Analysis of the Aruz-Usûl Relationship in 13 Works of Ebû Bekir Ağa in the Yürük Semâî Form

Yıl 2024, Sayı: 17, 329 - 340, 28.12.2024

Neşe Yeşim Altınel Çoban

https://doi.org/10.21733/ibad.1591274

Öz

Turkish music is an oral tradition, with lyrics being a key component, and the most important feature of lyrics is aruz (metrical pattern). In addition to lyrics, makam (mode) and usûl (rhythmic pattern) are also critical components in Turkish music. Among these, usûl plays a determining role in the combination of words and music, leading to the establishment of a relationship between aruz and usûl, known as the aruz-usûl relationship. This study aims to analyze the aruz and usûl relationship in Ebû Bekir Ağa's works composed in the Yürük Semâî form. To achieve this, the study first identified 13 works in the Yürük Semâî form by scanning reliable sources. The aruz and meter of each piece were determined following established methods. The placement of the aruz patterns within the usûl framework was analyzed, with data recorded regarding the syllabic values in the first verse of the pieces, the unit time assigned to each syllable, and the meter tef'iles (the temporal units of the meter). Tables illustrating the relationship between aruz-usûl were then constructed. The results indicate that Ebû Bekir Ağa composed his works in the Yürük Semâî form based on a clear aruz-usûl relationship. Analyzing the works of prominent composers like Ebû Bekir Ağa in terms of the aruz-usûl relationship is crucial for a deeper understanding and application of Turkish music composition techniques. Further research is needed to expand on this area of study.

Anahtar Kelimeler

Aruz-Usûl Relationship, Yürük Semâî, Ebû Bekir Ağa

Ebû Bekir Ağa’nın Yürük Semâi Formundaki 13 Eserinin Arûz -Usûl İlişkisi Yönünden İncelenmesi

Öz

Türk müziğinin tarihsel süreci içerisinde birçok kıymetli bestekâr yetişmiş ve çok değerli eserler ortaya koymuşlardır. Meşk yoluyla günümüze kadar ulaşan bu eserler müziğin öğrenilmesinde, icrasında ve kompozisyon tekniklerinin bilinmesinde önemli birer örnek olmuştur. Bu eserler, yalnızca ortaya çıktıkları dönemde değil, sonraki dönemlerde de Türk Müziği repertuarları için önemli bir rol oynamıştır. Türk Müziğinin değerli bestekârları arasında yer alan Ebû Bekir Ağa, hanendeliğinin yanı sıra yaptığı bestelerle de müziğimizde ayrı bir yere sahiptir. Bu çalışmada, Ebû Bekir Ağa’nın bestelerinden, Yürük Semâi formundaki 13 eserinin güftelerinin arûz-usûl ilişkisi açısından nasıl bir dağılım oluşturduğu incelenmiştir. İnceleme için eserlerin ilk mısraındaki hecelerin, her bir heceye verilen birim zamanın değerlerinin ve vezin tef’ilelerinin yazıldığı, arûz ve usûl ilişkisini gösteren tablolar hazırlanmıştır. Böylece Ebû Bekir Ağa’nın Yürük Semâî formundaki eserlerinde arûz-usûl ilişkisini nasıl kullandığı analiz edilmiş ve aynı zamanda bestekârın besteleme tekniği hakkında da birtakım veriler elde edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Arûz-usûl İlişkisi, Yürük Semâi, Ebû Bekir Ağa

Kaynakça

• Ak, A. Ş. (2009). Türk müziği tarihi. Akçağ Yayınları.
• Altınel Çoban, N. Y. (2021). Türk mûsikîsinde arûz-usûl ilişkisi: Darü’l-Elhân Külliyatı’nda bulunan Yürük Semâî formundaki 51 eserin arûz-usûl uyuşması açısından incelenmesi. Karakök.
• Baltacı, A. (2019). Nitel araştırma süreci: Nitel bir araştırma nasıl yapılır? Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(2), 368-388.
• Behar, C. (2010). Şeyhülislam’ın müziği: 18. yüzyılda Osmanlı/Türk mûsikîsi ve Şeyhülislam Es’ad Efendi’nin Atrabü’l-A’sar’ı.Yapı Kredi Yayınları.
• Belviranlı, A. K. (1995). Arûz ve ahenk. Marifet Yayınları.
• Bowen, G.A. (2009). Document analysis as a qualitative research method. Qualitative Research Journal, 9(2), 27-40.
• Cumhurbaşkanlığı Türk Müziği Korosu Nota Arşivi. https://www.devletkorosu.com
• Güldaş, S. (2003). Türk dilinin diksiyon prozodisi: vurgu ve vurgulamaları ile Türk mûsikîsinde prozodi. Kurtiş. Korkmaz, H. (2014). İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi’ndeki mûsikî yazmalarının kataloğu. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Metin, O. & Ünal, Ş. (2022). İçerik analizi tekniği: İletişim bilimlerinde ve sosyolojide doktora tezlerinde kullanımı. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(Özel Sayı 2), 273-294.
• Özalp, N. (1986). Türk mûsikîsi derleme (1). TRT Müzik Dairesi Başkanlığı.
• Özcan, N. (1994). Ebû Bekir Ağa. TDV İslam Ansiklopedisi (c.10, s.31). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Özkan, İ. H. (2006). Türk mûsikîsi nazariyatı ve usûlleri. kudüm velveleleri. Ötüken Neşriyat.
• Tanrıkorur, C. (2005). Osmanlı dönemi Türk mûsıkîsi. Dergâh Yayınları.
• Tura, Y. (2001). Kantemiroğlu, Kitâb-ı ilmü’l mûsiki âlâ vech’il-hurûfât. Yapı Kredi.
• Ungay, M. H. (1981). Türk mûsıkîsinde usûller ve kudüm. Türk Mûsikîsi Vakfı.
• Yıldırım, A. (1999). Nitel araştırma yöntemlerinin temel özellikleri ve eğitim araştırmalarındaki yeri ve önemi. Eğitim ve Bilim, 23(112). http://213.14.10.181/index.php/EB/article/view/5326