Sınıf Öğretmenlerinin Dijital Okuryazarlık Öz Yeterliklerinin Değerlendirilmesi

Yıl 2025, Cilt: 13 Sayı: 26, 911 - 939

Sonay Bükün , İlhami Bulut

Öz

Bu araştırma, sınıf öğretmenlerinin dijital okuryazarlık öz yeterliliklerini belirli değişkenler açısından belirlemek amacıyla yapılmıştır. Araştırmanın evrenini, 2023-2024 Eğitim ve Öğretim Yılı Güz Yarı Yılı’nda Diyarbakır İli merkeze bağlı ilkokullarda görev yapan 6220 sınıf öğretmeni oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemini ise basit seçkisiz örnekleme yöntemiyle seçilen 18 resmi ilkokulda görev yapan 306 sınıf öğretmeni oluşturmaktadır. Araştırmada veri toplama aracı olarak Ocak ve Karakuş (2018) tarafından geliştirilen “Öğretmen Adaylarının Dijital Okuryazarlık Öz Yeterliği Ölçeği” (ÖADOÖÖ) kullanılmıştır. Araştırmanın sonucunda sınıf öğretmenlerinin dijital okuryazarlık öz yeterliklerinin yüksek çıktığı belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Dijital okuryazarlık , web 2.0 araçlar , dijital okuryazarlık yeterlikleri

Etik Beyan

Bu çalışmada insan veya hayvan deneklerinden veri toplanmamıştır. Bu nedenle çalışma, etik kurul onayı gerektiren çalışmalar kapsamında yer almadığından etik kurul onayı alınmamıştır.

Evaluation of Self Digital Literacy Competencies of Classroom Teachers

Öz

This research was conducted to determine the self digital literacy competencies of classroom teachers in terms of certain variables. The population of the research consists of 6220 classroom teachers working in primary schools in the center of Diyarbakır Province in the Fall Semester of the 2023-2024 Academic Year. The research sample consists of 306 classroom teachers working in 18 public primary schools, selected by simple random sampling method. “Digital Literacy Self-Efficacy Scale of Teacher Candidates” (ÖADOÖÖ) developed by Ocak and Karakuş (2018) was used as a data collection tool in the study. As a result of the research, it was determined that the digital literacy self-efficacy of classroom teachers was high.

Anahtar Kelimeler

Digital literacy , Web 2.0 tools , digital literacy competencies

Kaynakça

• Açıkgöz, Ü. K. (1996). Etkili öğrenme ve öğretme. Kanyılmaz Matbaası.
• Adıgüzel, T., Gürbulak, N., & Sarıçayır, H. (2014). Akıllı tahtalar ve öğretim uygulamaları. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(15), 457-472.
• Akgün, İ. H. & Akgün, M. (2020). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının dijital okuryazarlık düzeylerinin incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 21(2), 1-19.
• Akman, A. (2024). Dijital okuryazarlık becerilerine ilişkin öğrenci algıları. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 17(3), 538-561.
• Aksoy, T. (2021). Okul öncesi dönemdeki çocukların eğitiminde teknoloji kullanımına ilişkin öğretmen görüşleri. Temel Eğitim Dergisi, 1(11), 30-38.
• Arat, T. & Bakan, Ö. (2011). Uzaktan eğitim ve uygulamaları. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 14(1-2), 363-374.
• Arslan, S. (2019). İlkokullarda ve ortaokullarda görev yapan öğretmenlerin dijital okuryazarlık düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Sakarya Üniversitesi.
• Arslan, Y., & Şumuer, E. (2020). Covid-19 döneminde sanal sınıflarda öğretmenlerin karşılaştıkları sınıf yönetimi sorunları. Milli Eğitim Dergisi, 49(1), 201-230.
• Avcı A. (2020). Dijital okuryazarlıkta müzik eğitimi. Akra Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi, 8(20), 111-131.
• Avcı, F., & Akdeniz, E. (2021). Koronavirüs (Covid-19) salgını ve uzaktan eğitim sürecinde karşılaşılan sorunlar konusunda öğretmenlerin değerlendirmeleri. Uluslararası Sosyal Bilimler ve Eğitim Dergisi, 3(4), 117-154.
• Ayık, A. (2024). Sınıf öğretmenlerinin dijital okuryazarlık düzeyleri ile siber zorbalığa ilişkin duyarlılıkları arasındaki ilişki. Yüksek Lisans Tezi, Ahi Evran Üniversitesi.
• Baran, A., & Sadık, O. (2021). Covid-19 sürecinde sınıf öğretmenlerinin acil uzaktan öğretim tecrübelerinin ve görüşlerinin incelenmesi. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 34(2), 813-854.
• Boyacı, Z. (2019). Öğretmen adaylarının yaşam boyu öğrenme eğilimleri ile dijital okuryazarlık düzeyleri arasındaki ilişki: Düzce Üniversitesi örneği. (Yüksek lisans tezi). Sakarya Üniversitesi.
• Büyüköztürk, Ş. (2018). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Pegem Akademi Yayınları.
• Can, E. (2020). Coronavirüs (Covid-19) pandemisi ve pedagojik yansımaları: Türkiye’de açık ve uzaktan eğitim uygulamaları. Açıköğretim Uygulamaları ve Araştırmaları Dergisi, 6(2), 11-53.
• Can, E., & Gündüz, Y. (2021). Öğretmenlerin sanal sınıf yönetimi yeterliği. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(3), 49-68.
• Canpolat, U., & Yıldırım, Y. (2021). Ortaokul öğretmenlerinin covid-19 salgın sürecinde uzaktan eğitim deneyimlerinin incelenmesi incelenmesi. Açık öğretim Uygulamaları ve Araştırmaları Dergisi, 7(1) ,74-109.
• Churchill, N. (2016). Digital storytelling as a means of supporting digital literacy learning in an upper-primaryschool English language classroom. (Unpublished doctoral dissertation). Edith Cowan University.
• Çakanel, M. (2024). Sınıf öğretmenlerinin 21. yy becerilerine yönelik yeterlik algıları ile dijital okuryazarlık düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yüksek lisans tezi). Pamukkale University.
• Çiçek, C., Aslan, M., Sayalı, M., & Küçük, M. (2024). Eğitimde öğrenci başarısının artırılmasına yönelik okul yöneticilerinin görüşleri. Ulusal Eğitim Dergisi, 4(1), 44–57.
• Daheri, M., Juliana, J., & Deriwanto, D. A. (2020). Efektifitas whatsappsebagai media belajar daring. Journale Basicedu, 4(4), 775–783.
• Değirmenci Gündogmus, H. (2024). Classroom teachers' perceptions of their own digital literacy. Educational Research and Reviews, 19(5), 79-83.
• Demir, F., & Özdaş, F. (2020). Covid-19 sürecindeki uzaktan eğitime ilişkin öğretmen görüşlerinin incelenmesi. Milli Eğitim Dergisi, 49(1), 273-292.
• Demirkol, M., & Kuşça, N. (2023). Kapsayıcı eğitime yönelik öğretmen tutum ölçeği ile kapsayıcı eğitime yönelik öğretmen öz yeterlik ölçeği: Ölçek uyarlama çalışması. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24(3), 1865-1883.
• Doğan, C., & Birişçi, S. (2022). Covid-19 süreciyle birlikte öğretmenlerin dijital okuryazarlık düzeylerinin incelenmesi. Ege Eğitim Teknolojileri Dergisi, 6(1), 53-76.
• Doğan, M., & Günbatar, M. S. (2024). Öğretmenlerin dijital öz-yeterlikleri: Mardin ili örneği. Muş Alparslan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(2), 74-98.
• Dönmez, G. (2019). Lise öğrencilerinin bilgi güvenliği farkındalığı ile dijital okuryazarlığı arasındaki ilişkinin incelenmesi, (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi.
• Emekli, T., Çağal, İ., Çağal, Ç., Çelik, F. B., & Yücel, L. (2024). Öğretmenlerin dijital becerileri algılama biçimleri. Premium e-Journal of Social Sciences (PEJOSS), 8(47), 1341-1351.
• Ercoşkun, M. H., & Ada, Ş. (2013). Etkili sınıf yönetimi oluşturmada sınıf öğretmenlerinin yeni rollerinin nitel açısından incelenmesi. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 4(1), 60-79.
• Erten, P. (2019). Z kuşağının dijital teknolojiye yönelik tutumları. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(1), 190-202.
• Falloon, G. (2020). From digital literacy to digital competence: The teacher digital competency (TDC) framework. Educational Technology Research and Development, 68(5), 2449-2472.
• Fidan, M., & Yeleğen, H. C. (2022). Öğretmenlerin dijital yeterliklerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi ve dijital yeterlik gereksinimleri. Ege Eğitim Dergisi, 23(2), 150-170.
• Gacanoğlu, Ş., & Nakiboğlu, C. (2019). Deneyimli kimya öğretmenlerinin derslerinde eğitim bilişim ağı (EBA) ders içeriklerini kullanma durumlarının incelenmesi. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 13(2), 1141-1165.
• Garzon, J. A., & Garzon, J. R. (2023). Teachers’ digital literacy and self-efficacy in blended learning. International Journal of Multidisciplinary Research and Education, 1(4), 172-174.
• Genç, Ö., & Yurdakal, İ. H. (2024). Sınıf öğretmenlerinin öz yeterlik inançları ile sınıf yönetimi beceri düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum, 13(37), 27-42.
• Gezgin, D. M., Hamutoğlu, N. B., Sezen-Gültekin, G., & Yildirim, S. (2019). Preservice teachers’ metaphorical perceptions on smartphone, no mobile phone phobia (nomophobia) and fear of missing out (FOMO). Bartın University Journal of Faculty of Education, 8(2), 733-783.
• Gökbulut, B., Keserci, G., & Akyüz, A. (2021). Eğitim fakültesinde görev yapan akademisyen ve öğretmenlerin dijital materyal tasarım yeterlikleri. Journal of Social Sciences and Education, 4(1), 11-24.
• Güder, O., & Demir, M. (2018). Sınıf öğretmenlerinin fen bilimleri dersine yönelik teknolojik pedagojik alan bilgisi özgüven algılarının cinsiyet, yaş ve görev yapılan okul türü açısından incelenmesi. Uşak Üniversitesi Eğitim Araştırmaları Dergisi, 4(2), 51-68.
• Gülmez, R. (2024). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının dijital okuryazarlık becerilerinin incelenmesi: Sosyal bilgilerde dijital okuryazarlık. International Journal of Values in Education and Society, 2(1), 37-47.
• Gür, Z. B., & Duman, S. N. (2024). Dijital okuryazarlık ile ilgili tezlerin sistematik derlemesi. Ulusal Eğitim Akademisi Dergisi, 8(1), 126-137.
• İnci Kuzu, Ç. (2020). COVID-19 pandemisi sürecinde uygulanan ilkokul uzaktan eğitim programı (EBA tv) ile ilgili veli görüşleri. Millî Eğitim Dergisi, 49(1), 505-527.
• Jackson, S. L. (2015). Research methods and statistics: A critical thinking approach. Cengage.
• Kara, S. (2011). İlköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin bilgi ve iletişim teknolojileri yeterliklerinin belirlenmesi: İstanbul örneği, (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Bahçeşehir Üniversitesi.
• Karakuş, G., & Ocak, G. (2019). Öğretmen adaylarının dijital okuryazarlık öz-yeterlilik becerilerinin farklı değişkenler açısından incelenmesi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21(1), 129-147.
• Karsenti, T., Poellhuber, B., Parent, S., & Michelot, F. (2020). What is the digital competency framework? International Journal of Technologies in Higher Education, 17(1), 11–14.
• Kaya, A., Şahin, Ç., & Demir, D. (2024). Sınıf öğretmenlerinin dijital okuryazar olma durumları. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 12(4), 818-834.
• Keskin, H., & Küçük, G. (2021). Sınıf öğretmenlerin kendilerine yönelik dijital okuryazarlık düzeylerinin farklı değişkenler açısından incelenmesi. Temel Eğitim Araştırmaları Dergisi, 1(2), 131-147.
• Kırmızıgül, H. G. (2020). Covıd-19 salgını ve beraberinde getirdiği eğitim süreci. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi (ASEAD), 7(5), 283-289.
• Koçak Usluel, Y., Kuşkaya Mumcu, F., & Demiraslan, Y. (2007). Öğrenme-öğretme sürecinde bilgi ve iletişim teknolojileri: Öğretmenlerin entegrasyon süreci ve engelleriyle ilgili görüşleri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 32, 164-178.
• Korkmaz, M. (2020). Sınıf öğretmenlerinin dijital okuryazarlık seviyelerinin belirlenmesi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Osmangazi Üniversitesi.
• Korkmaz, M., & Akçay, A. O. (2024). Determining digital literacy levels of primary school teachers. Journal of Learning and Teaching in Digital Age, 9(1), 1-16.
• Kuşkaya-Mumcu, F., & Koçak Usluel, Y. (2004). Mesleki ve teknik okul öğretmenlerinin bilgisayar kullanımları ve engeller. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 26, 91-99.
• Martin, A. (2006). European framework for dijital literacy. Nordic Journal of Dijital Literacy, 2, 151-161.
• MEB. (2018). İlköğretim Türkçe dersi öğretim programı ve kılavuzu (1-5. Sınıflar). MEB Yayınları.
• MEB. (2020). Ögretmenlere dijital okuryazarlik kılavuzu. https://cdn.eba.gov.tr/kitap/digital/#p=4 web adresinden alındı.
• Oblinger, D. G., & Oblinger, J. L. (2005). Educating the net generation. EDUCAUSE.
• Ocak, G., & Karakuş, G. (2018). Öğretmen adaylarının dijital okuryazarlık öz-yeterliliği ölçek geliştirme çalışması. Kastamonu Education Journal, 26(5), 1427-1436.
• Ocak, G., & Serin, G. K. (2024). Öğretmenlerin bireysel yenilikçilikleri ile dijital okuryazarlık düzeylerinin, bilişim teknolojisi kullanım düzeylerine etkisi. Anadolu Journal of Educational Sciences International, 14(1), 147-169
• Organisation for Economic Co-operation and Development. (2005). Teachers matter: Attracting, developing and retaining effective teachers. OECD Publishing.
• Ottestad, G., Kelentrić, M., & Guðmundsdóttir, G. B. (2014). Professional digital competence in teacher education. Nordic Journal of Digital Literacy, 9(4), 243-249.
• Özden, M., & Yaşar, F. Ö. (2024). Eğitim fakültesi öğrencilerinin dijital yeterlikleri. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 12(3), 516-529.
• Pala, Ş. M., & Başıbüyük, A. (2020). Ortaokul beşinci sınıf öğrencilerinin dijital okuryazarlık düzeylerinin incelenmesi. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 9(3), 897-921.
• Pallant, J. (2024). SPSS kullanma kılavuzu: SPSS ile adım adım veri analizi. Anı Yayıncılık.
• Park, H., Kim, H. S., & Park, H. W. (2020). A scientometric study of digital literacy, ICT literacy, information literacy, and media literacy. Journal of Data And Information Sciences, 6(2). 1-23.
• Polizzi, G. (2020). Digital literacy and the national curriculum for England: Learning from how the experts engage with and evaluate online content. Computers & Education, 152, 1-13.
• Pool, C. R. (1997). A new digital literacy: A conversation with Paul Gilster. Educational Leadership, 55, 6-11.
• Redecker, C. (2017). European framework for the digital competence of educators: DigCompEdu. In Punie Y. (Ed.), Luxembourg. Publications Office of the European Union, Luxembourg.
• Reisoğlu, İ., & Çebi, A. (2022). Dijital yeterlik ve kuramsal çerçeveler. A. Çebi (Ed.), Dijital yeterlik: Dijital çağda dönüşüm yolculuğu (4. Baskı, 1-18). Pegem Akademi.
• Sarıkaya, B. (2024). Türkçe öğretmenlerinin dijital okuryazarlık düzeylerinin belirlenmesi. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21(1), 212-229.
• Sarışık, S., Sarışık, S., Celep, D. A., Gürel, M., & Dönmez, S. (2021). İlkokullarda görev yapan sınıf öğretmenlerinin eğitim bilişim ağı (eba) kullanımlarının öğretmen görüşleri ile incelenmesi. Temel Eğitim Araştırmaları Dergisi, 1(2), 209-219.
• Şad, S. N., & Nalçacı, Ö. İ. (2015). Öğretmen adaylarının eğitimde bilgi ve iletişim teknolojilerini kullanmaya ilişkin yeterlilik algıları. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(1), 177-197.
• Şahin, H., & Kalkan, M. (2022). Okulöncesi öğretmen adaylarının dijital okuryazarlık düzeylerinin incelenmesi. Dijital Teknolojiler ve Eğitim Dergisi, 1(1), 26-38.
• Sulasmi, E. (2022). Sınıf öğretmenlerinin dijital okuryazarlığı: Öğretmenlerin teknolojik cihazları kullanma becerileri üzerine bir inceleme. Eğitim ve Kültür Araştırmalarında İnovasyon Dergisi, 3(2), 140-145.
• Şenel Çoruhlu, T., & Uzun, A. (2021). Sınıf öğretmenlerinin uzaktan eğitim sürecinde karşılaştıkları problemlerin tespit edilmesi. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(2), 61–79.
• Şengül Bircan, T. & Aydın, K. (2024). Çağın becerisi: Dijital okuryazarlık ve sosyal bilgiler aday öğretmenler. ASOS Journal, 11(153), 71-85.
• Şenyurt, Y. S., & Şahin, Ç. (2022). Covid-19 salgınında uzaktan eğitim sürecinde Web 2.0 araçlarının kullanımı ile ilgili sınıf öğretmenlerinin görüşleri. Uluslararası Bilim ve Eğitim Dergisi, 5(1), 34–49.
• Tondeur, J., Aesaert, K., Prestridge, S., & Consuegra, E. (2018). A multilevel analysis of what matters in the training of pre-service teacher's ICT competencies. Computers & Education, 122, 32-42.
• Bahadırtürk, D. (2025). İlkokul öğrencilerinin dijital okuryazarlık düzeyleri ile eleştirel düşünme eğilimleri arasındaki ilişkinin incelenmesi.
• Yılmaz, H., & Arslan, E. (2024). Okul öncesi öğretmenlerinin dijital okuryazarlıkları ile okul öncesi eğitimde teknolojik araç-gereç kullanımına yönelik tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(2), 732-751.
• Yontar, A. (2019). Öğretmen adaylarının dijital okuryazarlık düzeyleri. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 7(4), 815-824. Yüksel, H. (2014). İnternet gazeteciliğinde bilgi kirliliği sorunu. Atatürk İletişim Dergisi, 6, 125-138. Zhang, W. Wang, Y. Yang, L. & Wang, C. (2020). Suspending classes without stopping learning: China’s education emergency management policy in the Covid-19 outbreak. Journal of Risk and Financial Management, 13(3), 3-6.