İlaç Sektöründe Etiğin Kurumsallaşması: Satış Temsilcilerinin Algıları Üzerine Bir Araştırma

Yıl 2021, Cilt: 23 Sayı: 41, 343 - 360, 31.12.2021

Rıza Feridun Elgün , Ayşehan Çakıcı , Celil Çakıcı

Öz

İlaç mümessillerinin çalıştıkları firmalarda etiğin doğrudan/dolaylı kurumsallaşma algılarını belirlemek üzere bir araştırma yapılmıştır. Veriler, literatüre bağlı olarak geliştirilen bir anketin ilaç mümessilleri üzerinde cinsiyet ve çalışılan firmanın sermaye yapısına göre oluşturulan kota örneklemesi temelinde, 03.10.2019-13.12.2019 tarihleri arasında çevrimiçi uygulanmasıyla toplanmıştır. Verilerin analizinde; tanımlayıcı istatistiklerin yanı sıra tek örneklem t-testi ve iki yönlü MANOVA’dan yararlanılmıştır. Yabancı sermayeli şirketlerde etiğin her iki boyutta da daha fazla kurumsallaştığı belirlenmiştir. Çalışanların etiğin doğrudan kurumsallaşmasını dolaylı kurumsallaşmasına kıyasla daha yüksek algıladıkları bulgulanmıştır. Ayrıca, yabancı sermayeli firmalarda çalışanların yerli sermayeli firmalarda çalışanlara kıyasla etiğin hem doğrudan hem de dolaylı yoldan kurumsallaşmasına ilişkin algılarının daha yüksek olduğu tespit edilmiştir. Çalışma, yerli ilaç firmalarının, iyi uygulama örneği olabilen yabancı şirketlerden kıyaslama yoluyla örgütsel öğrenme yoluna gitmeleri önerisi ile son bulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Etik, Etiğin Kurumsallaşması, Türkiye İlaç Sektörü

Institutionalization of Ethics in the Pharmaceutical Industry: A Research on the Perceptions of Sales Representatives

Öz

This study is conducted to determine the direct/indirect institutionalization perceptions of the pharmaceutical sales representatives in the company where they work. The data were collected from drug representatives between 03.10.2019-13.12.2019 based on a quota sampling according to gender and the capital structure of the companies through an online survey developed based on the literature. In the analysis of the data, besides descriptive statistics, one-sample t-test and two-way MANOVA were used. The results of the study show that in foreign companies, ethics is more institutionalized in both dimensions and employees perceive direct institutionalization of ethics higher than indirect institutionalization. Also, it has been determined that employees working in foreign firms have higher perceptions about the institutionalization of ethics both directly and indirectly compared to those working in local firms. The study ends with the suggestion of local pharmaceutical companies to adopt an organizational learning approach by benchmarking foreign companies, which can be an example of good practice.

Anahtar Kelimeler

Ethics, Institutionalization of Ethics, Turkish Pharmaceutical Industry

Kaynakça

• Akarsu, B. (1998), Felsefe Terimleri Sözlüğü, Ankara: Savaş Yayınları.
• Akbaş, T. T. (2010), Örgütsel Etik İklim, Kişi-Örgüt Uyumu, Örgütsel Bağlılık ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışı İlişkisi; Görgül Bir Araştırma, (Doktora Tezi), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı, Ankara.
• Akkoç, İ. (2008), Organizasyon Yapısı ve Liderliğin Satış Gücü Performansı Üzerindeki Etkisi: İlaç Sektörü Örneği, (Doktora Tezi), Dumlupınar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Ana Bilim Dalı, Kütahya.
• Aksu, H. (2006), İlaç Mümessillerinin İlaç Tanıtımında Kullandıkları Kişisel Satış Yöntemleri ve Etkileri: Sivas’ta Bir Uygulama, (Yüksek Lisans Tezi), Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı Üretim Yönetimi ve Pazarlama Bilim Dalı, Sivas.
• Alpar, R. (2011), Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistiksel Yöntemler, 3.baskı, Ankara: Detay yayıncılık.
• Arslan M.; Berkman Ü. (2009), Dünya’da ve Türkiye’de İş Etiği ve Etik Yönetimi, Türk Sanayicileri ve İş Adamları Derneği Yayını, Haziran, Yayın No: TÜSİAD/T-2009-06-492.
• Aycan, Z. (2001), Human Resource Management in Turkey-Current Issues and Future Challenges, International Journal of Manpower, 22, (3), 252-260.
• Bozyiğit, S.; Akkan, E. (2013). Kişisel Satışta Etik: Adana İlindeki Tıbbi Satış Temsilcilerinin Etik Tutumlarının İncelenmesi, Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 28, (1), 49-79.
• Brenner, S. N., (1992), Ethics Programs and Their Dimensions, Journal of Business Ethics, 11, (5/6), 391–399.
• Carlson, D. S.; Perrewe P. L. (1995), Institutionalization of Organizational Ethics Through Transformational Leadership, Journal of Business Ethics, 14, (10), October, 829-838.
• Carroll, Archie B. (1987), In Search of The Moral Manager, Business Horizons, 30, (2), 7-15.
• Civaner, M. (2005a), Halkla İlişkilerin Yeni Boyutu: İlaç Şirketleri Biyoetiği Nasıl Kullanıyor?, Türkiye Klinikleri Journal of Medical Ethics-Law and History, 13, (2), 140-142.
• Civaner, M. (2005b), İlaç Şirketlerinin Pazarlama Yöntemleri ve Hekimlere Etkileri, Hekim Forumu, Ocak- Mart, 12, (9), 1-6.
• Civaner, M. (2006a), Türkiye’de İlaç Şirketlerinin Kullandıkları Pazarlama Yöntemleri ve Hekimlerin Bu Konudaki Değerlendirmelerinin Etik Açıdan Sorgulanması, (Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Deontoloji ve Tıp Tarihi Anabilim Dalı, Ankara.
• Civaner, M. (2006b), İlaç Şirketlerinin Pazarlama Yöntemleri ve Hekimlere Etkileri, H. Hatemi, ve H. Doğan (Ed.), Medikal Etik 6, Tıp Uygulamalarındaki Yeni Gelişmeler ve Etik İkilemler içinde (ss.33-39), İstanbul: Ekin yayınevi.
• Civaner, M. (2008), Tanıtım Kaynaklı Etik Sorunlara Yönelik Bir Öneri: Ulusal İlaç Bilgi Ağı, Türk Psikiyatri Dergisi, 19, (3), 310-317.
• Civaner, M. (2014), İlaç Şirketlerinin Pazarlama Yöntemleri, Bulletin of Thoracic Surgery / Toraks Cerrahisi Bülteni, 5, (1), 33-39.
• Cleek, M. A.; Leonard, S. L. (1998), Can Corporate Codes of Ethics Influence Behavior?, Journal of Business Ethics, 17, (6), April, 619- 630.
• Çokluk, Ö.; Şekercioğlu, G.; Büyüköztürk, Ş. (2012), Sosyal Bilimler İçin Çok Değişkenli İstatistik SPSS ve LISREL Uygulamaları, 2.baskı, Ankara: Pegem Akademi.
• Daft, R. L. (1998), Organization Theory and Design, 6th Edition, Ohio: South-Western Educational Publishing, USA.
• Daft, R. L. (2008), Organization Theory and Design, 10 th Edition, South-Western Cengage Learning, USA.
• Deliorman, R. B. ve Kandemir, A. Ü. (2009), “Kamu Kurumu Niteliğinde Meslek Kuruluşları ve Etik, Yolsuzluğun Önlenmesi İçin Etik Projesi Akademik Araştırma Çalışması”, http://etik.gov.tr/wp-content/uploads/2019/02/refikabakoglu-kamukurumuniteligindemeslekkuruluslariveetik.pdf, (05.06.2019).
• Eren, M. (2012), Sağlık Biraz da Kirlenmiş Bir Alan Türkiye Sağlık Sektörü İçerisinde Mümessiller, Çalışma ve Toplum Dergisi, 1, (32), 187-218.
• Fickweiler, F.; Fickweiler, W.; Urbach, E. (2017), Interactions Between Physicians and The Pharmaceutical Industry Generally and Sales Representatives Specifically and Their Association with Physicians Attitudes and Prescribing Habits: A Systematic Review, BMJ, British Medical Journal Open, 7, (9), 1-12.
• Filizöz, B. (2011), Etik ve Etiğe İlişkin Temel Kavramlar, S. Zeyyat (Ed.), İşletme Etiği içinde (ss. 2-38), İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım, Nisan.
• Foote, M. F. (2009), “Employee Learning and The Institutionalization of Ethics,” Doctoral Dissertation, University of Georgia, Athens, https://getd.libs.uga.edu/pdfs/foote_marianne_f_200908_phd.pdf, (06.04.2019).
• Gök, S. (2009), Çalışma Yaşamında İş Etiği: Bir Alan Araştırması, Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 57, 550-577.
• İEİS (2017) - İlaç Endüstrisi İşverenler Sendikası, “Türkiye İlaç Sektörü 2017 Raporu”, s.20, http://ieis.org.tr/ieis/tr/sektorraporu2017/#23 (05.03.2019).
• İlhan, S. (2005), İş Ahlakı: Kuramsal bir yaklaşım, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7, (2), 258-275.
• Jose, A.; Thibodeaux, M. S. (1999), Institutionalization of Ethics: The Perspective of Managers, Journal of Business Ethics, 22, 133–143.
• Kalaycı, Ş. (2006), SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri, Ankara: Asil Yayın Dağıtım Ltd. Şti.
• Kandemir, A.Ü. (2010), The Influence of Institutionalization of Ethics on Job Satisfaction and Organizational Justice, (Yüksek Lisans Tezi ), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi Ana Bilim Dalı.
• Kandemir, A. Ü. (2012), Etiğin Kurumsallaşmasının İş Tatminine ve Örgütsel Adalete Olan Etkisi, Yönetim Dergisi, 71, 34-55.
• Koonmee, K.; Singhapakdi, A.; Virakul B., Lee, D. J. (2010), Ethics Institutionalization, Quality of Work Life, and Employee Job-Related Outcomes: A Survey of Human Resource Managers in Thailand, Journal of Business Research, Vol. 63, No. 1, 20-26.
• Kılınç, İ.; Ağraş, S. (2010), İş Etiği, Ö, D. E. Özler (Ed.), Örgütsel Davranışta Güncel Konular içinde (ss.65-80), Eylül, Bursa: Ekin Basım Dağıtım.
• Kulualp, H. G.; Yiğit, M. (2019), Tıbbi Satış Mümessillerinin Etik Davranış Algılarının Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2, (38), 261-278.
• Lexchin, J. (1993), Interactions Between Physicians and The Pharmaceutical Industry: What Does The Literature Say?, CMAJ, Canadian Medical Association Journal, 149, (10), 1401-1407.
• Mahmutoğlu, A. (2009), Etik ve Ahlâk; Benzerlikler, Farklılıklar ve İlişkiler, Türk İdare Dergisi, 81, Haziran/Eylül, (463-464), 225-249.
• Marta, J. K. M.; Singhapakdi, A.; Lee, D. J.; Sirgy, M. J.; Koonmee, K.; Virakul, B. (2013), Perceptions About Ethics Institutionalization and Quality of Work Life: Thai Versus American Marketing Managers, Journal of Business Research, 66, (3), 381-389.
• Mert, M. (2016), Yatay Kesit Veri Analizi Bilgisayar Uygulamaları, Ankara: Detay yayıncılık.
• Özyer, K. (2010), Etik İklim ve İşten Ayrılma Niyeti Arasındaki İlişkide Örgütsel Bağlılık ve İş Tatmininin Düzenleyici Rolü, (Doktora Tezi) ,Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Ana Bilim Dalı, Ankara.
• Purcell, T. V. (1977), Institutionalization Ethics in to Top Management Decisions, Public Relations Quarterly, Summer, 15-20.
• Robertson, D. C.; Schlegelmikh, B. B. (1993), Corporate Institutionalization of Ethics in The United States and Great Britain, Journal of Business Ethics, Vol. 12, No. 4, 301-312.
• Singh, J. B. (2011), Determinants of The Effectiveness of Corporate Codes of Ethics: An Empirical Study, Journal of Business Ethics, 101, (3), 385-395.
• Singhapakdi, A.; Vitell, S. J., (2007), Institutionalization of Ethics and its Consequences: A Survey of Marketing Professionals, Journal of the Academy of Marketing Science, 35, (2), 284-294.
• Singhapakdi, A.; Sirgy, M. J.; Lee, D. J.; Vitell, S. J. (2010), The Effects of Ethics Institutionalization on Marketing Managers: The Mediating Role of Implicit Institutionalization and The Moderating Role of Socialization, Journal of Macromarketing, 30, (1), 77-92.
• Sims, R. R., (1991), The Institutionalization of Organizational Ethics, Journal of Business Ethics, 10, (7), 493-506.
• Thomson, A. N.; Craig, B. J.; Barham, P. M. (1994), Attitudes of General Practitioners in New Zealand to Pharmaceutical Representatives, BMJ, British Journal of General Practice, 44, (382), 220-223.
• Torlak, Ö.; Tiltay, M. A.; Özkara, B. Y.; Doğan, V. (2014), The Perception of Institutionalisation of Ethics and Quality of Work Life: The Perspective of Turkish Managers, Social Business, 4, (2), 169-180.
• Trevino, L. K.; Brown, M. E. (2004), Managing to be Ethical: Debunking Five Business Ethics Myths, The Academy of Management Executive, Vol. 18, No. 2, 69-81.
• Ural A. ve Kılıç İ. (2006), Bilimsel Araştırma Süreci ve SPSS ile Veri Analizi (SPSS 10. 0- 12.0 for Windows), 2. Basım, Ankara: Detay Yayıncılık.
• Wager, E. (2003), How to Dance with Porcupines: Rules and Guidelines on Doctors' Relations With Drug Companies, British Medical Journal, 326, (7400), 1196-1198.
• Weber, J. (1993), Institutionalizing Ethics into Business Organizations: A Model and Research Agenda, Business Ethics Quarterly, 3, (4), October, 419-436.
• Valentine, S.; Barnett, T. (2003), Ethics Code Awareness, Percieved Ethical Values and Organizational Commitment, Journal of Personal Selling and Sales Management, XXIII, (4), Fall, 359-367.
• Valerio, A. M.; Robert J. L. (2005), Executive Coaching: A Guide for the HR Professional, February, San Fransicso: John Wiley and Sons Inc.
• Yağcı Küpeli, B.; Kiper, N. (2016), Hekimler ve İlaç Endüstrisi, Çukurova Medical Journal, 41, (4), 777-781.
• Yıldız, G. (2009), İş Etiğinin Kurumsallaşmasında Örgüt Kültürünün Etkisi, (Yüksek lisans tezi), Marmara Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Ana Bilim Dalı, İstanbul.
• Yolal, M. (2016), Turizm Araştırmalarında Örnekleme Bibliyometrik Bir Araştırma, Detay Yayıncılık- Akademik Kitaplar.