Mushaf'ta Eksiklik Fazlalık Tartışmalarına Mukâtil ve Câbirî Perspektifinden Bir Değerlendirme

Yıl 2022, Cilt: 7 Sayı: 13, 73 - 91, 26.06.2022

Muhammed Hayri Şahin

Öz

İslamiyet’in ilk yıllarından beri Kur’an hakkında çeşitli iftiralar atılagelmiştir. Bu makalede bugün elde bulunan Mushaf’a alınmamış ayetlerin var olup olmadığı veya aslında vahiy olmayıp mushafa yazılmış ibarelerin varlığı tartışılmıştır. Ayrıca bu tartışma ilk tam tefsir olarak günümüze ulaşmış Tefsîr-u Mukâtil b. Süleyman (ö.150 h) ile günümüz tefsirlerinden Fehmu’l-Kur’ani’l-Hakim (Muhammed Âbid el-Câbirî (ö.2010 m) tefsirleri örneğinde değerlendirilmiştir. Özellikle müsteşriklerin ve gulat şii akımlarının sahiplendikleri bu iddiaların klasik dönem ve çağdaş dönem iki müfessir tarafından nasıl değerlendirildiğinin ele alındığı bu çalışma, aynı zamanda bu iddiaların tarihi süreci üzerine yapılacak çalışmalara yol göstermeyi hedeflemektedir. Bu çerçevede her iki tefsirin konuya yaklaşımları analiz edilmiş, elde edilen bulgular tahlil edilmiş ve ortaya çıkan bilgiler tahlil edilmiştir. Sonuç olarak özellikle bugün tüm İslam Dünyasının kabul ettiği Mushaf’ta eksik ayet bulunduğu yönünde herhangi bir tartışmanın tebeu’t-tâbiîn döneminde telif edilmiş bir tefsirde yer almadığı görülmüştür. Bu sonuç, zaman içerisinde Mushaf hakkında ortaya atılan iftiraların boyutlarını göstermektedir. Bununla birlikte özellikle müsteşriklerin sahiplendikleri fakat günümüz tefsirlerince kabul edilmeyip eleştirilen Garânik olayının ise Mukâtil tefsirinde yer alması dikkat çekici olarak durmaktadır. Bu da bugünün kabulleri ile hicrî ikinci asrın kabulleri arasındaki farklılığı göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Mukâtil, Câbirî, Eksiklik, Mushaf

An Evaluation of the Debates of Deficiency and Surplus in the Mushaf from Mukatil and Jabiri Perspektive

Öz

Various slanders have been made about the Qur'an since the early years of Islam. In this article, it is discussed whether there are verses that have not been taken to Mushaf that are avai-lable today, or whether there are actually no revelations and the existence of phrases written in mushaf. In addition, this discussion has been evaluated on the example of Tafsir-u Mukatil b Suleiman (d. 150 A.D.), who has reached our days as the first complete tafsir, and the tafsir of Fehmu'l-Qur'an al-Hakim (d. 2010 A.H.), one of the modern tafsir. In particular, this study, which deals with how these claims owned by the orientalists and the Gulat Shia currents are evaluated by two interpreters of the classical period and the modern period, also aims to guide the work to be done on the historical process of these claims. Within this framework, the appro-aches of both exegesis to the subject have been analyzed, the findings obtained have been analyzed and the information obtained has been analyzed. As a result, it has been seen that any discussion that there is a missing verse in Mushaf, which is accepted by the entire Islamic World especially today, was not included in an exegesis that was published during the tebeu't-tabiin period. This result shows the extent of the slander that has been revealed about Mushaf over time. However, it is noteworthy that the Garanik incident, which was especially owned by the orientalists but was not accepted and criticized by modern-day exegetes, is included in the Muqatil exegesis. This shows the difference between today's acceptances and the acceptances of the second century of Hijra.

Anahtar Kelimeler

Tafsir, Muqatil, Jabiri, Deficiency, Mushaf

Kaynakça

• Altay, Şeyma. Mukâtil’in Tefsirinde Kur’an’ı Kur’an’la Tefsir. Sakarya: Sakarya Üniversi-tesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2015.
• Atalan, Mehmet. “Şii Kaynaklarda Ali B. Ebî Tâlip ve Fatıma Mushafı”. Dini Araştırmalar 8/23 (2005), 93-110.
• Birışık, Abdülhamit, Kıraat İlmi ve Tarihi, Bursa: Emin Yay., 2. Basım, 2014.
• Bozkurt, Nahide. “Terör ve Şiddet Bağlamında Kullanılan Rivayetlerin Yorumlanması Üzerine”. Dini Araştırmalar Dergisi 7/20 (Haziran 2004), 131-139.
• Câbirî, Fehmu’l-Kur’âni’l-Hakim et-Tefsiru’l-Vadıhu Hasebe Tertibi’n-Nuzûl. I. Cilt. Da-ru’l-Beyda: Daru’n-Neşri’l-Mağribiyye, I. Basım, 2008.
• Cerrahoğlu, İsmail. Tefsir Usulü, Ankara: Elif Ofset, 1979.
• Cerrahoğlu, İsmail. “Garânik Meselesinin İstismarcıları”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fa-kültesi Dergisi 24/1 (1981), 69-91.
• Cerrahoğlu, İsmail. “Garânik”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 13/361-366. İs-tanbul: TDV Yayınları, 1996.
• Çelik, Ahmet - Ali Rafet Özkan. “Yeni Bir Evanjelik Hıristiyan Taktiği: Uydurma Kur’ân el-Furkanu’l-Hakk”. EKEV Akademisi Dergisi 10/28 (Yaz 2006), 13-30.
• Dadan, Ayşegül. Ümmü Eymen Hayatı ve Şahsiyeti. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2009.
• Demirci Muhsin. “Nesih Bağlamında Recim Âyeti Sorunu”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 18 (2000), 101-119.
• Erul, Bünyamin. “Ümmü Eymen”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 42/317. İs-tanbul: TDV Yayınları, 2012.
• Gördük, Yunus Emre. “Tefsirde Tivayet-Yorum İlişkisi Üzerine Kronolojik Bir Analiz: Garânik Olayı Örneği”. Artuklu Akademi 5/1 (Haziran 2018), 1-38.
• Gözeler, Esra, vd. “Corpus Coranicum Projesi: Kur’ân’ı Geç Antik Döneme Ait Bir Metin Olarak Okumak”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 53/2 (2012), 219-253. https://doi.org/10.1501/Ilhfak_0000001373
• Hamidullah, Muhammed, İslâm Peygamberi, çev. Salih Tuğ. Ankara: İmaj Yayınları, 2003.
• Hizmetli, Sabri. İslâm Tarihi. Ankara: Yeni Çizgi Yay., II. Basım, 1995
• İbn Ebi Hâtim, Ebu Muhammed. Tefsiru’l-Kur’ani’l-Azim. thk. Esad Muhammed Tayyib. b.y.: Mektebetü Nezzar Mustafa Elbaz, III. Basım, 1419/1998.
• İbn Kesîr, Ebu’l-Fida İsmail. Tefsiru’l-Kur’ani’l-Azim. thk. Muhammed Hüseyin Şemsud-din. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, I. Basım, 1419/1998.
• İbnu’n-Nedîm. el-Fihrist. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, ts.
• Kara, Seyfullah. “Hz. Peygamber’e Karşı Oryantalist Bakış ve Bu Bakışın Kırılmasında Metodolojik Yaklaşımın Önemi”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 23 (Eylül 2005), 145-169.
• Keskin, Kevser. Oniki İmamcı Şii Rivayet Kaynaklarında Fâtıma Mushafı İle İlgili Rivayet-lerin Değerlendirilmesi. Yalova: Yalova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Kızılabdullah, Şahin. “Dinlerde Barışın Teolojik Temelleri: Yahudilik, Hıristiyanlık ve İs-lam”. Dini Araştırmalar Dergisi 21/53 (Haziran 2018), 169-186. https://doi.org/10.15745/da.422754
• Konaklı, Numan. “İ’cazu’l-Kur’an Fikri: Mahiyet, Tarihsel Süreç ve Literatür”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 43 (2012/2), 251-290.
• Kondi, Şaban. “Şia’da Kur’an’ın Mevsukiyeti Sorunu: el-İntisar Adlı Eser Özelinde Bir Değerlendirme”. İlahiyat Akademi Dergisi 10 (Aralık 2019), 169-192.
• Korkmaz, Sıddık. Tarihin Tahrifi İbn Sebe Meselesi, Ankara: Araştırma Yayınları, II. Ba-sım 2012.
• Kurtubî, Muhammed b. Ahmed. el-Câmi’ li Ahkâmi’l-Kur’ân. thk. Ahmed el-Burduni – İbrahim Atfeyyeş. Kahire: Daru’l-Kütübi’l-Mısriyye, II. Basım, 1384/1964.
• Mâturîdî, Ebu Mansur. Te’vîlât-u Ehli’s-Sünne. thk. Mecdi Baslum. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, I. Basım, 1426/2005.
• Mukâtil b. Süleyman, Ebu’l-Hasen. Tefsîr-u Mukâtil b. Süleymân. thk. Abdullah Mahmud Şehhate. b.y.: el-Hey’etü’l-Ammetü’l-Mısriyyetü li’l-Kitab Yay. 1989.
• Öz, Mustafa. “Gâliyye”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul: TDV Yay., 1996, 13/333-337.
• Öz, Mustafa. Türkiye’de Misyonerlik Faaliyetleri, İstanbul: Ensar Neşriyat, 2005, 319-324.
• Öztürk, Mustafa. Kur’ân ve Aşırı Yorum, Ankara: Ankara Okulu Yay., I. Basım, 2004.
• Râzî, Fahreddin. Mefâtîhu’l-Ğayb. Beyrut: İhyau’t-Turasi’l-Arabi Yayınları, 1420/1999.
• Siber, Şinasi. “Bâbîlik ve Bahâîlik”. Diyanet İşleri Başkanlığı Dergisi 1/5 (Ekim 1962), 27-31.
• Suyûtî, Celâleddin Abdurrahman. el-İtkân fî Ulumi’l-Kur’an, thk. Muhamed ebu’l-Fadl İb-rahim. b.y.: el-Hey’etül-Mısriyyetü’l-Ammetü li’l-Kitab Yay., 1974.
• Şahavatov, Sabuhi. “İmamiyye Şiası’nın Kur’an’ın Tahrifi Konusuna Yaklaşımı”. Usul İslâm Araştırmaları 22/22 (Aralık 2014), 43-61.
• Şahin, Muhammed Hayri. Tefsir’de Usul Farklılığı Mukâtil ile Câbirî Örneği. İstanbul: Hi-peryayın, I. Basım, 2021.
• Şahin, Muhammed Hayri. “Tefsirde İsrailiyat Tartışmaları: Mukâtil b. Süleyman ile Mu-hammed Âbid el-Câbirî Örneği”. Turkish Studies –Religion 16/1 (Mart 2021), 85-101. http://dx.doi.org/10.47091/TurkishStudies.49415
• Taberî, Ebu Cafer Muhammed b. Cerir. Târîhu’r-Rusul ve’l-Mülûk. thk. Ahmed Muham-med Şakir. Beyrut: Dâru’t-Turâs, 1387/1967.
• Taberî, Ebu Cafer Muhammed b. Cerir. Câmiu’l-Beyân fî Te’vili’l-Kur’an. thk. Ahmed Muhammed Şakir. b.y.: Müessesetü’r-Risale, I. Basım, 1420/2000.
• Uyar, Mazlum. İmamiyye Şiasında Düşünce Ekolleri Ahbârîlik, İstanbul: Ayışığı Kitapları, I. Basım, 2000.
• Üçok, Bahriye. İslâm’dan Dönenler ve Yalancı Peygamberler, Ankara: Ankara Üniversi-tesi İlahiyat Fakültesi Yay., 1967.
• Yavuz, Adil. “Kur’ân’da Eksiklik Olduğu İddiaları Bağlamında Bazı Surelerle İlgili Riva-yetler Üzerine Bir Değerlendirme (Ahzâb, Muavvizeteyn, Kunut ve Nurayn Rivayetleri)”. Marife 6/1 (Nisan 2006), 7-39.
• Yavuz, Adil. “Evlenmeyi Haram Kılan “Beş Kez Süt Emme” Üzerine Bir Değerlendirme (Kur’ân’dan Bir Âyet mi, Peygamberimizden Gelen Bir Rivayet mi?)”. Necmettin Erbakan Üni-versitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 23/23 (Kasım 2006), 51-71.
• Yavuz, Adil. “Âdemoğlunun İki Vadi Malı Olsa Rivayeti Üzerine Bir Değerlendirme –Kur’an’da Eksiklik İddiaları Bağlamında-”. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 22/22 (Kasım 2006), 132-157.
• Yurdagür, Metin. Kelam Tarihi. İstanbul: İFAV Yayınları, V. Basım, 2021.
• Zakzuk, Mahmud Hamdi. Oryantalizm veya Medeniyet Hesaplaşmasının Arka Plânı. çev. Abdülaziz Hatip. İzmir: Işık Yayınları, 1993.
• Zemahşeri, Ebu’l-Kasım. el-Keşşaf an Hakaiki Ğavamidi’t-Tenzil. Beyrut: Daru’l-Kitabi’l-Arabi, III. Basım, 1407/1986.