Okuma Motivasyonu ve Yaratıcı Okuma Algısının Okuduğunu Anlama Üzerindeki Yordayıcı Etkisi

Yıl 2024, Cilt: 25 Sayı: 2, 752 - 775, 31.08.2024

Taha Oruç , İdris Aktaş , Murat Kurt

https://doi.org/10.17679/inuefd.1436827

Öz

Okuma ve okuduğunu anlama, eğitimin çerçevesini oluşturduğu için akademik başarı, problem çözme becerisi gibi birçok değişken ile ilişkilidir. Bu bağlamda okuduğunu anlama başarısını arttırmak için okuduğunu anlama üzerinde etkiye sahip olan değişkenlerle ilişkisinin ve yordama gücünün incelenmesi önemli görülmektedir. Bu çalışma, ilkokul dördüncü sınıf öğrencilerinin okuma motivasyonu ve yaratıcı okuma algısının okuduğunu anlama üzerindeki yordayıcı etkisini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Bu çalışma yordayıcı ilişkisel desende tasarlanmıştır. Çalışmanın örneklemini Tokat ilinin Turhal ilçesinde uygun örnekleme yöntemine göre seçilen altı farklı ilkokuldan 340 dördüncü sınıf öğrencisi oluşturmaktadır. Veri toplama aracı olarak “Okuma Motivasyonu Ölçeği”, “Yaratıcı Okuma Algısı Ölçeği” ve “Okuduğunu Anlama Başarı Testi” kullanılmıştır. Verilerin analizinde çoklu regresyon analiziyle birlikte aritmetik ortalama ve standart sapma gibi betimsel istatistikler, Pearson korelasyon analizi, bağımsız t testi kullanılmıştır. Sonuçlar okuma motivasyonu ile yaratıcı okuma algısı ve okuduğunu anlama başarısı arasında anlamlı bir ilişki olduğunu göstermiştir. Ayrıca sadece okuma motivasyonu okuduğunu anlama başarısı üzerinde anlamlı değişimi açıklarken, yaratıcı okuma algısının okuduğunu anlama başarısı üzerinde anlamlı bir etkisi bulunmamıştır. Buna bağlı olarak uygulayıcıların öğrencilerin okuduğunu anlama başarılarını arttırmaları için öncelikle okuma motivasyonlarını arttırmaları, sonraki araştırmalarda ise okuduğunu anlama üzerine etkili diğer yordayıcıların belirlenmesi önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Okuma motivasyonu, yaratıcı okuma algısı, okuduğunu anlama, ilkokul dördüncü sınıf.

The Predictive Effect of Reading Motivation and Creative Reading Perception on Reading Comprehension

Öz

Since reading and reading comprehension constitute the framework of education many variables such as academic achievement, problem solving skill is associated with. In this context, it is important to examine the relationship and predictive power of the variables that have an effect on reading comprehension in order to increase reading comprehension success. This study aims to reveal the predictive effect of reading motivation and creative reading perception on reading comprehension in primary school fourth-grade students. This study was designed in a predictive correlational design. The sample of the study consisted of 340 fourth-grade students from six different primary schools selected according to convenience sampling in Turhal district of Tokat province. "Reading Motivation Scale", "Creative Reading Perception Scale" and "Reading Comprehension Achievement Test" were used as data collection tools. The multiple linear regression analysis was used to analyze the data as well as descriptive statistics such as arithmetic mean and standard deviation, Pearson correlation analysis, and independent t-test. The findings showed that there was a significant relationship between reading motivation, creative reading perception, and reading comprehension. In addition, while only reading motivation explained the significant change in reading comprehension, creative reading perception had no significant effect on reading comprehension. Accordingly, it is suggested that to increase students' reading comprehension, practitioners should first increase their motivation to read, and future studies should identify other predictors that are effective on reading comprehension.

Anahtar Kelimeler

Reading motivation, Creative reading perception, Reading comprehension, Fourth grade primary school.

Kaynakça

• Ahmadi, M. R., Ismail, H. N., & Abdullah, M. K. K. (2013). The relationship between students’ reading motivation and reading comprehension. Journal of education and practice, 4(18), 8-17.
• Akarken, H., Kasnık, E., Kılıç, H., & Varan, R. (2023). Yaratıcı okuma konulu lisansüstü tezlerin bibliyometrik analizi. The Journal of Academic Social Science, 140(140), 340-347. http://dx.doi.org/10.29228/ASOS.69174
• Akyol, H. (2020). Türkçe ilkokuma yazma öğretimi (18. Baskı). PegemA Yayıncılık.
• Anjum, S. (2015). Gender difference in mathematics achievement and its relation with reading comprehension of children at upper primary stage. Journal of Education and Practice, 6(16), 71-75. https://files.eric.ed.gov/fulltext/EJ1079951.pdf
• Aslan, U. (2020). Anlatım stilleri ile okuduğunu anlama ilişkisinin incelenmesi. (Yayın No. 628315) [Yüksek lisans tezi, Uşak Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Aydın, A. (2016). Eğitim psikolojisi gelişim-öğrenme-öğretim (14. Baskı). Pegem Akademi.
• Aytan, N. (2014). Okuma çeşidi olarak yaratıcı okumaya genel bir bakış. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(5), 651-667. http://dx.doi.org/10.16992/ASOS.334
• Aytaç, A. (2017). Prozodi ile okuduğunu anlama arasındaki ilişki. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 5(2), 102-113. https://hdl.handle.net/20.500.12462/3707
• Aytaş, G. (2005). Okuma eğitimi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(4), 461-470.
• Balcı, A. (2016). Okuma ve anlama eğitimi (2. Baskı). Pegem Akademi.
• Bastug, M. (2014). The structural relationship of reading attitude, reading comprehension and academic achievement. International Journal of Social Sciences and Education, 4(4), 931-946.
• Batmaz, O., & Erdoğan, Ö. (2019). İlkokul 4. sınıf öğrencilerinin okuma motivasyonları ile okuduğunu anlama becerileri arasındaki ilişki ve bu konuya yönelik öğretmen görüşleri. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 18(71), 1429-1449. http://dx.doi.org/10.17755/esosder.529255
• Bloom, B. S. (2016). İnsan nitelikleri ve okulda öğrenme (3. Baskı). D. A. Özçelik (Çev. Ed.). Pegem Akademi.
• Bozpolat, E. (2012). Türkçe dersinde birleştirilmiş işbirlikli okuma ve kompozisyon tekniği ile kullanılan hikâye haritası yönteminin öğrencilerde okuduğunu anlama becerisini geliştirmeye etkisi. (Yayın No. 176548) [Doktora tezi, Elazığ Fırat Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Büyüköztürk, Ş. (2020). Sosyal bilimler için veri analizi kitabı (28. Baskı). Pegem Akademi Yayıncılık.
• Büyüköztürk, S., Çakmak, E., Akgün, Ö., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2020). Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri (29. Baskı). Pegem Akademi.
• Cohen J. (1988). Statistical power analysis for the behavioral sciences. New York, NY: Routledge Academic.
• Copur-Gencturk, Y., & Thacker, I. (2020). A comparison of perceived and observed learning from professional development: Relationships among self-reports, direct assessments, and teacher characteristics. Journal of Teacher Education. https://doi.org/10.1177/0022487119899101
• Çam, E. (2022). İlkokul öğrencileri için okuduğunu anlamaya yönelik program geliştirme çalışması. (Yayın No. 770546) [Doktora tezi, İstanbul Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Çapoğlu, E., Alcıl, A., Ermiş, H., & Kırçıl, R. U. (2021). Yaratıcı okumaya bir “odak”. Uzun Dijital Matbaa.
• Çiftçi, Ö., & Temizyürek, F. (2008). İlköğretim 5. Sınıf öğrencilerinin okuduğunu anlama becerilerinin ölçülmesi/Measurement understanding of reading skills in 5th classes of primary schools. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(9), 109-129.
• Çokluk, Ö., Şekerçioğlu, G. ve Büyüköztürk, Ş. (2021). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik SPSS ve Lisrel uygulamaları (6. Baskı). Pegem Akademi.
• Demirel, Ö & Şahinel, M. (2006). Türkçe ve sınıf öğretmenleri için Türkçe öğretimi. PegemA Yay.
• Dundar, E. (2022). Yaratıcı okuma tekniklerinin okumayla ilgili çeşitli değişkenlere etkisi. (Yayın No. 765198) [Doktora tezi, İzmir Dokuz Eylül Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Guthrie, J. T., Hoa, A. L. W., Wigfield, A., Tonks, S. M., Humenick, N. M., & Littles, E. (2007). Reading motivation and reading comprehension growth in the later elementary years. Contemporary Educational Psychology, 32(3), 282-313. https://doi.org/10.1016/j.cedpsych.2006.05.004
• Gürer, N. (2021). Yaratıcı okuma etkinliklerinin ilkokul 4. sınıf öğrencilerinin okuduğunu anlama, yaratıcı okuma, akıcı okuma ve eleştirel okuma becerilerine etkisi. (Yayın No. 677187) [Doktora tezi, Denizli Pamukkale Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• İncik, Y. (2012). Yaratıcı okur; okumanın sınır ötesi. 16 Kasım 2023 tarihinde http://www.edebiyatdefteri.com/yazioku.asp?id=96221 adresinden erişilmiştir.
• Johnson, A. P. (2017). Okuma ve yazma öğretimi. A. Benzer (Çev. Ed.). Pegem Akademi.
• Kasap, D. (2019). Yaratıcı okuma-yaratıcı yazma çalışmalarının yaratıcı okuma, okuduğunu anlama, yazma ve yaratıcı yazma erişisine etkisi. (Yayın No. 535098) [Doktora tezi, Denizli Pamukkale Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Katrancı, M. (2015). İlkokul dördüncü sınıf öğrencilerinin kitap okuma motivasyonlarının incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 3(2), 49-62. https://doi.org/10.16916/aded.41165
• Kayır, E. (2022). İlkokul öğrencilerinin yaratıcı okuma algısı okuma kaygısı ve okuma motivasyonu arasındaki ilişki. (Yayın No. 762692) [Yüksek lisans tezi, Kırıkkale Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Khalilova, K. (2023). Mastering reading comprehension: a vital skill for academic success. Академические исследования в современной науке, 2(23), 83-89. https://doi.org/10.5281/zenodo.10020449
• Kızgın, A. (2019). Okuma motivasyonu ve okuduğunu anlamanın akademik başarıya etkisi. (Yayın No. 548802) [Yüksek lisans tezi, Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Kızgın, A., & Baştuğ, M. (2020). Okuma motivasyonu ve okuduğunu anlama becerisinin akademik başarıyı yordama düzeyi. Journal of Language Education and Research, 6(2), 601-612. https://doi.org/10.31464/jlere.767022
• Koca, C. (2020). İlkokul dördüncü sınıf öğrencilerinin okur öz algısı, okuma motivasyonu ve okuduğunu anlama becerileri arasındaki ilişkilerin incelenmesi. (Yayın No. 608799) [Yüksek lisans tezi, Düzce Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Koç, G. Ç., Engin, G. ve Yardım, T. (2022). İlkokul dördüncü sınıf öğrencilerinin okumaya yönelik tutumları ile okuduğunu anlama düzeyleri arasındaki ilişki. Dil Eğitimi ve Araştırma Dergisi, 8 (1), 136-165.
• Kuşdemir, Y., & Bulut, P. (2018). The relationship between elementary school students’ reading comprehension and reading motivation. Journal of Education and Training Studies, 6(12), 97-110. https://doi.org/10.11114/jets.v6i12.3595
• MEB [Milli Eğitim Bakanlığı]. (2019a). Akademik becerilerin izlenmesi ve değerlendirilmesi 2018 4. sınıflar raporu. MEB Yayınları. https://eskisehirodm.meb.gov.tr/www/abide-2018-turkiye-raporlari/icerik/85
• MEB [Milli Eğitim Bakanlığı]. (2019b). PISA 2018 Türkiye ön raporu. MEB.
• MEB [Milli Eğitim Bakanlığı]. (2023a). PISA 2022 Türkiye raporu. MEB.
• MEB [Milli Eğitim Bakanlığı]. (2023b). Bakan Özer: PIRLS 2021 sonuçlarına göre Türkiye, puanını en çok artıran ikinci ülke. https://www.meb.gov.tr/bakan-ozer-pirls-2021-sonuclarina-gore-turkiye-puanini-en-cok-artiran-ikinci-ulke/haber/29923/tr
• Mohseni Takaloo, N., & Ahmadi, M. R. (2017). The effect of learners’ motivation on their reading comprehension skill: A literature review. International journal of research in English education, 2(3), 10-21. https://doi.org/10.18869/acadpub.ijree.2.3.10
• Monteiro, V. (2013). Promoting reading motivation by reading together. Reading Psychology, 34(4), 301-335. https://doi.org/10.1080/02702711.2011.635333
• Nevo, E., Vaknin-Nusbaum, V., Brande, S., & Gambrell, L. (2020). Oral reading fluency, reading motivation and reading comprehension among second graders. Reading and Writing, 33, 1945-1970. https://doi.org/10.1007/s11145-020-10025-5
• Ngongare, G., Samola, N. F., & Rettob, A. (2020). The influence of gender on reading comprehension. Journal of English Language and Literature Teaching, 5(2), 104-109. https://doi.org/10.36412/jellt.v5i2.2415
• Pirim, B., Aktaş, İ., ve Sadık, Z. (2022). İlkokul birinci sınıf öğrencilerinin okuduğunu anlama ve dinleme becerilerinin matematik problemlerini çözme başarısına etkisi. 6th International Education and Innovative Sciences Congress, 519-526.
• Pürsün, T., Arslantaş, S., & Kurnaz, A. (2023). An investigation of the relationship between Fourth Grade students' creative reading perceptions and their reading motivation. Revista Conrado, 19(91), 140-154.
• Sadık, Z., Aktaş, İ., ve Pirim, B. (2022). Birleştirilmiş ve bağımsız sınıflarda okuduğunu anlama ve dinleme becerilerinin fen ders başarısı üzerine etkisi. 6th International Education and Innovative Sciences Congress, 1323-1332.
• Sardabi, N., & Ojagh, P. (2022). The impact of creative literacy activities on the reading motivation and reading comprehension of young learners: Evidence from CLIL and EFL settings. Journal of Foreign Language Teaching and Translation Studies, 7(4), 1-16. https://doi.org/10.22034/EFL.2022.349070.1178
• Schiefele, U., Stutz, F., & Schaffner, E. (2016). Longitudinal relations between reading motivation and reading comprehension in the early elementary grades. Learning and Individual Differences, 51, 49-58. https://doi.org/10.1016/j.lindif.2016.08.031
• Schiefele, U., Schaffner, E., Möller, J., & Wigfield, A. (2012). Dimensions of reading motivation and their relation to reading behavior and competence. Reading research quarterly, 47(4), 427-463. https://doi.org/10.1002/RRQ.030
• Slavin, R. E. (2013). Eğitim psikolojisi (10. Baskı). G. Yüksel (Çev. Ed.). Nobel Yayın Dağıtım.
• Stutz, F., Schaffner, E., & Schiefele, U. (2016). Relations among reading motivation, reading amount, and reading comprehension in the early elementary grades. Learning and Individual differences, 45, 101-113. https://doi.org/10.1016/j.lindif.2015.11.022
• Topuzkanamış, E. & Maltepe, S. (2010). Öğretmen adaylarının okuduğunu anlama ve okuma stratejilerini kullanma düzeyleri. TÜBAR, XXVII: 655-677.
• Tosun, D. K. (2018). Okuma çemberlerinin okuduğunu anlama, akıcı okuma, okuma motivasyonu ve sosyal beceriler üzerindeki etkisi ve okur tepkilerinin belirlenmesi. (Yayın No. 525647) [Doktora tezi, Pamukkale Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Troyer, M., Kim, J. S., Hale, E., Wantchekon, K. A., & Armstrong, C. (2019). Relations among intrinsic and extrinsic reading motivation, reading amount, and comprehension: a conceptual replication. Reading and Writing, 32, 1197-1218. https://doi.org/10.1007/s11145-018-9907-9
• Türkben, T., & Gündeğer, C. (2021). Beşinci sınıf öğrencilerinin okuduğunu anlama, okuma motivasyonu ve Türkçe dersine yönelik tutumları arasındaki ilişki. Journal of Mother Tongue Education/Ana Dili Egitim Dergisi, 9(3). https://doi.org/10.16916/aded.907668
• Ürün Karahan, B. & Taşdan, M. (2016). 5. ve 6. Sınıf öğrencilerinin okumaya karşı tutum ve motivasyonlarının okuduğunu anlama becerileri ile ilişkisi. International Journal of Turkish Literature, Culture, Education, 5(2). https://doi.org/10.7884/teke.596
• Wang, J. H. Y., & Guthrie, J. T. (2004). Modeling the effects of intrinsic motivation, extrinsic motivation, amount of reading, and past reading achievement on text comprehension between US and Chinese students. Reading research quarterly, 39(2), 162-186. https://doi.org/10.1598/RRQ.39.2.2
• Wigfield, A., & Guthrie, J. T. (1997). Relations of children’s motivation for reading to the amount and breadth of their reading. Journal of Educational Psychology, 89, 420–432. https://doi.org/10.1037/0022-0663.89.3.420
• Yamaç, A., & Sezgin, Z. Ç. (2018). İlkokul dördüncü sınıf öğrencilerinin okuma kaygıları, akıcılıkları, motivasyonları ve okuduğunu anlamaları arasındaki ilişkiler. Eğitim ve Bilim, 43(194). http://dx.doi.org/10.15390/EB.2018.7555
• Yetgin, A. (2020). İlkokulda okuduğunu anlama yaratıcı okuma eleştirel düşünme ve üstbilişsel farkındalık: İlişkisel tarama modelinde bir araştırma. (Yayın No. 642901) [Yüksek lisans tezi, Kırıkkale Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Yıldırım, İ. E. (2017). İstatistiksel araştırma yöntemleri (3. Baskı). Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, M. (2019). Örneklem ve örnekleme yöntemleri. S. Şen & İ. Yıldırım (Eds.), Eğitimde araştırma yöntemleri (ss. 61-94). Nobel Akademik Yayıncılık.
• Yıldız, M. (2010). İlköğretim 5. Sınıf öğrencilerinin okuduğunu anlama, okuma motivasyonu ve okuma alışkanlıkları arasındaki ilişki. (Yayın No. 279666) [Doktora tezi, Gazi Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Yıldız, M., & Akyol, H. (2011). İlköğretim 5. sınıf öğrencilerinin okuduğunu anlama, okuma motivasyonu ve okuma alışkanlıkları arasındaki ilişki. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(3), 793-815.
• Yıldız, M., Yıldırım, K., Ateş, S., & Çetinkaya, Ç. (2013). Yetişkin okuma motivasyonu ölçeğinin Türkçe uyarlaması. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 12(44), 348-359.
• Yurdakal, İ. H. (2018). Yaratıcı okuma çalışmalarının ilkokul 4. sınıfta okuma ve yaratıcı düşünme becerilerini geliştirmeye etkisi. (Yayın No. 524176) [Doktora tezi, Denizli Pamukkale Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Yurdakal, İ. H. & Kırmızı, F. S. (2017). Yaratıcı okumaya yönelik algı ölçeği: güvenirlik ve geçerlik çalışması. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 6(3), 1726-1742.
• Yurko, N., & Protsenko, U. (2020). Reading comprehension: the significance, features and strategies. Publishing house “European Scientific Platform”, 106-114. https://doi.org/10.36074/rodmmrfssn.ed-1.10
• Yürekli, H. (2019). Nicel veri analizi teknikleri. S. Şen & İ. Yıldırım (Eds.), Eğitimde araştırma yöntemleri (ss. 407-438). Nobel Akademik Yayıncılık.