Environmental Rights of Children and a General Evaluation of Environmental Education in Turkish Educational System

Yıl 2011, Cilt: 10 Sayı: 2, 682 - 694, 26.06.2011

Pelin Taşkın

Öz

Environmental pollution that started after the industrial revolution has affected not only the adults
but also the children. In order to protect the children from the disquieting environmental effects, the Convention
on the Rights of the Child (CRC) includes some explicit and implicit provisions (such as art. 6, 27, 28, 29). The
aim of this paper is to evaluate these provisions with regards to Turkish Constitution, the Environmental Laws,
and other related laws. The paper will also focus on the history and structure of CRC and also some cases, such
as Öneryıldız v. Turkey, Lopez Ostra, Gabcikovo-Nagymoros, The Philippine Children’s Case, concerning the
recognition of the environmental rights of children. This paper will also refer to the Turkish Educational System
in terms of environmental education. The acquisitions of environmental issues are examined in life studies,
social studies, social activities, science and technology, biology and international relationships lessons of
elementary and secondary education. The evaluation aimed at this paper is made under major categories in order
to limit the focus of the paper.

Anahtar Kelimeler

Environmental rights, children’s rights, environmental education

Çocukların Çevre Hakkı ve Türk Eğitim Sisteminde Çevre Eğitiminin Genel Değerlendirmesi

Öz

Amaç ve Önem: Tıpkı tüm insanlar gibi çocuklar için de çevre hayati önem taşır. Bu nedenledir ki,
çevre hakkı önemli bir insan hakkı olarak çeşitli uluslararası metinlerde yer almıştır. Bu bağlamda çalışmada
ilk olarak önce bir insan hakkı olarak çevre hakkına değinilmiş ve düşünce okullarının görüşlerine yer
verilmiştir. Ayrıca çocukların çevre hakkına ilişkin mahkeme kararları da (Öneryildiz v. Turkey, Lopez
Ostra, Gabcikova-Nagymaros, Minors Oposa davaları) çalışmada tartışılmıştır. Böylelikle, çocukların çevre
hakkı teorik görüşlerin yanı sıra mahkeme kararlarıyla da açıklanmaya çalışılmıştır. Bununla beraber
Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşmenin ilgili hükümlerine ve Türkiye’nin sözleşmeye taraf
olmasına ilişkin açıklamalara da yer verilmiştir. Son olarak, çocukların Türk Eğitim Sisteminde çevre
hakkıyla ve genel olarak çevreyle ilgili edindikleri kazanımlar ders müfredatların üzerinden
tablolaştırılmaya çalışılmıştır.
Yöntem: Çalışma derleme türündedir ve çalışmada kullanılan veriler, alanyazınının, mahkeme
kararlarının ve çevreye ilişkin konular içeren bazı derslerin öğretim programlarının incelenmesiyle elde
edilmiştir. Ayrıca programda belirtilen kazanımlar tartışılmıştır.
Sonuç ve Öneriler: Çevre hakkı diğer insan haklarını da etkilemesi nedeniyle önemli bir insan
hakkıdır. Gezegenimizin kirletilmemesi yalnızca bir sorumluluk ve yükümlülük değil, ayrıca diğer
haklardan ayrılamayacak bir insan hakkıdır. Çocuklar ise toplumsal gruplar içinde en çok korunmaya
muhtaç olan gruptur ve ne yazık ki kendi menfaatlerini savunma konusunda yetişkinlere ihtiyaç
duymaktadırlar. Bu noktada Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşme, çevre hakları bağlamında
koruyucu düzenlemeler içermektedir, ancak bunların yeterince açık olmadığını söylemek mümkündür. Bu
nedenle, sözleşmede yapılacak değişiklikle, zihinlerde oluşabilecek bulanıklıklar berraklaştırılabilir. Ayrıca
bir ombudsmanın tayin edilmesine yönelik bir düzenleme getirilmesi de yerinde olacaktır. Bunun yanı sıra
Türk Eğitim Sisteminde çevreyle ilgili derslerin müfredatları öğrencilerin eksikliklerine ve güncel
gelişmelere göre gözden geçirilmelidir. Öğrencilere, çevre hakkının diğer insan haklarıyla bağlantılı olduğu
ve bu bağlamda çevrenin korunması konusunda sorumluluklarının bulunduğu bilinci kazandırılmalıdır. 

Anahtar Kelimeler

-

Kaynakça

• Akyüz E. (2010). Çocuk Hukuku (Child Law), Pegem Akademi: Ankara.
• Alp E., Ertepınar H., Tekkaya C. and Yılmaz A. (2008). A Survey on Turkish Elementary School Student’s Environmental Friendly Behaviours and Associated Variables, Environmental Education Research, 14(2), 129-143.
• Balton D.A. (1990). The Convention on the Rights of the Child: Prospects for International Enforcement, Human Rights Quarterly, 12, 120-129.
• Brice S.E. (1994). Convention on the Rights of Child: Using a Human Rights Instrument to Protect Against Environmental Threats, Georgetown International Environmental Law Review, 7, 587-611.
• Bullard R.D. (2005). The Quest For Environmetal Justice, San Francisco: Sierra Club Books.
• Fitzmaurice M. (1999). The Right of the Child to a Clean Environment, Southern Illinois University Law Journal, 23, 611-656.
• Fortin J. (1998). Children’s Rights and the Developing Law, Butterworths: London, Edinburgh, Dublin.
• Hancock J. (2003). Environmental Human Rights, Burlington, VT : Ashgate.
• Güneş Ş.A. (2006). Gabcikovo-Nagymaros Davası (Gabcikovo-Nagymaros Case), Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 55(2), 91-116.
• MacDonald K. E. (2007). Sustaining the Environmental Rights of Children: An Exploratory Critique, Fordham Environmental Law Review, 18, 1-65.
• Schorn T. J. (2000). Drinkable Water and Breathable Air: A Livable Environment As A Human Right, Great Plains National. Resources Journal, 4, 121-142.
• Soverovski M. (2007). Environment Rights versus Environmental Wrongs: Forum over Substance?, Review of European Community & International Environmental Law, 16 (3), 261-273.
• Tuncer G., Ertepinar H., Tekkaya C. and Sungur S. (2005), Environmental Attitudes of Young People in Turkey: Effects of School Type and Gender, Environmental Education Research, 11(2), 215-233. Turgut N. (2001). Çevre Hukuku (Environment Law), Savaş Yayınevi: Ankara.
• LINKS
• http://hdr.undp.org/en/reports/global/hdr2007-2008/news/title,11455,en.html (access date, 15.10.2009).
• http://www.anayasa.gov.tr/images/loaded/pdf_dosyalari/ THE_ CONSTITUTION_OF_THE_ REPUBLIC_OF_TURKEY.pdf (access date, 10.10.2009).
• http://treaties.un.org/Pages/ViewDetails.aspx?src=IND&mtdsg_no=IV-11&chapter=4&lang=en (access date, 25.09.2009).