The Examination of the Arûz-Usûl Relationship in 13 Works of Ebû Bekir Ağa in the Yürük Semâi Form

Yıl 2024, Sayı: 17, 329 - 340, 28.12.2024

Neşe Yeşim Altınel Çoban

https://doi.org/10.21733/ibad.1591274

Öz

Throughout the historical process of Turkish music, many valuable composers have emerged, creating significant works. These works, transmitted through oral tradition (meşk), have served as important examples in the learning, performance, and understanding of composition techniques. Not only during their own time but also in later periods, these works have played a crucial role in the Turkish music repertoire. Among the esteemed composers of Turkish music, Ebû Bekir Ağa holds a special place with his compositions in addition to his role as a singer (hanende). This study examines how the lyrics of 13 of Ebû Bekir Ağa’s compositions in the Yürük Semâî form are distributed in terms of the relationship between arûz (the Turkish meter system) and usûl (rhythm). In this analysis, tables were created that show the relationship between arûz and usûl by listing the syllables of the first line of each work, the unit time values given to each syllable, and the metrical divisions (tef’ile). In this way, the study analyzes how Ebû Bekir Ağa used the arûz-usûl relationship in his Yürük Semâî compositions, and it also provides data regarding his compositional technique.

Anahtar Kelimeler

Arûz-Usûl Relationship, Yürük Semâi, Ebû Bekir Ağa

Ebû Bekir Ağa’nın Yürük Semâi Formundaki 13 Eserinin Arûz -Usûl İlişkisi Yönünden İncelenmesi

Öz

Türk müziğinin tarihsel süreci içerisinde birçok kıymetli bestekâr yetişmiş ve çok değerli eserler ortaya koymuşlardır. Meşk yoluyla günümüze kadar ulaşan bu eserler müziğin öğrenilmesinde, icrasında ve kompozisyon tekniklerinin bilinmesinde önemli birer örnek olmuştur. Bu eserler, yalnızca ortaya çıktıkları dönemde değil, sonraki dönemlerde de Türk Müziği repertuarları için önemli bir rol oynamıştır. Türk Müziğinin değerli bestekârları arasında yer alan Ebû Bekir Ağa, hanendeliğinin yanı sıra yaptığı bestelerle de müziğimizde ayrı bir yere sahiptir. Bu çalışmada, Ebû Bekir Ağa’nın bestelerinden, Yürük Semâi formundaki 13 eserinin güftelerinin arûz-usûl ilişkisi açısından nasıl bir dağılım oluşturduğu incelenmiştir. İnceleme için eserlerin ilk mısraındaki hecelerin, her bir heceye verilen birim zamanın değerlerinin ve vezin tef’ilelerinin yazıldığı, arûz ve usûl ilişkisini gösteren tablolar hazırlanmıştır. Böylece Ebû Bekir Ağa’nın Yürük Semâî formundaki eserlerinde arûz-usûl ilişkisini nasıl kullandığı analiz edilmiş ve aynı zamanda bestekârın besteleme tekniği hakkında da birtakım veriler elde edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Arûz-usûl İlişkisi, Yürük Semâi, Ebû Bekir Ağa

Kaynakça

• Ak, A. Ş. (2009). Türk müziği tarihi. Akçağ Yayınları.
• Altınel Çoban, N. Y. (2021). Türk mûsikîsinde arûz-usûl ilişkisi: Darü’l-Elhân Külliyatı’nda bulunan Yürük Semâî formundaki 51 eserin arûz-usûl uyuşması açısından incelenmesi. Karakök.
• Baltacı, A. (2019). Nitel araştırma süreci: Nitel bir araştırma nasıl yapılır? Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(2), 368-388.
• Behar, C. (2010). Şeyhülislam’ın müziği: 18. yüzyılda Osmanlı/Türk mûsikîsi ve Şeyhülislam Es’ad Efendi’nin Atrabü’l-A’sar’ı.Yapı Kredi Yayınları.
• Belviranlı, A. K. (1995). Arûz ve ahenk. Marifet Yayınları.
• Bowen, G.A. (2009). Document analysis as a qualitative research method. Qualitative Research Journal, 9(2), 27-40.
• Cumhurbaşkanlığı Türk Müziği Korosu Nota Arşivi. https://www.devletkorosu.com
• Güldaş, S. (2003). Türk dilinin diksiyon prozodisi: vurgu ve vurgulamaları ile Türk mûsikîsinde prozodi. Kurtiş. Korkmaz, H. (2014). İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi’ndeki mûsikî yazmalarının kataloğu. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Metin, O. & Ünal, Ş. (2022). İçerik analizi tekniği: İletişim bilimlerinde ve sosyolojide doktora tezlerinde kullanımı. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(Özel Sayı 2), 273-294.
• Özalp, N. (1986). Türk mûsikîsi derleme (1). TRT Müzik Dairesi Başkanlığı.
• Özcan, N. (1994). Ebû Bekir Ağa. TDV İslam Ansiklopedisi (c.10, s.31). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Özkan, İ. H. (2006). Türk mûsikîsi nazariyatı ve usûlleri. kudüm velveleleri. Ötüken Neşriyat.
• Tanrıkorur, C. (2005). Osmanlı dönemi Türk mûsıkîsi. Dergâh Yayınları.
• Tura, Y. (2001). Kantemiroğlu, Kitâb-ı ilmü’l mûsiki âlâ vech’il-hurûfât. Yapı Kredi.
• Ungay, M. H. (1981). Türk mûsıkîsinde usûller ve kudüm. Türk Mûsikîsi Vakfı.
• Yıldırım, A. (1999). Nitel araştırma yöntemlerinin temel özellikleri ve eğitim araştırmalarındaki yeri ve önemi. Eğitim ve Bilim, 23(112). http://213.14.10.181/index.php/EB/article/view/5326