Anlamaya Yönelik Nasıl Sorular Soruyoruz?

Yıl 2013, Cilt: 9 Sayı: 1, 41 - 56, 23.04.2013

Hayati Akyol , Kasım Yıldırım , Seyit Ateş Çetin Çetinkaya

Öz

Bu çalışmanın amacı, ilköğretim dördüncü ve beşinci sınıf öğretmenlerinin soru sormaya yönelik tercihlerinin yanı sıra bilgilendirici ve hikâye edici olmak üzere kendilerine sunulan metinlere ilişkin sordukları soruların düzeyini belirlemektir. Bu amaçla öncelikle öğretmenlere soru sormada dikkat ettikleri hususlara, kaynağa bağlılık durumlarına ve soru sormada tercih ettikleri cevap kaynaklarına ilişkin sorular sorulmuş, ardından 4. ve 5. sınıf Türkçe ders kitaplarından seçilerek kendilerine sunulan bilgilendirici ve hikâye edici metinlerle ilgili öğretim sürecinde sorabilecekleri beşer adet soru yazmaları istenmiştir. Metinlerle ilgili katılımcıların yazmış oldukları sorular Barrett taksonomisi ve soruların cevap kaynakları esas alınarak analiz edilmiştir. Betimsel bir durum saptaması niteliğinde olan çalışmaya 123 sınıf öğretmeni katılmıştır. Araştırma sonucunda katılımcıların büyük bir kısmının öğretim sürecinde soruların kullanımıyla ilgili hizmet içi eğitime ihtiyaç duydukları; soru sormada, daha çok basit anlama düzeyine yönelik soruları tercih ettikleri ve metinlere yönelik büyük oranda düşük düzey zihinsel süreçleri gerektiren sorular sordukları anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Anlama, sorular, sınıf öğretmenleri

Kaynakça

• Akyol, H. (1994). An analysis of questions in three fourth grade basal reader anthologies from an intertextual perspective. Unpublished doctoral dissertation, University of Pittsburgh.
• Akyol, H. (1996). Metinler arası (intertextuality) okuma ve sorular. Bilgi Çağında Eğitim, 7, 8-11.
• Akyol, H. (1997). Okuma metinlerindeki soruların sınıflandırılması. Eğitim ve Bilim, 21, 10-17.
• Akyol, H. (2001). İlköğretim okulları 5. sınıf Türkçe kitaplarındaki okuma metinleriyle ilgili soruların analizi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 26, 169-178.
• Akyol, H. (2003). Metinlerden anlam kurma. TÜBAR, XIII, 49-58.
• Akyol, H. (2009). Türkçe ilk okuma yazma öğretimi (8. Baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Akyol, H. (2011). Yeni programa uygun Türkçe öğretim yöntemleri (4.Baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Alsamadani, H. A. (2009). The relationship between Saudi EFL college-level students’ use of reading strategies and their EFL reading comprehension. Unpublished doctoral dissertation, Ohio University, Athens-Ohio.
• Applegate, A. J., & Applegate, M. D. (2004). The Peter effect: Reading habits and attitudes of preservice teachers. The Reading Teacher, 57, 554-563.
• Applegate, M. D. (2007). Teacher’s use of comprehension questioning to promote thoughtful literacy. Journal of Reading Education, 32(3), 12-19
• Applegate, M. D., Quinn, K. B., & Applegate, A. J. (2002). Levels of thinking required by comprehension questions in informal reading inventories. The Reading Teacher, 56, 174-180.
• Applegate, M. D., Quinn, K. B., & Applegate, A. J. (2004). The critical reading inventory: Assessing students’ reading and thinking. Upper Saddle River, NJ: Prentice Hall.
• Aslan, C. (2011). Soru sorma becerilerini geliştirmeye dönük öğretim uygulamalarının öğretmen adaylarının soru oluşturma becerilerine etkisi. Eğitim ve Bilim, 36, 236-249
• Ateş, S. (2011). İlköğretim beşinci sınıf Türkçe dersi öğrenme-öğretme sürecinin anlama öğretimi açısından değerlendirilmesi. Yayınlanmamış doktora tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara
• Aydemir, Y., & Çiftçi, Ö. (2008). Edebiyat öğretmeni adaylarının soru sorma becerileri üzerine bir araştırma. Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Dergisi, 5, 103-115
• Ayvacı, H. Ş., & Türkdoğan, A. (2010). Yeniden yapılandırılan Bloom taksonomisine göre fen ve teknoloji dersi yazılı sorularının incelenmesi. Türk Fen Eğitimi Dergisi, 7, 13-25.
• Beck, I. L., & McKeown, M.G. (2002). Questioning the author: Making sense of social studies. Educational Leadership, 60, 44-47.
• Boyles, N. (2003). From sparse to specific: Teaching students to write quality answers to open-ended comprehension questions. The NERA Journal, 39(2), 16-22.
• Brown, R. G. (1991). School of thoughts: How the politics of literacy shape thinking in the classroom. San Francisco: Jossey Bass.
• Capalongo-Bernadowski, C. (2006). The effects of middle school social studies teachers’ questioning patterns on learners’ outcomes. Unpublished doctoral dissertation, University of Pittsburgh.
• Cerdán, R., Vidal-Abarca, E., Martínez, T., Gilabert, R., & Gil, L. (2009). Impact of question-answering tasks on search processes and reading comprehension. Learning and Instruction. 19, 13-27.
• Changpakorn, S. (2007). An investigation of Thai teachers’ use of questions to enhance students’ thinking skills in reading comprehension. Unpublished doctoral dissertation, The University of Northern Colorado.
• Chikalanga, I. (1992). A suggested taxonomy of inferences for the reading teacher. Reading in a Foreign Language, 8, 697-709.
• Clymer, T. (1968). “What is “reading”? some current concepts.” In H. Richie, & H. Robinson (Eds.), Innovations and change in reading instruction (pp. 7-29). Chicago: National Society for the Study of Education.
• Cortese, E E. (2004). The application of question-answering relationship strategies to pictures. The Reading Teacher, 57, 374-380.
• Creswell, J. W. (2005). Educational research: Planning, conducting, and evaluating quantitative and qualitative research (2nd ed.). New Jersey: Pearson Education, Inc.
• Creswell, J. W., & Miller, D. L. (2000). Determining validty in qualitative inqury. Theory into Practice, 39, 124-130.
• Davey, B., & McBride, S. (1986). Generating self-questions after reading: A comprehension assist for elementary students. Journal of Educational Research, 80, 43-46.
• Day, R .R., & Park, J. (2005). Developing reading comprehension questions. Reading in a Foreign Language. 17, 60-73.
• Doğanay, A., & Yüce, S. G. (2010). Öğrencilerin düşünme becerilerinin geliştirilmesinde rehberli yardım: Bir öğretmenin sözel ifadelerinin analizine ilişkin durum çalışması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 16, 185-214.
• Durkin, D. (1978-1979). What classroom observations reveal about reading comprehension instruction. Reading Research Quarterly, 14, 481-533.
• Durukan, E. (2009). 7. Sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinleri anlamaya yönelik sorular üzerine taksonomik bir inceleme. Milli Eğitim, 181, 84-93.
• Esmer, B. ve Çelik, Ö. (2012, Mayıs). 5. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki okuma metinleriyle ilgili soruların incelenmesi. Bu çalışma 11. Ulusal Sınıf Öğretmenliği Eğitimi Sempozyumu’nda sunulmuştır, Rize
• Flippo, R. F. (1998). Points of agreement: A display of Professional unity in our field. The Reading Teacher, 52, 30-40.
• Fordham, N. W. (2006a). Strategic questioning. Principal leadership, 7, 33-37.
• Fordham, N. W. (2006b). Crafting questions that address comprehension strategies in content reading. Journal of Adolescent & Adult Literacy, 49, 390-396.
• Güfta, H., & Zorbaz, K. Z. (2008). İlköğretim ikinci kademe Türkçe dersi yazılı sınav sorularının düzeyleri üzerine bir değerlendirme. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitü Dergisi, 17, 205-218. Hervey, S. (2006). Who asks the questions? Teaching PreK-8, 37, 68-69.
• Johnston, P. H. (1997). Knowing literacy: Constructive literacy assessment. York, ME: Stenhouse.
• Knapp, M. S. (1995). Teaching for meaning in high-poverty classrooms. New York: Teachers College Press.
• Kreiner, D.S. (1996). Effects of advance questions on reading comprehension. Journal of General Psychology, 123, 352-364.
• Langer, J.A. (1985). Levels of questioning: An alternative view. Reading Research Quarterly, 20, 58660
• Manset-Williamson, G., Dunn, M., Hinshaw, R., & Nelson, J.M. (2008). The impact of self-questioning strategy use on the text-reader assisted comprehension of students with reading disabilities. International Journal of Special Education, 23, 123-135.
• McKay, J. (2006). Intertextuality and social construction of meaning. Unpublished doctoral dissertation, University Oklahoma, Oklahoma.
• Milli Eğitim Bakanlığı. (2005). İlköğretim Türkçe dersi (1-5. Sınıflar) öğretim programı ve kılavuzu. Ankara: MEB Yayınları.
• Miller, S. S. (2006). How teachers spend instructional time in the primary grades and how this influences student achievement. Unpublished doctoral dissertation, The University of Utah, U.S.A.
• National Association of Educational Progress. (1998). Reading report card: Findings for the nation and the states. Washington, DC: US. Department of Education, Office of Educational Research and Improvement.
• Özbay, M. (2009). Anlama teknikleri: I - Okuma eğitimi. Ankara: Öncü Basımevi.
• Özcan, S., & Akcan, K. (2010). Fen bilgisi öğretmen adaylarının hazırladığı soruların içerik ve Bloom Taksonomisi’ne uygunluk yönünden incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 18, 323-330.
• Özdemir, M., Özdemir, O., & Çetinkaya, Ç. (2007, Kasım). İlköğretim 1-5 sınıflar Türkçe çalışma kitaplarındaki soruların analizi. Bu çalışma İlköğretim Kongresi’nde sunulmuştur, Ankara.
• Pearson, P. D. (2009). “The roots of reading comprehension.” In S.E. Israel, & G.G. Duffy (Eds.), Handbook of research on reading comprehension (pp. 3-31). New York: Routledge.
• Rosenblatt, L. M. (1978). The reader, the text, the poem: The transactional theory of literary work. Carbondale, IL: Southern Illinois University Press.
• Selçuk, Z. (2012, Şubat 22). 19. Yüzyıldan kalma binalarda, 20. yüzyılın öğretmenleriyle, 21. yüzyılın öğrencilerini yetiştirmeye çalışıyoruz [Msg 17]. Bu mesaj, https://twitter.com/#!/ziyaselcuk adresinden gönderilmiştir
• Short, K. G. (1986). Literacy as a collaborative experience. Unpublished doctoral thesis, Indiana University.
• Tuinman, J. J. (1973-1974). Determining the passage depency of comprehension questions in 5 major tests. Reading Research Quarterly, 9, 206-223.
• Uyanık, G. (2012). İlköğretim beşinci sınıf Türkçe çalışma kitabında yer alan okuma metinlerine ait soru ve etkinliklerin türlerine göre incelenmesi. Bu çalışma 11. Ulusal Sınıf Öğretmenliği Eğitimi Sempozyumu’nda sunulmuştur, Rize.
• Ülper, H. ve Yalınkılıç, K. (2010). Son iki Türkçe programına göre hazırlanan Türkçe ders kitaplarındaki metin sonu sorularının nicel ve nitel görünümü. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3, 449-4
• Vacca, J. A. L., Vacca, R. T., Gove, M. K., Burkey, L. C., Lenhart, L. A., and McKeon, C. A. (2009). Reading and learning to read (Seventh edition). Boston: Pearson Education, Inc.
• Yaylı, D. (2009). Türkçe öğretmeni yetiştirmede bir fakülte-okul işbirliği araştırması: Öğretmen soruları. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1, 81-91
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2005). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, K. (2010). Nitel araştırmalarda niteliği artırma. İlköğretim Online, 9, 79-92.