇELİKBAY, A. (2000). Göroglinin Togilişi Destanı- Özbek Varyantı (İnceleme- Metin- Dizin- Çeviri- Ek. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Referans5ÇOLAK, H. (2001). Özbek Kahramanlık Destanı Zülfizar, Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Referans6 ÇOLAK, İ. (2017). Özbek Türklerinin ‘Şeker Bilen Şirin’ Destanı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi, İzmir. Referans7 DONUK, A. (1982). Çeşitli Topluluklarda ve Eski Türklerde Aile. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, S.33, 147-168.
• Referans8 DURALI, Ş.T. (2014). Gılgamış Destanı, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Referans9 ELÇİN, Ş. (2005). Halk Edebiyatına Giriş, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Referans10 FEDAKÂR, S. (2009). Erali ve Şirali Destanı, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Referans11 FEDAKÂR, S. (2016). Rüstem Han Destanı, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Referans12 GALİMA, M. (2001). Turan’ın Alp Kızları, Ahsen Batur (Çev.), İstanbul: Şa-To Yayınları.
• Referans13 GÜLTEPE, N. (2013). Türk Kadın Tarihine Giriş (Amazonlardan Bâcıyân-ı Rûm’a), İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Referans14 KÖKSAL, H. (2014). Battal Gazi Destanı, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Referans15 OĞUZ, Ö. (2004). Destan Tanımı ve Eski Türk Destanları. Milli Folklor, Yıl: 16, S.62, s. 5-7.
• Referans16 ÖZKAN, İ. (1997). Köroğlu Destanı’nda Kahraman ve Atının Doğumu ile İlgili Motiflerin Tahlili. Türk Dili Dergisi, S. 549, s.223- 233.
• Referans17 SAİDOV, M. (1960). Melike Ayyar Dastanining Janr Hususiyetleri Hakıda. Özbek Dili ve Edebiyatı Dergisi, C.1, s. 33-36. Referans18 SAYDAM, M. B. (2017). Deli Dumrul’un Bilinci, İstanbul: Metis Yayınları.
• Referans19 SEZER, D. (2017). Dalli Destanı, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Referans20 SOLMAZ, A. (2007). Ayçınar Destanı, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Referans21 ŞİMŞEK CANPOLAT, A. ve ÖZ, A., (2000). Alpamış Destanı, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• Referans22TEMUR, N. (2012). Manas Destanı’ndaki Tipler Üzerine Bir İnceleme, Ankara: Kurgan Edebiyat Yayınları.
• Referans23 TEKCAN M. DEMİRCİ, Ü. Ö. ve BABAYAROV G. (2010). Polken Şair Şeybani Han Destanı, Kocaeli: Umuttepe Yayınları.
• Referans24 YETİŞ, K. (1994). Destan TDV İslam Ansiklopedisi (DİA) içinde (c. 9, ss.202). İstanbul: Türk Diyanet Vakfı Yayınları.
• Referans25 YÖNTEM, A. C. (1930). Epope (Epopée) [Edebi Nevilerle Mesleklere Dair Malumat], İstanbul: İstanbul Devlet Matbaası.
• Referans26 YÜCEL, D. (2007). Melike Ayyar Destanı, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Referans27 ZARİFOV, H. (1957). Alpamış Dastanining Esasiy Motivleri Hakıda. Yaş Leninçi Gazetesi, 21 Şubat.