Karanlık Liderlik Ölçeği Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması

Yıl 2023, Sayı: 15, 31 - 53, 28.12.2023

İlke Özten , Aycan Çiçek Sağlam

https://doi.org/10.21733/ibad.1275037

Cited By: 1

Öz

Bu araştırmanın amacı, okul müdürlerinin karanlık liderlik davranışlarına yönelik öğretmen algılarının belirlenmesinde kullanılabilecek bir ölçek geliştirmektir. Araştırmanın çalışma grubu İzmir ili 11 merkez ilçedeki kamu liselerinde görev yapan öğretmenlerden oluşmaktadır. Ölçeğin yapı geçerliğinin belirlenmesi için açımlayıcı (AFA) ve doğrulayıcı (DFA) faktör analizi yapılmıştır. AFA sonucunda, “İtibar Kırıcı Davranışlar”, “Narsist Davranışlar” ile “Çıkarcı ve Kayırmacı Davranışlar” olmak üzere 21 maddeli ve üç faktörlü bir yapı ortaya çıkmıştır. Üç faktörün açıkladığı varyans oranı %76.61’dir. Bu yapı DFA ile doğrulanmıştır. DFA sonucunda χ2/sd oranı 2.99 bulunmuştur. DFA ile hesaplanan diğer uyum iyiliği değerleri şu şekildedir: RMSEA = .09, RMR = .06, SRMR = .06, CFI = .95, GFI = .84, IFI = 95, NFI = .93, NNFI = .95. Ölçeğin faktörleri açısından, Cronbach alfa iç tutarlık katsayıları .82 ve .92 aralığındadır. Sonuç olarak, okul müdürlerinin karanlık liderlik davranışlarına yönelik öğretmen algılarının belirlenmesinde kullanılabilecek geçerli ve güvenilir bir veri toplama aracı geliştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Karanlık liderlik ölçeği, karanlık liderlik, öğretmen

The Validity and Reliability of Dark Leadership Scale

Öz

The purpose of this study is to develop a scale to be utilized in order to determine teacher perceptions of school principals’ dark leadership behaviours. The study group of the research consists of public high school teachers in 11 central districts of İzmir. Explanatory (EFA) and confirmatory (CFA) factor analyses were conducted to assess the structural validity of the scale. The results of EFA demonstrated that the scale was comprised of 21 items and three factors, namely, Degrading Behaviours, Narcissistic Behaviours and Self-Seeking and Favoritism Behaviours. The ratio of the total variance explained by the scale was 76.61%. This structure was confirmed with CFA. CFA revealed a χ2/df ratio of 2.99. Other goodness of fit indexes computed by CFA were: RMSEA = .09, RMR = .06, SRMR = .06, CFI = .95, GFI = .84, IFI = 95, NFI = .93, NNFI = .95. In terms of the factors of the scale, Cronbach’s alpha internal consistency coefficients were in the interval of .82 to .92 As a result, a valid and reliable data collection instrument was developed that could be utilized to determine teacher perceptions of school principals’ dark leadership behaviours.

Anahtar Kelimeler

dark leadership scale, dark leadership, teacher

Kaynakça

• Altınkurt, Y., Yılmaz, K., Erol, E., & Salalı, E. T. (2014). Okul müdürlerinin kullandığı örgütsel güç kaynakları ile öğretmenlerin örgütsel sinizm davranışları arasındaki ilişki. Journal of Education and Educators, 3(1), 25-52. Akbaş, A., & Cemaloğlu, N. (2019). Okul müdürlerinin istenmeyen yönetsel davranışları ve sonuçları. III. Uluslararası Öğretmen Eğitimi ve Akreditasyon Kongresi Bildiriler, (ss.64-72). TED Üniversitesi.
• Argon, T. (2016). Öğretmen görüşlerine göre ilkokullarda yöneticilerin kayırmacılık davranışları. Kastamonu Eğitim Dergisi, 24(1), 233-250. https://dergipark.org.tr/tr/pub/kefdergi/issue/ 22606/241605
• Ashforth, B. E. (1994). Petty tyranny in organizations. Human Relations, 47(7), 755-778. https://doi.org/10.1177/001872679404700701
• Ashforth, B. E. (1997). Petty tyranny in organizations: A preliminary examination of antecedents and consequences. Canadian Journal of Administrative Sciences, 14(2), 126-140. https://doi.org/10.111/j.1936-4490.1997.tb00124.x
• Bahadır, E. (2018). Öğretmenlerin psikolojik sermaye düzeyleri ile okul müdürlerinin toksik liderlik davranışları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, Rize.
• Ballı, E., & Çakıcı, A. (2016). Karanlık liderliğin örgütsel bağlılık ve örgütsel sessizlik üzerine etkisi: Otel çalışanları üzerinde bir araştırma. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25(3), 167-180. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/364306
• Ballı, E., & Ballı Koca, A. İ. (2017). Karanlık liderlik ve örgütsel etik iklim arasındaki ilişki: Otel çalışanları üzerinde bir araştırma. https://www.researchgate.net/publication/321748797
• Başar, U. (2020). İş yerinde karanlık liderlik algısı ölçeği. İstanbul Kent Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 2(1), 70-103. https://dergipark.org.tr/1010280
• Başar, U. (2019). Liderin karanlık kişilik özellikleri ile çalışanın tükenmişliği arasındaki ilişkide çalışanın karanlık liderlik algısının aracı rolü: Çok düzeyli bir araştırma. Doktora Tezi, Başkent Üniversitesi, Ankara.
• Başar, U., Sığrı, Ü., & Basım N. (2016). İş yerinde karanlık liderlik. İş ve İnsan Dergisi, 3(2), 65-76. https://doi.org/10.1989/iid.61037
• Bies, R. J., & Tripp, T. M. (1996). Beyond distrust: “Getting even” and the need for revenge. In Kramer R. M. ve Tyler T.R. (Eds.), Trust in organizations: Frontiers of theory and research, (pp. 240-260), Sage.
• Binboğa, G., Eğin, E., & Gülova, A. (2018). Örgütsel davranışın karanlık yüzü ve Türkçe literatürün incelenmesine yönelik bir araştırma. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştrmalar Dergisi, 3(1), 382-399. https://doi.org/10.29106/fesa.364280
• Brown, M. E., & Mitchell, M. S. (2010). Ethical and unethical leadership: Exploring new avenues for future research. Business Ethics Quarterly, 20(4), 583–616. https://doi.org/10.5840/beq201020439
• Büyüköztürk, Ş. (2014). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Pegem Akademi.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G., & Büyüköztürk, Ş. (2014). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik: SPSS ve LISREL uygulamaları. Pegem Akademi.
• Çelebi, N., Güner, H., & Yıldız, V. (2015). Toksik liderlik ölçeğinin geliştirilmesi. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(1), 249-268. https://doi.org/10.14686/BUEFAD.2015111056
• Çetinkaya, H. (2017). Okul yöneticilerinin toksik (zehirli) liderlik davranışları ile öğretmenlerin tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişki. Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi, Denizli.
• Demirel, N. (2015). Öğretmen algılarına göre okul müdürlerinin toksik liderlik davranışları ile öğretmenlerin örgütsel sinizm tutumları arasındaki ilişki. Yüksek Lisans Tezi, Sütçü İmam Üniversitesi, Kahramanmaraş.
• Demirkasımoğlu, N. (2018). The role of abusive supervision in predicting teachers’ withdrawal and revenge responses. Culture and Education, 30(4), 693-729. https://doi.org/ 10.1080/11356405.2018.1519904
• Demirtaş, H., & Demirbilek, N. (2019). Okul müdürlerinin kayırmacı davranışlarının öğretmenlerin örgütsel adalet algıları ile ile müdüre güvene olan etkisi. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(17), 111-142. https:// http://busbed.bingol.edu.tr/tr/pub/issue/44814/456491
• Einarsen, S., Aasland, M. S., & Skogstad, A. (2007). Destructive leadership behaviour: A definition and conceptual model, The Leadership Quarterly, 18(3), 207-216. https://doi.org/10.1016/j.leaqua.2007.03.002
• Erginer, A., & Saklan, E. (2020). Öğretmenlik mesleğinin bir kadın mesleğine dönüşmesinin yaratabileceği sorunlara yönelik öğretmen adaylarının geliştirdikleri çözüm önerileri. Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi Eğitimi Dergisi, 6(2), 363-393. https://doi.org/10.47615/issej.840163
• Gillaspie, S. M. (2009). The impact of dark leadership on organizational commitment and Turnover Master's thesis, Emporia State University, USA. https://www.proquest.com/openview/e6158e0b21f3bb7295203e66ba792e32/1?pqorigsite=gscholar&cbl=18750
• Gündeyerli, B., & Aypay, A. (2021). Okul yöneticilerinin kayırmacı tutum ve davranışlarına ilişkin öğretmen görüşleri. Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi (AUJEF), 6(3), 251-276. https://doi.org/10.34056/aujef.1028012
• Hair, J. F., Black, W. C., Babin, B., & Anderson, R. E. (2010). Multivariate data analysis. Prentice-Hall.
• Henriques, P. L., Curado, C., Jeronimo, H. M., & Martins, J. (2019). Facing the dark side: How leadership destroys organizational innovation. Journal of Technology, Management and Innovation, 14(1), 18-23. https://doi.org/10.4067/S0718-27242019000100018
• Higgs, M. (2015). The good, the bad and the ugly: Leadership and Narcissism. Journal of Change Management, 9(2), 165-178. https://doi.org/10.1080/14697010902879111
• Hoe, S. L. (2008). Issues and procedures in adopting structural equation modeling technique. Journal of Applied Quantitative Methods, 3(1), 76-83. https:// Microsoft Word - JAQM no 1 vol 3.doc
• Hofstede, G. (1980). Motivation leadership and organization: Do American theories apply abroad? Organizational Dynamics, 9(1), 42-63. https://doi.org/10.1016/00902616(80)90013-3
• Kahraman, Ü. (2020). Okul müdürlerinin kayırmacılık davranışları. Uşak Üniversitesi Eğitim Araştırmaları Dergisi, 6(3), 90-106. https://doi.org/10.29065/usakead.811773
• Katip, M. (2019). Ortaöğretim okul yöneticilerinin etik dışı liderlik davranışları hakkında öğretmen görüşleri.Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Kültür Üniversitesi, İstanbul.
• Kelloway, E. K., Mullen, J., & Francis, L. (2006). Divergent effects of transformational and passive leadership on employee safety. Journal of Occupational Health Psychology, 11(1), 76-86. https://doi.org/10.1037/1076-8998.11.1.76
• Kurtulmuş, B. E. (2019). The dark side of leadership and institutional perspective. (Ebook edition), Palgrave Macmillan. https://doi.org/10.1007/978-3-030-02038-5
• Lasakova, A., & Remisova, A. (2015). Unethical leadership: Current theoretical trends and conceptualization. Procedia Economics and Finance, (34), 319-328. https://doi.org/10.1016/S2212-5671(15)01636-6
• Liu, D., Liao, H., & Loi, R. (2012). The dark side of leadership: a three-level investigation of the cascading effect of abusive supervision on employee creativity. Academy of Management Journal, 55(5), 1187-1212. https://doi.org/10.5465/ amj.2010.0400
• Lipman-Blumen, J. (2005). The allure of toxic leaders: Why followers rarely escape their clutches. Ivery Business Journal, 69(3), 1-8.https://iveybusinessjournal.com/publication
• McIntosh, G., & Rima S. D. (2013). Overcoming the dark side of leadership-the paradox of personal dysfunction. (Ebook edition). Baket Books.
• Okan, G. (2018). Karanlık liderlik ölçeği: Çalışanların algısı üzerine bir ölçeklendirme çalışması. Yüksek Lisans Tezi, Beykent Üniversitesi, İstanbul.
• Ouimet, G. (2010). Dynamics of narcissistic leadership in organizations: Towards an integrated research model. Journal of Managerial Psychology, 25(7), 713-726.https://doi.org/10.1108/02683941011075265
• Özdemir, T.Y., & Orhan, M. (2018). Öğretmenlerin rahatsızlık duyulan okul yöneticisi davranışları hakkındaki görüşleri. Eğitimden kareler içinde (ss.103-128). Eyuder Yayınları.
• Özgözgü, S., & Altunay, E. (2016). Yöneticilerin liderlik davranışlarının öğretmenlere yansıyan sonuçları: Bir meta-analiz çalışması. MECBÜ Sosyal Bilimler Dergisi,14(4), 259-294. https://doi.org/10.18026/chayarsos.282794
• Padilla, A., Hogan, R., & Kaiser, R. B. (2007). The toxic triangle: Destructive leaders, susceptible followers, and conducive environments. The Leadership Quarterly, (18), 176-194. https://doi.org/10.1016/j.leaqua.2007.03.001
• Reed, G. E., & Bullis, R. C. (2009). The impact of destructive leadership on senior military officers and civilian employees. Armed Forces and Society, 36(1), 5-18. https://doi.org/10.1177/0095327x09334994
• Rosenthal, S. A., & Pittinsky, T. L. (2006). Narcissistic leadership. The Leadership Quarterly, (17), 617 –629. https://doi.org/10.1016/j.leaqua.2006.10.005
• Sarıer, Y. (2013). Eğitim kurumu müdürlerinin liderliği ile okul çıktıları arasındaki ilişkilerin meta-analiz yöntemiyle incelenmesi. Doktora Tezi, Osman Gazi Üniversitesi, Eskişehir.
• Semann, & Slattery, C. (2009). The dark side of leadership: Troubling times at the top. http://www.conference.co.nz/files/docs/darksideofleadership2.pdf
• Schmidt, A. A. (2008). Development And validation of the toxic leadership scale. University of Maryland, College Park, USA.
• Schumacker, R.E., & Lomax, R.G. (2004). A beginner's guide to structural equation modeling. Lawrence Erlbaum Associates, Inc.
• Stein, M. (2013). When does narcissistic leadership become problematic? Journal of Management Inquiry, 22(3), 282–293. https://doi.org/10.1177/1056492613478664
• Taşkın, P. (2019). Eğitim örgütlerinde istismarcı yönetim ve örgütsel öç alma davranışı arasındaki ilişki. Yaşadıkça eğitim, 33(1), 85-99. https://doi.org/0.33308/266748 74201933194
• Tepper, B. J. (2000). Consequences of abusive supervision. Academy of Management Journal, 43 (2), 178-190. https://doi.org/10.2307/1556375
• Tepper, B. J. (2007). Abusive supervision in work organizations: Review, synthesis, and research agenda. Journal of Management, 33(3), 261-289. https://doi.org/10.1177/0149206307300812
• Uygur, A., & Öğretmenoğlu, M. (2018). The dark side and the bright side of narcissistic leadership: A cricitcal review. International Journal of Economics, Commerce and Management, VI(4), 349-360. http://ijecm.co.uk/wp-content/uploads/2018/04/6425.pdf
• Ünal, A. F., Warren, D. E., & Chen, C. C. (2012). The normative foundations of unethical supervision in organizations. Journal of Business Ethics, 107(1), 5-19. https://doi.org/10.1007/s10551-012-1300-z
• Yorulmaz, Y. İ. (2021). Öğretmenlerin örgütsel güç mesafesi algılarının incelenmesi: Eğitim Örgütlerine yansımaları, yapısal nedenleri ve yapılaşması. Doktora Tezi, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Muğla.
• Yao, Z., Zhang, X., Liu, Z., Zhang, L., & Luo, J. (2019). Narcissistic leadership and voice behaviour; The role of job stress, traditionally, and turst in leaders. Chinese Management Studies. https://doi.org/10.1108/CMS-11-2018-0747
• Weaver, S. G., & Yancy, G. B. (2010). The impact of dark leadership on organizational commitment and turnover. Leadership Review, 10, 104–124. http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.602.8437&rep=rep1&type=pdf
• Webster, V., Brough, P., & Daly, K. (2016). Fight, flight or freeze: common responses for follower coping with toxic leadership. Stress and Health, 32(4), 346-354. https://doi.org/10.1007/s10551-012-1300-z