OKUL ÖNCESİ ÖĞRETMENLERİNİN BİLİNÇLİ FARKINDALIK VE TÜKENMİŞLİK PUANLARI ARASINDAKİ İLİŞKİNİN İNCELENMESİ

Yıl 2021, Sayı: 60, 151 - 174, 12.11.2021

Funda Eda Tonga Feyza Tantekin Erden

Öz

Bu çalışmanın amacı okul öncesi öğretmenlerinin bilinçli farkındalık ve tükenmişlik puanları arasındaki ilişkinin incelenmesidir. Nicel araştırma yöntemlerinden ilişkisel araştırma modeli kullanılan bu çalışmaya, devlete bağlı okul öncesi eğitim kurumlarında çalışan 271 okul öncesi öğretmeni katılmıştır. Bu çalışmanın verileri kişisel bilgi formu, Bilinçli Farkındalık Ölçeği (BİFO) ve Maslach Tükenmişlik Envanteri- Eğitimci Formu (MTE-EF) aracılığıyla toplanmıştır. Elde edilen veriler SPSS programı kullanılarak Pearson Korelasyon ve tek yönlü ANOVA aracılığıyla analiz edilmiştir. Çalışmanın bulgularına göre, araştırmaya katılan okul öncesi öğretmenlerinin bilinçli farkındalık düzeyleri yüksek, tükenmişlik düzeyleri ise düşüktür. Buna ek olarak, katılımcıların bilinçli farkındalık ve tükenmişlik puanları arasında negatif yönlü orta düzeyde bir ilişki bulunmaktadır. Son olarak, katılımcıların bilinçli farkındalıklarının ve tükenmişliklerinin yaş, mesleki deneyim yılı, günlük ortalama çalışma saati gibi bazı kişisel verilere göre farklılaşmadığı görülmektedir. Bu çalışmanın, bilinçli farkındalık ve tükenmişlik arasındaki negatif yönlü ilişkiyi ortaya çıkardığı için öğretmenlerde tükenmişliğin bilinçli farkındalık uygulamalarıyla önlenebileceğine dair alanyazına katkıda bulunulabileceği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

okul öncesi eğitimi, okul öncesi öğretmeni, bilinçli farkındalık, tükenmişlik

EXAMINING THE RELATIONSHIP BETWEEN EARLY CHILDHOOD TEACHERS' MINDFULNESS AND BURNOUT SCORES

Öz

The purpose of this study is to examine the relationship among early childhood teachers' mindfulness and burnout scores. A total of 271 early childhood teachers working in public, early childhood institutions participated in this study, which used the correlational research model. The data of the study were gathered by “A Personal Information Form”, “Mindful Attention Awareness Scale (MAAS)”, and “Maslach Burnout Inventory-Educator Form (MBI-EF)”. The data were analyzed through the SPSS program using a Pearson correlation and one-way ANOVA. According to the study’s findings, the mindfulness levels of the participants were high, and their burnout levels were low. There was also a moderate negative correlation between participants’ mindfulness and burnout scores. Finally, their mindfulness and burnout scores did not differ according to their personal data—age, years of professional experience, and average working hours per day. Since this study reveals the negative relationship between conscious awareness and burnout, it is assumed that it can add to the literature on the prevention of burnout in teachers through mindfulness practices.

Anahtar Kelimeler

early childhood education, early childhood teacher, mindfulness, burnout

Kaynakça

• Abenavoli, R. M., Jennings, P. A., Greenberg, M. T., Harris, A. R., & Katz, D. A. (2013) The protective effects of mindfulness against burnout among educators. Psychology of Education Review, 37(2),57–69.
• Akman, T. (2019). Öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeyleri ve mesleki doyumlarının incelenmesi. Yüksek lisans tezi. Marmara Üniversitesi İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Yönetimi ve Denetimi Ortak Yüksek Lisans Programı, İstanbul.
• Akman, B. Taşkın, N., Özden, Z. & Çörtü, F. (2010). A study on preschool teachers’ burnout. Elementary Education Online, 9(2), 807-815.
• Albrecht, N., Albrecht, P., & Cohen, M., (2012). Mindfully teaching in the classroom: a literature review. Australian Journal of Teacher Education, 37(12), 1-14.
• Bedel, E. F. (2017). The role of mindfulness and metacognitive awareness in predicting academic procrastination in pre-service early childhood teachers. Journal of Higher Education and Science, 7(3), 504. doi:10.5961/jhes.2017.227
• Brown, K. W. & Ryan, R. M. (2003). The benefits of being present: mindfulness and its role in psychological well-being. Journal of Personality and Social Psychology, 84(4), 822-848.
• Buchanan, T. K. (2017). Mindfulness and meditation in education. Young Children, 69- 74.
• Burke, C. A. (2010). Mindfulness-based approaches with children and adolescents: A preliminary review of current research in an emergent field. Journal of Child and Family Studies, 19(2), 133-144.
• Büyüköztürk, Ş. (2007). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı: İstatistik, araştırma deseni SPSS uygulamaları ve yorum (8. Baskı). Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Capel, C. M. (2012). Mindlessness/mindfulness, classroom practices and quality of early childhood education. International Journal of Quality & Reliability Management, 29(6), 666-680. doi:10.1108/02656711211245656
• Carmody, J., & Baer, R. A. (2008). Relationships between mindfulness practice and levels of mindfulness, medical and psychological symptoms and well-being in a mindfulness-based stress reduction program. Journal of Behavioral Medicine, 31, 23– 33.doi:10.1007/s10865-007–9130-7
• Chiesa, A., & Serretti, A. (2009). Mindfulness-based stress reduction for stress management in healthy people: a review and meta-analysis. The Journal of Alternative and Complementary Medicine, 15(5), 593–600.
• Creswell, J. W. (2005). Educational research: Planning, conducting, and evaluating quantitative and qualitative research. Upper Saddle River: Pearson.
• Deniz Kan, Ü. (2008). Bir grup okul öncesi öğretmeninde tükenmişlik durumunun incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 16(2), 431-438.
• Duncan, G. J., & Magnuson, K. (2013). Investing in preschool programs. Journal of Economic Perspectives, 27(2), 109-132. doi:10.1257/jep.27.2.109
• Early, D. M., Maxwell, K. L., Burchinal, M., Alva, S., Bender, R. H., Bryant, D., & Zill, N. (2007). Teachers' education, classroom quality, and young children's academic skills: Results from seven studies of preschool programs. Child Development, 78, 558–580.
• Elreda, M., Jennings, P. A. DeMauro, A. A., Mischenko, P. P., & Brown, J. L. (2018). Protective Effects of Interpersonal Mindfulness for Teachers’ Emotional Supportiveness in the Classroom. Mindfulness. in press.
• Erdiller Yatmaz, Z. ve Doğan, Ö., 2019. Burnout of early childhood education teachers in Turkey. Ergoterapi ve Rehabilitasyon Dergisi, 7(1), 27-40.
• Ertürk, M. (2012). Özel ve devlet okullarında çalışan okul öncesi öğretmenlerin demografik değişkenlere bağlı olarak mesleki tükenmişlik ve anksiyete düzeylerinin karşılaştırılması. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Maltepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Erwin, E. and Robinson, K. (2015). The joy of being: making way for young children's natural mindfulness. Early Child Development and Care, 186(2), 268-286.
• Essa, E. L. (2003). Introduction to early childhood education. Clifton Park, NY: Thomson Delmar Learning.
• Flook, L., Goldberg, S. B., Pinger, L., & Davidson, R. J. (2015). Promoting prosocial behavior and self-regulatory skills in preschool children through a mindfulness- based kindness curriculum. Developmental Psychology, 51(1), 44–51. https://doi.org/10.1037/a0038256.
• Forlin, C. (2001). Inclusion: identifying potential stressors for regular class teachers. Educational Research, 43(3), 235–245.
• Fraenkel, J. R. & Wallen, N. E. (2006). How to design and evaluate research in education. New York: McGraw-Hill.
• Goldin, P. R., & Gross, J. J. (2010). Effects of mindfulness-based stress reduction (MBSR) on emotion regulation in social anxiety disorder. Emotion, 10(1), 83.
• Gündüz,B., (2005). İlköğretim Öğretmenlerinde Tükenmişlik. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(1), 152-166.
• Hartigan, B. F. (2017). Mindfulness in teacher education: A constructivist approach to stress reduction for teacher candidates and their students. Childhood Education, 93(2),153-158. doi:10.1080/00094056.2017.1300494
• Hofmann, S. G., Sawyer, A. T., Witt, A. A., & Oh, D. (2010). The effect of mindfulness-based therapy on anxiety and depression: a metanalytic review. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 78(2), 169–183. doi:10.1037/a0018555.
• Hooker, K. & Fodor, I., (2008) Teaching mindfulness to children. Gestalt Review, 12(1), 75-91. İnce, N. B. & Şahin, A. E. (2015). Maslach Tükenmişlik Envanteri-Eğitimci Formu'nu Türkçe' ye uyarlama çalışması. Eğitimde ve Psikolojide Ölçme ve Değerlendirme Dergisi, 6(2), 385- 399.
• Jennett, H. K., Harris, S. L., & Mesibov, G. B. (2003). Commitment to philosophy, teacher efficacy, and burnout among teachers of children with autism. Journal of Autism and Developmental Disorders, 33, 583–593.
• Jennings, P. A. (2014). Early childhood teachers’ well-being, mindfulness, and self- compassion in relation to classroom quality and attitudes towards challenging students. Mindfulness, 6(4), 732-743. doi:10.1007/s12671-014-0312-4
• Jerome, E. M., Hamre, B. K., & Pianta, R. C. (2008). Teacher–child relationships from kindergarten to sixth grade: Early childhood predictors of teacher-perceived conflict and closeness. Social Development, 18, 1467–1507. doi:10.1111/j.1467-9507.2008. 00508x.
• Kabat-Zinn, J. (2003). Mindfulness-Based Interventions in Context: Past, Present, and Future. Clinical Psychology: Science and Practice, 10, 144-156. Doi: 10.1093/clipsy/bpg016
• Karataş, H. (2009). Öğretmenlerin mesleki tükenmişlikleri ve çok boyutlu algılanan sosyal destekleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Kayabaşı, Y. (2008). Bazı değişkenler açısından öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeyleri. Sosyal Bilimler Dergisi, 20, 191- 212.
• Kırılmaz, A. Y., Çelen, Ü., Sarp, N. (2003). İlköğretimde Çalışan Bir Öğretmen Grubunda “Tükenmişlik Durumu” Araştırması. İlköğretim-online, 2(1), 2-9. http://www.ilkogretim- online.gov.tr
• Koyutürk, N. ve Şahbaz, U. (2015). Comparing levels of professional satisfaction in preschool teachers whose classes include or do not include a special-needs student. Educational Research and Reviews, 10(10), 1396-1402.
• Lomas, T., Medina, J. C., Ivtzan, I., Rupprecht, S., & Eiroa-Orosa, F. J. (2017). The impact of mindfulness on the wellbeing and performance of educators: A systematic review of the empirical literature. Teaching and Teacher Education, 61,132–141. https://doi.org/10.1016/j.tate.2016.10.008.
• Maslach, C., & Jackson, S. E. (1981). The measurement of experienced burnout. Journal of Occupational Behavior, 2, 99-113.
• Maslach, C., Jackson, S. E., Leiter, M. P., Schaufeli, W. B., & Schwab, R. L. (1986). Maslach Burnout Inventory Manual. Mountain View, CA: CPP, Inc.
• Maslach, C., Schaufeli, W. ve Leiter, M.P. (2001), “Job burnout.” Annual Review of Psychology, 52, 397- 422.
• McCallum, F., & Price, D. (2010). Well teachers, well students. Journal of Student Wellbeing, 4(1), 19-34.
• McCormick, J. & Barnett, K. (2011). Teachers' attributions for stress and their relationship with burnout. International Journal of Educational Management, 25 (3), 278 – 293.
• Meiklejohn, J., Phillips, C., Freedman, M. L., Griffin, M. L., Biegel, G., Roach, A., . . Saltzman, A. (2012). Integrating Mindfulness Training into K-12 Education: Fostering the Resilience of Teachers and Students. Mindfulness, 3(4), 291-307. doi:10.1007/s12671- 012-0094-5
• Miyahara, M., Harada, T., Tanaka, S., Fukuhara, H., Kano, T., Ono, T., & Sadato, N. (2017). Mindfulness meditation for future early childhood teachers in Japan. Teaching and Teacher Education, 65, 136-144. doi:10.1016/j.tate.2017.03.007
• Murat M. (2000). Sınıf öğretmenlerinde 10 yıllık meslek sürecinde tükenmişliğin gelişiminin haritalanması ve bazı değişkenlere göre incelenmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Trabzon.
• Oktay, A. (2000). Yasamın sihirli yılları. İstanbul: Epsilon Yayıncılık.
• Oruç, S. (2007). Özel eğitim alanında çalışan öğretmenlerin tükenmişlik düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi (Adana ili örneği). Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Owala, Z., Odongo, B. ve Raburu, P., 2016. Motivational factors influencing teachers job performance in pre-school centres in Kenya. International Journal of Innovative Research & Development, 5(5), pp.121-132.
• Özyeşil, Z., Arslan, C., Kesici, Ş. ve Deniz, M. E. (2011). Bilinçli Farkındalık Ölçeği’ni Türkçe’ye Uyarlama Çalışması. Eğitim ve Bilim, 36(160), 225- 235. Roemer, L., Orsillo, S. M., & Salters-Pedneault, K. (2008). Efficacy of an acceptance-based behavior therapy for generalized anxiety disorder: evaluation in a randomized controlled trial. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 76(6), 1083–1089. doi:10.1037/a0012720.
• Seferoğlu, S., Yıldız, H. ve Avcı Yücel, Ü., 2014. Öğretmenlerde tükenmişlik: Tükenmişliğin göstergeleri ve bu göstergelerin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 39(174), 348-364.
• Stoeber, J., & Rennert, D. (2008). Perfectionism in school teachers: Relations with stress appraisals, coping styles, and burnout. Anxiety, Stress, & Coping, 21, 37–53.
• Şahin, D. (2007). Öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeyi (Ankara ili ilk ve ortaöğretim okulları örneği). (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Bölümü, Ankara.
• Taylor, C., Harrison, J., Haimovitz, K., Oberle, E., Thomson, K., Schonert-Reichl, K., & Roeser, R. (2016). Examining ways that a mindfulness-based intervention reduces stress in public school teachers: a mixed-methods study. Mindfulness, 7(1), 115–129. https://doi.org/10.1007/s12671-015-0425-4.
• Teasdale, J. D., Segal, Z. V., Williams, J. M. G., Ridgeway, V. A., Soulsby, J. M., & Lau, M. A. (2000). Prevention of relapse/ recurrence in major depression by mindfulness-based cognitive therapy. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 68(4), 615– 623. doi:10.1037//0022-006X.68.4.615.
• Tezel-Şahin, F., & Sak, R. (2016). A comparative study of male and female early childhood teachers’ job satisfaction in Turkey. Early Childhood Education Journal, 44, 473–481.
• Tonga, F. E. (2018). Investigating the views of pre- service early childhood teachers regarding mindfulness. (Unpublished master’s thesis). Middle East Technical University, Ankara, Turkey.
• Tuğrul, B ve Çelik, E. (2002). Normal çocuklarla çalışan anaokulu öğretmenlerinde tükenmişlik. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(12).
• Tümkaya, S. (1996). Öğretmenlerde tükenmişlik görülme belirtileri ve başa çıkma davranışları. Doktora Tezi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana
• Whitehead, A. (2011). Mindfulness in early childhood education. Early Education, 49, 21-24.
• Yaşar-Ekici, F. (2017). Evaluation of preschool teachers in terms of professional burnout. Journal of Social Sciences of Muş Alparslan University, 5(2), 425– 446.
• Yıldızhan, Ö. (2019). Mindfulness temelli öfke yönetimi programının çocuklarda mindfulness ve öfke yönetimi becerilerine etkisi. Yüksek Lisans Tezi. Bahçeşehir Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Yoğun Erçen, A. E. (n.d.). Öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeyleri Mersin ilinde karşılaştırmalı bir inceleme. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(36), 1-8.
• Zelazo, P. D., & Lyons, K. E. (2012). The potential benefits of mindfulness training in early childhood: A developmental social cognitive neuroscience perspective. Child Development Perspectives, 6, 154-160.