Okul Yöneticilerinin Türkiye Yüzyılı Maarif Modeline Yönelik Oluşturdukları Metaforların Analizi

Yıl 2025, Cilt: 54 Sayı: 1, 1373 - 1400, 24.12.2025

Mustafa Demirer , Şaban Berk , Gizem Dak

https://doi.org/10.37669/milliegitim.1707691

Öz

Bu araştırma, okul yöneticilerinin Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli (TYMM)’ne yönelik oluşturdukları metaforları belirlemeyi amaçlamaktadır. Araştırmanın çalışma grubunu, 2024-2025 eğitim öğretim yılında Millî Eğitim Bakanlığına (MEB) bağlı eğitim kurumlarının farklı kademelerinde görev yapan 101 okul yöneticisi oluşturmaktadır. Nitel araştırma yaklaşımlarından olgubilim deseninin kullanıldığı çalışmanın katılımcıları, amaçlı rastgele örnekleme ve ölçüt örnekleme tekniğiyle seçilmiştir. Veriler, araştırmacılar tarafından geliştirilen açık uçlu sorulardan oluşan görüşme formuyla toplanmış ve içerik analizi ile çözümlenmiştir. Okul yöneticilerinin TYMM'yi anlamlandırırken başvurdukları metaforlar ana temalar altında gruplandırılmıştır. TYMM’ye ilişkin okul yöneticilerinin kullandıkları metaforlar; insan, doğa/orman, rehberlik ve yön belirleme, güç ve strateji, insani değerler-gelişim ve yaşam olmak üzere altı kategoride toplanmıştır. Bu temalar altında sıklıkla kullanılan metaforlar arasında yeniden varoluş, aile, anne, fidan, bambu, kutup yıldızı, pusula, kurtuluş mücadelesi, zırh, yenilikçilik, ahlaki değerler, doktor ve ilaç gibi ifadeler yer almaktadır. Araştırma sonuçları, okul yöneticilerinin TYMM'yi hem değer temelli hem de dönüşüm odaklı bir yapı olarak algıladıklarını ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

metafor , okul müdürü , Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli , TYMM , beceriler çerçevesi , erdem-değer-eylem çerçevesi , bütüncül eğitim programı , program liderliği

Etik Beyan

Bu çalışmada "Yükseköğretim Kurumları Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Yönergesi"nde belirtilen kurallara uyulduğunu ve "Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiğine Aykırı Eylemler"e dayalı hiçbir işlem yapmadığımızı beyan ederiz. Aynı zamanda tüm yazarların çalışmaya katkıda bulunduğu, yazarlar arasında herhangi bir çıkar çatışmasının bulunmadığını, tüm etik ihlallerde tüm sorumluluğun makale yazarlarına ait olduğunu beyan ederiz.

Destekleyen Kurum

Bulunmamaktadır

Analysis of the Metaphors Formed by School Administrators for the Turkish Century Education Model

Öz

This study aims to identify the metaphors created by school administrators regarding the Türkiye Century Education Model (TCEM). The study group consists of 101 school administrators working at different levels of educational institutions affiliated with the Ministry of National Education (MoNE) in the 2024-2025 academic year. The participants in the study, which used the phenomenological design from qualitative research approaches, were selected using purposive random sampling and criterion sampling methods. The data were collected using an interview form consisting of open-ended questions developed by the researchers and analysed using content analysis. The data were collected using an interview form consisting of open-ended questions developed by the researchers and analysed using content analysis. The metaphors used by school administrators to interpret TCEM were grouped under six main themes: Human, nature/forest, guidance and direction, power and strategy, human values and development, and life. Among the metaphors frequently used under these themes are rebirth, family, mother, sapling, bamboo, North Star, compass, struggle for liberation, armour, innovation, moral values, doctor, and medicine. Research findings reveal that school administrators perceive TYMM as both a value-based and transformation-oriented structure.

Anahtar Kelimeler

metaphor , school principal , skills framework , virtue-value-action framework , holistic education program , program leadership , the Century of Türkiye Education Model

Kaynakça

• Adıgüzel, A. (2025). Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli’nin Cumhuriyet Dönemi eğitim programlarıyla karşılaştırmalı olarak incelenmesi: Bir meta sentez çalışması. Uluslararası Dilsel Sosyal ve Eğitim Bilimleri Dergisi, 11(1), 9-21. https://doi.org/10.34137/jilses.1630966
• Akgün, E. (2016). Okul öncesi öğretmen adaylarının çocuk ve okul öncesi öğretmeni kavramına ilişkin metaforik algıları. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(4), 1652-1672.
• Akpınar, B., Özer, B., Oral, B., & Köksalan, B. (2024). Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli’nin program geliştirme ve felsefi düzlemden analizi. EKEV Akademi Dergisi, (99), 59-73. https://doi.org/10.17753/sosekev.1489135
• Anam, S., Degeng, I. N. S., Murtadho, N., & Kuswandi, D. (2019). The moral education and internalization of humanitarian values in Pesantren: A case study from Indonesia. Journal for the Education of Gifted Young Scientists, 7(4), 815–834. https://doi.org/10.17478/jegys.574186
• Baz, B. (2024). Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli’nin sınıf öğretmenlerinin görüşleri bağlamında incelenmesi. Eğitim Felsefesi ve Sosyolojisi Dergisi, 5, 106- 123. https://doi.org/10.29329/jeps.2024.1105.2.
• Berk, Ş. (2025). Yusuf Has Hacib ve maarif anlayışı. B. Akpınar, B. Oral & B. Özer (Ed.ler), Maarif düşüncemizin kuramsal temelleri içinde (s. 179- 211). Pegem Akademi Yayıncılık.
• Berk, Ş., & Özer, B. (2024). TYMM öğretim programlarına ilişkin nitel bir değerlendirme. Journal of History School, 3241-3256. https://doi. org/10.29228/joh.78177
• Bryman, A. (2012). Social research methods. Oxford University Press. Cerit, Y. (2008). Öğretmen kavramı ile ilgili metaforlara ilişkin öğrenci, öğretmen ve yöneticilerin görüşleri. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(4), 693-712.
• Cohen, L., Manion, L., & Morrison, K. (2007). Research methods in education (6th ed.). Routledge.
• Creswell, J. W. (2007). Qualitative inquiry and research design: Choosing among five approaches (2nd ed.). SAGE Publications.
• Creswell, J. W. (2013). Research design: Qualitative, quantitative, and mixed methods approach (4th ed.). SAGE Publications.
• Creswell, J. (2017). Nicel ve nitel araştırmanın planlanması, yürütülmesi ve değerlendirilmesi. Edam Yayıncılık.
• Çetinkaya, S., & Eskici, M. (2018). Öğretmenlerin öğretmeye yönelik metafor algıları. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, 12(24), 253-271. https:// doi.org/10.29329/mjer.2018.147.14
• Dent-Read, C. H., & Szokolszky, A. (1993). Where do metaphors come from? Metaphor and Symbolic Activity, 8(3), 227–242. https://doi.org/10.1207/ s15327868msa0803_4
• Fullan, M. (2011). Change leader: Learning to do what matters most. John Wiley & Sons.
• Global Partnership for Education. (2020). 21st century skills: What potential role for the Global Partnership for Education? A landscape review. GPE. https:// www.globalpartnership.org/node/document/download?file=document/ file/2020-01-GPE-21st-century-skills.pdf
• Hallinger, P. (2011). Leadership for learning: Lessons from 40 years of empirical research. Journal of Educational Administration, 49(2), 125–142. https:// doi.org/10.1108/09578231111116699
• Kuru, O., & Orçan, B. (2023). Sınıf öğretmenlerinin köy öğretmeni kavramına ilişkin metaforik algıları. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(3), 808-820. https://doi.org/https://doi. org/10.33437/ksusbd.1329840
• Lakoff, G., & Johnson, M. (2005). Metaphors we live by. University of Chicago Press.
• Leithwood, K., Day, C., Sammons, P., Harris, A., & Hopkins, D. (2004). How leadership influences student learning. The Wallace Foundation.
• Marshall, M. N. (1996). Sampling for qualitative research. Family Practice, 13(6), 522–526. https://doi.org/10.1093/fampra/13.6.522
• Millî Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2018). Ortaöğretim sağlık bilgisi ve trafik kültürü dersi öğretim programı. MEB
• Millî Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2025). TYMM öğretim programları ortak metni. MEB.
• Millî Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2024b). İstihdam için mesleki eğitim programı. https://imep.org/
• Millî Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2024). TYMM erdem değer eylem kılavuzu.
• MEB. https://tymm.meb.gov.tr/beceriler/erdem-deger-eylem-cercevesi.
• Millî Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2024d). Yenilikçi sınıf öğretmenler ve okul yöneticileri için kılavuzu. Yenilik ve Eğitim Teknolojileri Genel Müdürlüğü.
• Millî Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2024e). Beceriler çerçevesi kılavuzu. MEB. https://tymm.meb.gov.tr/
• Millî Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2024f). Program liderliği kılavuzu. MEB. https://tymm.meb.gov.tr/
• Millî Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2024g). Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli. https:// tymm.meb.gov.tr/
• Morgan G. (1980). Paradigms, metaphors, and puzzle solving in organization theory. Administrative Science Quarterly, 25(4), 605–622. https://doi. org/10.2307/2392283
• OECD. (2019). Future of education and skills 2030: OECD learning compass 2030. OECD Publishing. https://www.oecd.org/education/2030-project/
• Özekinci, B., & Lala, Ö. (2017). Öğretmen ve okul yöneticilerinin değerler eğitimi kavramına ilişkin metaforik algıları. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 5(3), 245-269. https://doi.org/10.14689/issn.2148- 2624.1.5c3s11m
• Patton, M. (2002). Qualitative evaluation and research methods (3rd ed.). SAGE Publications.
• Robinson, V. M. J., Lloyd, C. A., & Rowe, K. J. (2008). The impact of leadership on student outcomes: An analysis of the differential effects of leadership types. Educational Administration Quarterly, 44(5), 635–674. https:// doi.org/10.1177/0013161X08321509
• Saban, A. (2008). Okula ilişkin metaforlar. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 55(55), 459-496.
• Sezer, C., & Karadeniz, G. (2018). Hastane olgusuna atfedilen metaforlar ve açık anlamları üzerinden sağlık hizmetleri algısının belirlenmesi ve analizi. Reforma, 4(80), 45-58. https://dergipark.org.tr/tr/download/articlefile/ 721634
• Şimşek, A. (2012). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri. Anadolu Üniversitesi.
• Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı. (2023). 21. yüzyıl becerileri ve değerlere yönelik araştırma raporu. https://ttkb.meb.gov.tr/meb_iys_ dosyalar/2023_05/11153521_21.yy_becerileri_ve_degerlere_yonelik_ arastirma_raporu.pdf
• Tashakkori, A. & Teddlie, C. (2010). SAGE handbook of mixed methods in social & behavioural research (2nd ed.). SAGE Publications.
• Trilling, B., & Fadel, C. (2009). 21st century skills: Learning for life in our times. Jossey-Bass.
• Uludağ Kırçıl, R. & Uluçınar Sağır, Ş. (2025). Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli’nin sınıf içi yansımaları: Öğretmen görüşleri. Erciyes Eğitim Dergisi, 9(1), 1-23. https://doi.org/10.32433/eje.1673094
• UNESCO. (2015). Rethinking education: Towards a global common good? United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization. https:// unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000232555
• Voogt, J., & Roblin, N. P. (2012). A comparative analysis of international frameworks for 21st century competences: Implications for national curriculum policies. Journal of Curriculum Studies, 44(3), 299–321. https://doi.org/10.1080/00220272.2012.668938
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2021). Nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.