ÖĞRETMEN ADAYLARININ ÇEVRE OKURYAZARLIK BİLEŞENLERİNİN FARKLI DEĞİŞKENLERE GÖRE İNCELENMESİ

Yıl 2019, Sayı: 50, 227 - 253, 26.04.2019

Cengiz Özyürek Filiz Demirci , Hatice Güler Jülide Sarıgöl , Banu Tepe , Murat Çetinkaya

https://doi.org/10.21764/maeuefd.411195

Cited By: 4

Öz

Bu
araştırmada Giresun Üniversitesi Eğitim Fakültesi öğrencilerinin çevre okuryazarlık
seviyelerini belirlemek ve çeşitli değişkenler açısından bir değerlendirmesini
yapmak amaçlanmıştır. Araştırma tarama modelinde yapılmış, veri toplama aracı
olarak “Çevre Okuryazarlığı Ölçeği (Kahyaoğlu, 2011)” kullanılmıştır. Öğrenci
bilgilerini öğrenmek için de araştırmacılar tarafından hazırlanan “Kişisel
Bilgi Formu” kullanılmıştır. Araştırma verileri, 2017-2018 eğitim-öğretim
yılında Giresun Üniversitesi eğitim fakültesinde 4. sınıfta okuyan 259 öğretmen
adayından toplanmıştır. Araştırma sonucunda öğretmen adaylarının çevre
okuryazarlığı ölçeğinin alt boyutlarından olan çevreye yönelik endişe
düzeylerinin “çok yüksek” , çevreyi kullanım düzeylerinin “yüksek”, çevreye yönelik
tutumlarının “orta” ve çevre bilgisinin “yetersiz” düzeyde olduğu söylenebilir.
Ölçeğin alt boyutları demografik özellikler açısında karşılaştırıldığında kız
öğretmen adaylarının çevreye yönelik tutumlarının erkeklere göre daha olumlu
olduğu, yine düz lise mezunlarının anadolu lisesi mezunlarına göre çevreye yönelik
tutumlarının daha olumlu olduğu, yerleşim yerlerine göre nüfusu büyük yerleşim
yerinde yaşayan öğretmen adaylarının çevre bilgisinin nispeten fazla olduğu
söylenebilir. Çevre eğitimi alım durumunun ve sınıf seviyelerinin ise öğretmen
adaylarının çevreye ilişkin endişe, kullanım, tutum ve bilgi üzerinde anlamlı
bir etkisinin olmadığı söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Çevre okuryazarlığı, öğretmen adayı, ilişkisel tarama

Kaynakça

• Ahi, B., & Özsoy, S. (2015). İlkokullarda görev yapan öğretmenlerin çevreye yönelik tutumları: cinsiyet ve mesleki kıdem faktörü. Kastamonu Eğitim Dergisi, 23(1), 31-56.
• Akıllı, M., & Genç, M. (2015). Ortaokul öğrencilerinin çevre okuryazarlığı alt boyutlarının çeşitli değişkenler açısından değerlendirilmesi. Sakarya University Journal of Education, 5(2), 81-97.
• Alagöz, B. (2009). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarında çevre bilincinin geliştirilmesinde probleme dayalı öğrenme yönteminin etkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İlköğretim Anabilim Dalı, Ankara.
• Altınöz, N. (2010). Fen bilgisi öğretmen adaylarının çevre okuryazarlık düzeyleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İlköğretim Fen Bilgisi Eğitimi Anabilim Dalı, Sakarya.
• Altunışık, R., Coşkun, R., Bayraktaroğlu, S., & Yıldırım, E. (2010). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri: SPSS uygulamalı (4. Baskı). Sakarya: Sakarya Kitabevi.
• Amirshokoohi, A. (2010). Elementary pre-service teachers’ environmental literacy and views toward science, technology, and society (STS) issues. Science Educator, 19(1), 56-63.
• Arık, S. (2017). Fen Bilimleri Öğretmen Adaylarının çevre sorunlarına yönelik tutumları ve çevre kirliliğine yönelik metaforik algıları, Kastamonu Eğitim Dergisi, 25(3), 1147-1164.
• Bartosh, O. (2003). Environmental education: Improving student achievement. The Evergreen State College, Master thesis, Olympia, Washington.
• Benzer, E. (2010). Proje tabanlı öğrenme yaklaşımıyla çevre eğitimi dersinin fen bilgisi öğretmen adaylarının çevre okuryazarlığına etkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İlköğretim Anabilim Dalı, İstanbul.
• Brown, F. S. (1997). Characterizing effective environmental education and its impact on stunedts’ environmental attitudes. (ERIC Document Reproduction Service No.ED434800).
• Can, A. (2014). SPSS ile bilimsel araştırma sürecinde nicel veri analizi (3. Baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Carrier, S. J. (2009). Environmental education in the schoolyard: Learning styles and gender. The Journal of Environmental Education, 40(3), 2-12.
• Chun, B. A. (2008). Geographical perspectives strengthened by GIS in an ınterdisciplinary curriculum: Empirical evidence for the effect on environmental literacy and spatial thinking ability. Unpublished Dissertation, New York State University, USA.
• Coyle, K. (2005). Environmental literacy in America what ten years of NEETF/Roper research and related studies say about environmental literacy in the U.S. Washington, D.C.: the national environmental education & training foundation. Retrieved from https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED522820.pdf .
• Creswell, J. W. (2009). Research design: qualitative, quantitative, and mixed merhods approaches. London: SAGE Publication.
• Culen, G. R., & Volk, T.L. (2000). Effects of an extended case study on environmental behavior and associated variables in seventh- and eighth-grade students. The Journal Environmental Education, 31(2), 9-15.
• Dibgy, B. L. C. (2010). An examination ımpact of non-formal and informal learning on adult environmental knowledge, attitudes, and behaviors, Unpublished Doctoral Dissertation, University of Minnesota, U.S.
• Disinger, J. F., & Roth, C. E. (1992). Environmental literacy, ERIC/CSMEE Digest (Colombus, OH, ERIC Clearinghouse for Science, Mathematics and Environmental Education, ED 351201).
• Dunlap, R. E., & Van Liere, K. D. (1978). The ‘new environmental paradigm’. Journal of Environmental Education, 9(4), 10–19.
• Ekiz, D. (2013). Bilimsel araştırma yöntemleri: yaklaşım, yöntem ve teknikler (3. Baskı). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Erdoğan, G. (2007). Çevre Eğitiminde Küresel Isınma konusunun öğrenilmesinde Proje tabanlı öğrenmenin etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Zonguldak Karaelmas Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eğitim Programları Anabilim Dalı, Zonguldak.
• Erdoğan, M. (2009). Fifth grade students’ environmental literacy and the factors affecting students’ environmentally responsible behaviors. Unpublished PhD Thesis, Middle East Technical University, Ankara.
• Erol, G. H. (2005). Sınıf öğretmenliği ikinci sınıf öğrencilerinin çevre ve çevre sorunlarına yönelik tutumları. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İlköğretim Anabilim Dalı, Denizli.
• Erol, H. G. & Gezer, K. (2006). Prospective of elementary school teachers’ attitudes toward environment and environmental problems. International Journal of Environmental and Science Education, 1 (1), 65 – 77.
• Erten, S. (2004). Çevre eğitimi ve çevre bilinci nedir, çevre eğitimi nasıl olmalıdır? Çevre ve İnsan Dergisi, Çevre ve Orman Bakanlığı Yayın Organı. Sayı 65-66. 2006/25 Ankara.
• Farmer, J., Knapp, D., & Benton, G.M. (2007). An elementary school environmental education field trip: Long-Term effects on ecological and environmental knowledge and attitude development. The Journal of Environmental Education, 38(3), 33-42.
• Fettahlıoğlu, P. (2012). Fen Bilgisi öğretmeni adaylarının çevre okuryazarlığının geliştirilmesine yönelik olarak argümantasyon ile probleme dayalı öğrenme yaklaşımının kullanımı. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İlköğretim Anabilim Dalı, Ankara.
• Field, A. (2009). Discovering statistics using SPSS (3rd Ed.). London: Sage Publication.
• Fraenkel, J., Wallen, N., & Hyun, H. H. (2012). How to design and evaluate research in education. Boston: McGraw Hill.
• Gough, A. (2002). Mutualism: A different agenda for environmental and science education. International Journal of Science Education, 24(11), 1201-1215.
• Green, S. B., & Salkind, N. J. (2005). Using SPSS for windows and macintosh: analyzing and understanding data (4th Ed.). New Jersey: Pearson.
• Güneş. G. (2010). Öğretmen adaylarının temel astronomi konularında bilgi seviyeleri ile bilimin doğası ve astronomi özyeterlilikleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İlköğretim Anabilim Dalı, Adana.
• Gürbüz, H., & Çakmak, M. (2012). Biyoloji eğitimi bölümü öğrencilerinin çevreye yönelik tutumlarının incelenmesi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 19, 162-173.
• Hess-Quimbita, G., & Pavel, M. (1996). Assessing an environmental attitude development model: Factors influencing the environmental attitudes of college students. (ERIC Document Reproduction Service No.ED394438).
• Jinliang, W., Yunyan, H., Ya, L., Xiang, H., Xiafei, W., & Yuanmei, J. (2004). An analysis of environmental awareness and environmental education for primary school and high school students in Kunming. Chinese Education and Society, 37(4), 24-31.
• Kahyaoğlu, E. (2011). An assessment of environmental literacy of Turkish science and technology teachers. Unpublished Doctoral Thesis, Middle East Technical University, The Graduate School of Natural And Applied Sciences, Secondary Science And Mathematics Education, Ankara.
• Kahyaoğlu, M., Daban, Ş., & Yangın, S. (2008). İlköğretim öğretmen adaylarının çevreye yönelik tutumları. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 11, 42- 52.
• Kaplowitz, M. D., & Levine, R. (2005). How environmental knowledge measures upto at a big ten university. Environmental Education Research, 11(2), 143-160.
• Karasar, N. (2017). Bilimsel araştırma yöntemi: kavramlar ilkeler teknikler (32. Baskı). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Karatekin, K., & Aksoy, B. (2012). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının çevre okuryazarlık düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi, Turkish Studies International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 7(1), 1423-1438.
• Karatekin, K. (2011). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının çevre okuryazarlık düzeylerinin belirlenmesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İlköğretim Anabilim Dalı, Ankara.
• Kışoğlu, M. (2009). Öğrenci Merkezli Öğretimin Öğretmen Adaylarının Çevre Okuryazarlığı Düzeyine Etkisinin Araştırılması. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Biyoloji Eğitimi Anabilim Dalı, Erzurum.
• Kibert, N. C. (2000). An analysis of the correlations between the attitude, behavior, and knowledge components of environmental literacy in undergraduate university students. Unpublished Master Thesis, University Of Florida, U.S.
• Kuhlemeier, H., Bergh, V. D. H., & Lagerweij, N. (1999). Environmental knowledge, attitudes, and behavior in Dutch secondary education. The Journal of Environmental Education, 30(2), 4-14.
• Lord, T. R. (1999). A Comparison between traditional and constructivist teaching in environmental science. Journal of Environmental Education, 30(3), 22-28.
• Marın, C. M., & Yıldırım, U. (2004). Çevre sorunlarına çağdaş yaklaşımlar. İstanbul: Beta Yayın Dağıtım.
• Murphy, T. P. (2002). The Minnesota report card on environmental literacy. Hamline University, Center for Global Environmental Education. (ERIC Reproduction Service No. ED 474505)
• Nelson, W. A. (1996). Environmental literacy and residential outdoor education programs. Unpublished Dissertation, La Verne University, La Verne, California.
• O’Brien, M. R. S. (2007). Indications of environmental literacy: using a new survey ınstrument to measure awareness, knowledge, and attitudes of university-aged students, Unpublished Master Dissertation, Iowa State University, U.S
• Owens, M. A. (2000). The environmental literacy of urban middle school teachers. Unpublished Dissertation, Emory University, Georgia, US.
• Palmer J. & Neal P. (1996). The handbook of environmental education, London: Routledge.
• Parlak, B. (2004). Çevre-ekoloji-çevrebilim: kavramsal bir tartışma. M.C. Marın ve U. Yıldırım (Ed.), Çevre sorunlarına çağdaş yaklaşımlar: Ekolojik, ekonomik, politik ve yönetsel perspektifler (s.13-30). İstanbul: Beta Yayın Dağıtım.
• Roth C. E. (2002). A questioning framework for shaping environmental literacy US, Earthlore associates, The Center for Environmental Education of Antioch New England Institute.
• Sevinç, V., Balkan Kiyici, F., Sevinç Altaş, S., & Altınöz, N. (2010). Fen Bilgisi Öğretmen Adaylarının Çevre Okuryazarlık Düzeylerinin Belirlenmesi. International Conferance New Horizons in Education, KKTC.
• Şahin, M. (2015). Ortaokul öğrencilerinin çevre okuryazarlığı düzeylerinin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Aksaray Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, Aksaray.
• Şahin, N. F., Cerrah, L., Saka, A., & Şahin, B. (2004). Yüksek öğretimde öğrenci merkezli çevre eğitimi dersine yönelik bir uygulama. Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24(3), 113–128.
• Şama, E. (2003). Öğretmen adaylarının çevre sorunlarına yönelik tutumları. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23(2), 99-110.
• Taşkın, O. (2004). Postmaterialism, new environmental paradigm and ecocentric approach: a qualitative and quantitative approach study of environmental attitudes of Turkish senior high school students. Unpublished PhD Thesis, Indiana University, Bloomington, IN.
• Teksöz, G., Şahin, E., & Ertepınar, H. (2010). Çevre okuryazarlığı, öğretmen adayları ve sürdürülebilir bir gelecek. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 39, 307-320.
• Timur, S., (2011). Fen bilgisi öğretmen adaylarının çevre okuryazarlık düzeylerinin belirlenmesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İlköğretim Fen Bilgisi Eğitimi Anabilim Dalı, Ankara.
• Timur, S., Yılmaz, Ş., & Timur, B. (2013). Öğretmen adaylarının çevreye yönelik davranışlarının incelenmesi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, X(1), 125-141.
• Tuncer, G., Sungur, S., Tekkaya, C. ve Ertepınar, H. (2004). Environmental attitudes of the 6th grade students from rural and urban areas: a case study for Ankara. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 26, 167-175.
• Tuncer, G., Tekkaya, C., & Sungur, S. (2006). Öğretmen adaylarının sürdürülebilir kalkınma ile ilgili inançları: Cinsiyet ve çevre dersine katılımın etkisi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31, 179-187.
• Tuncer, G., Tekkaya, C., Sungur, S., Çakıroğlu, J., Ertepınar, H., & Kaplowitz, M. (2009). Assessing pre-service teachers’ environmental literacy in Turkey as a mean to develop teacher education programs. International Journal of Educational Development, 29, 426-436.
• US EPA (1996). Report Assessing Environmental Education in the United States and Implimentatin of the National Environmental Education Act of 1990. (ERIC Reproduction Service No. ED 403 146).
• Willis, A.L. (1999). A survey of the environmental Literacy of high school junior and senio science students from a SouthestTexas School District. Unpublished Dissertation, Houston University, Houston.
• Yavetz, B., Goldman, D., & Pe'er, S. (2009). Environmental literacy of pre-service teachers in Israel: a comparison between students at the onset and end of their studies', Environmental Education Research, 15(4), 393-415.
• Yıldırım, C., Bacanak, A., & Özsoy, S. (2012). Öğretmen adaylarının çevre sorunlarına karşı duyarlılıkları. Kastamonu Eğitim Dergisi, 20(1), 121-134.