The Effect Of Covid-19 Pandemic On Religion

Yıl 2022, Cilt: 12 Sayı: 1, 319 - 338, 29.03.2022

Yahya Turan , Sedat Bostan , Fatma Baynal

https://doi.org/10.48146/odusobiad.995556

Cited By: 4

Öz

This study aims to identify and define the effect of coronavirus pandemic on religious people’s perspectives and practices. This descriptive study used quantitative research techniques to examine the educated people of working class and their prioritized religious values. Data were collected using “The Scale of Impact of the Coronavirus Pandemic on Religious Perspectives and Practices” which was developed by the authors of this study. The validity of the scale was tested using exploratory factor analysis and it was found to be highly reliable. 58,8% of the participants declared they have regularly performed salaat, 95,2% declared they have fasted during Ramadan; 81,9% declared that they have read Quran from its original manuscript and 90,3% declared they have prayed regularly. 72,5% of these religious people think the calamity such as the coronavirus pandemic is a sign and a reminder from Allah and 90,8% think that the fight against calamities should be supported by spiritual measures such as worship, penitence and prayer. In conclusion, the pandemic allowed religious people to contemplate their religious perspectives, faith and worship again and provided the opportunity to make self-evaluation, to strengthen their faith, pay attention to worship and raise awareness of human rights, social responsibility and coexistence.

Anahtar Kelimeler

COVID-19 Pandemic, Psychology of Religion, Piety, Calamity, Faith, Worship, Turkey

The Effect Of Covid-19 Pandemic On Religion

Öz

Bu çalışmada, koronavirüs pandemisinin dindar insanların dini anlayış ve yaşamları üzerindeki etkilerinin tespit ve tasvir edilmesi amaçlamıştır. Çalışma toplumunun dini değerleri önceleyen eğitimli kesim üzerinde, nicel araştırma teknikleriyle tanımlayıcı bir çalışma olarak yapılmıştır. Veri toplama aracı olarak bu çalışmanın yazarları tarafından geliştirilen “Koronavirüs Pandemisinin Dini Anlayış ve Yaşam Üzerine Etkisi Ölçeği” kullanılmıştır. Ölçeğin keşfedici faktör analiziyle geçerliği analiz edilmiş ve yüksek düzeyde güvenilir bulunmuştur. Araştırma örneklemindeki katılımcıların %58,8’i düzenli namaz kılmakta; %95,2’si Ramazan ayı orucunu tutmakta; %81,9’u orijinal metninden Kur’an okumakta ve %90,3’ü düzenli dua etmektedir. Kendisini dindar olarak algılayan bu insanların %72,5’i koronavirüs pandemisi gibi afetlerin Allah’ın hatırlatması ve işareti olduğunu ve %90,8’i ise bu tür afetlerle mücadelenin ibadet, tövbe ve dua gibi manevi önlemlerle desteklenmesi gerektiğini düşünmektedir. Sonuç olarak, pandemi dindar insanlara kendi dini anlayış, inanç ve ibadetleri üzerine tekrar düşünmek, nefis muhasebesi yapmak, inancını güçlendirmek, ibadetlerine özen göstermek, kul hakkı, sosyal sorumluluk ve bir arada yaşama bilincini geliştirmek fırsatı vermiştir.

Anahtar Kelimeler

COVID-19 Pandemisi, Din Psikolojisi, Dindarlık, Afet, İnanç, İbadet, Türkiye

Kaynakça

• Acar, N. V., Yıldırım, İ. & Ergene, T. (1996). Bireylerin Dindarlık Düzeylerinin Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi [Investigation of the Religiosity Levels of Individuals in Terms of Some Variables]. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12, 45-56. Available at: http://efdergi.hacettepe.edu.tr/yonetim/icerik/makaleler/1264-published.pdf
• Adisaputri, G. (2016). The Role of Religious Beliefs and Practices in Disaster: The Case Study of 2009 Earthquake in Padang City. (Doctoral Dissertation). Auckland University of Technology, Indonesia. Available at: https://core.ac.uk/download/pdf/80334097.pdf
• Ahrenfeldt, L. J., Möller, S., Andersen-Ranberg, K., Vitved, A. R., Lindhal-Jacobsen, R. & Hvidt, N. C. (2017). Religiousness and Health in Europe. Eur J Epidemiology, 32(10), 921-929. Available at: https://spiritualityandhealth.duke.edu/images/pdfs/CSTH_Newsletter_Nov_2017.pdf
• Altınsu Sönmez, Ö. (2016). Dindarlığın Ölçülebilirliği Üzerine Geliştirilen Dindarlık Ölçekleri [Religiosity Scales Developed on Measurabilty of Religiosity]. SEFAD, 36, 557-578. Available at: http://sefad.selcuk.edu.tr/sefad/article/view/704/617.
• Altun, F. (2018). Afetlerin Ekonomik ve Sosyal Etkileri: Türkiye Örneği Üzerinden Bir Değerlendirme [Economic and Social Impacts of Disasters: The Case of Turkey over a Review]. Sosyal Çalışma Dergisi, 2(1), 1-15. Available at: https://openaccess.izu.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/20.500.12436/1133/Fatih%20Altun.pdf?sequence=1
• Aten, J. D., O’Grady, K. A., Milstein, G., Boan, D. & Schruba, A. (2014). Spiritually Oriented Disaster Psychology. Spirituality in Clinical Practice, 1(1), 20-28. doi: 10.1037/scp0000008.
• Aydemir, R. E. (2008). Dindarlık ve Mutluluk İlişkisi: İlk Yetişkinlik Dönemi [The Relationship between Religiosity and Happiness: The Case of the First Adulthood]. (Master Thesis). Ondokuz Mayıs Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun. Available at: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Ayten, A. &Yıldız, R. (2016). Dindarlık, Hayat Memnuniyeti İlişkisinde Dinî Başa Çıkmanın Rolü Nedir? Emekliler Üzerine Bir Araştırma [What is the Role of Religious Coping Activities on the Relationship between Religiosity and Life Satisfaction? A Study on Retirees]. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 16(1), 281-308. Available at: 2016_1_AYTENA_YILDIZR.pdf (isamveri.org)
• Başaran, M. & Aksoy, A. B. (2020). Anne-Babaların Korona-Virüs (Covid-19) Salgını Sürecinde Aile Yaşantılarına İlişkin Görüşleri [Parents' Views on the Family Lives in the Corona-Virus (Covid-19) Outbreak Process]. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12(71), 667-678.
• Batan, N. & Ayten, A. (2015). Dini Başa Çıkma, Psikolojik Dayanıklılık ve Yaşam Doyumu İlişkisi Üzerine Bir Araştırma [A Research on the Relationship between Religious Coping, Psychological Reilience and Life Satisfaction]. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 15(3), 67-92.
• Baynal, F. (2017). Cemaat ve Tarikat Ekseninde Kadın [Women on Congregation and Sect Axis]. İstanbul: Rağbet Yayınları.
• Baynal, F. (2020). Türkiye’de Dindarlık Üzerine Kullanılan Ölçeklere Yönelik Sorunlar ve Öneriler [Issues and Recommendations for the Scale Used on Religiosity in Turkey]. In Yahya Turan (Eds.), Din Psikolojisi Güncel Durum Analizi [Psychology of Religion Current Situation Analysis] (pp. 263-286). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Bilge, Y. & Bilge, Y. (2020). Investigation of the effects of coronavirus and social isolation on psychological symptoms in terms of psychological resilience and coping styles. Klinik Psikiyatri Dergisi, 23(1), 38-51. DOI: 10.5505/kpd.2020.66934
• Bostan, S., Erdem, R., Öztürk, Y. E, Kılıç, T. & Yılmaz, A. (2020a). The Effect of COVID-19 Pandemic on the Turkish Society. Electron J Gen Med., 17(6), 2-8. Available at: https://doi.org/10.29333/ejgm/7944.
• Bostan, S., Akbolat, M., Kaya A., Ozata, M. & Gunes, D. (2020b). Assessments of Anxiety Levels and Working Conditions of Health Employees Working in COVİD-19 Pandemic Hospitals. Electron J Gen Med., 7(5), 2-5. Available at: https://doi.org/10.29333/ejgm/8228.
• Chaiuk, T.A., & Dunaievska, O.V. (2020). Producing the Fear Culture in Media: An Examination on Coronavirus Discourse. Journal of History Culture and Art Research, 9(2), 184-194. Available at: doi:http://dx.doi.org/10.7596/taksad.v9i2.2636
• Coşkun, R., Altunışık, R. & Yıldırım, E. (2017). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri (SPSS Uygulamalı) [Research Methods in Social Sciences (SPSS Applied)]. Adapazarı: Sakarya Kitabevi.
• Coştu, Y. (2009). Dine Normatif ve Popüler Yaklaşım: Bir Dini Yönelim Ölçeği Denemesi [Approach to Religion by the Normative and Popular: A Test on the Religious Orientation Scale]. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 8(15), 119-139. Available at: http://earsiv.hitit.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/11491/317/Yakup%20%C3%87o%C5%9Ftu.pdf?sequence=1&isAllowed=y
• Çufta, M. (2014). Kanser Hastalığı ile Başaçıkmada Dinî İnanç ve Tutumların Rolü (Kosova Örneği) [The Role of Religious Faiths and Attitudes on Coping with Cancer Illness (Sample Kosova)]. (Doctoral Dissertation). Uludağ Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa. Available at: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Çapcıoğlu, İ. (2011). Küreselleşme, Kültür ve Din [Globalization, Culture and Religion]. Ankara: Otto Yayınları.
• Çırakoğlu, O. C. (2011). Domuz Gribi (H1N1) Salgınıyla İlişkili Algıların, Kaygı ve Kaçınma Düzeyi Değişkenleri Bağlamında İncelenmesi [The Investigation of Swine Influenza (H1N1) Pandemic Related Perceptions in terms of Anxiety and Avoidance Variables]. Türk Psikoloji Dergisi, 26(67), 49-64. Available at: www.psikolog.org.tr/tr/yayinlar/dergiler/1031828/tpd1300443320110000m000096pdf
• Dadfar, M., Lester, D., Turan, Y., Beshai, J. A. & Unterrainer, H. F. (2019). Validation of the Multidimensional Inventory for Religious Spiritual Well-being with Iranian Samples. Mental Health, Religion & Culture, 22(6), 591-601. Available at: https://doi.org/10.1080/13674676.2019.1628194
• Dadfar, M. & Lester, D. (2020). Measuring Concern Over Coronavirus in an Iranian Non-clinical Sample Using the Coronavirus Disease Concern Scale (COVID-19CS). Research Square. Available at: https://doi.org/10.21203/rs.3.rs-126539/v1 Düzgün, Ş. A. (1996). Çağdaş Dünyada Din ve Dindarlar [Religion and Religious in the Contemporary World]. İstanbul: Lotus Yayınları.
• Freud, S. (1961). The Future of an Illusion. James Strachey (Ed.), New York: W.W. Norton & Company Inc.
• Fromm, E. (1993). Psikanaliz ve Din [Psychoanalysis and Religion]. Aydın Arıtan (Trans.). İstanbul: Arıtan Yayınları.
• Gashi F. (2020). Koronavirüse Yakalanmış Kişilerde Tedavi Döneminde Dini Başa Çıkmanın Etkisi [The Effect of Religious Coping During the Treatment Period of People Who Are Caught Coronavirus]. Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 7(1), 89-112.
• Gencer, N. & Cengil, M. (2020). Travma Sonrası Büyüme ve Din. In Nevzat Gencer & Muammer Cengil (Eds.), Dindarlık Kişilik ve Ruh Sağlığı [Religiosity Personality and Mental Health] (pp. 323-358). İstanbul: Çamlıca Yayınları.
• Genç, Ö. (2011). Kara Ölüm: 1348 Veba Salgını ve Ortaçağ Avrupa’sına Etkileri [Black Death: 1348 Plague and it’s Effects on the Medieval Europe]. Tarih Okulu, X, 123-150. Available at: http://www.johschool.com/?mod=tammetin&makaleadi=&makaleurl=2008672644_13-%20ozlemgenckaraolum.pdf&key=23651
• Göcen, G. (2013). Pozitif Psikoloji Düzleminde Psikolojik İyi Olma ve Dini Yönelim İlişkisi: Yetişkinler Üzerine Bir Araştırma [Psychological Well-Being and Religious Orientation in terms of Positive Psychology: A Research About Adults]. Toplum Bilimleri Dergisi, 7(13), 97-130. Available at: http://toplumbilimleri.com/index.jsp?mod=tammetin&makaleadi=&makaleurl=7f0f2e7f-e192-4c1a-b2ff-48f8efb5c9d505%20Makale-Gulusan%20GOCEN.pdf&key=233
• Günay, Ü. (2006). Dindarlığın Sosyolojisi [Sociology of Religiosity]. In Ü. Günay ve C. Çelik (Eds.), Dindarlığın Sosyo-Psikolojisi [Socio-Psychology of Religiosity] (pp. 1-60). Adana: Karahan Kitabevi.
• Hökelekli, H. (1993). Din Psikolojisi [Psychology of Religion]. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. http://www.euro.who.int/en/health-topics/health-emergencies/coronavirus-covid-19/novel-coronavirus-2019-ncov.
• http://www.tuba.gov.tr/files/images/2020/kovidraporu/Covid-19%20Raporu-Final+.pdf
• Johnstone, R. L. (1992). Religion in Society: A Sociology of Religion. New Jersey: Pearson/Prentice Hall.
• Karagöz, Y. (2017). SPSS ve AMOS Uygulamalı Bilimsel Araştırma Yöntemleri ve Yayın Etiği [SPSS and AMOS Applied Scientific Research Methods and Publication Ethics]. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Karslı, N. (2020). Covid 19 Algısı, Sağlık Bilişleri ve Dindarlık. Dindarlık Kişilik ve Ruh Sağlığı [Covid 19 Perception, Health Cognition and Religiosity. Religiosity Personality and Mental Health]. In N. Gencer & M. Cengil (Eds.), Dindarlık Kişilik ve Ruh Sağlığı [Religiosity Personality and Mental Health] (pp. 37-62). İstanbul: Çamlıca Yayınları.
• Kayıklık, H. (2009). Tasavvuf Psikolojisi [Sufi Psychology]. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Kazemzadeh, A. M., Dadfar, M., Turan, Y. & Behnam, L. (2019). Multidimensional Inventory for Religious Spiritual Well-Being (MI RSWB 48): Validation with Iranian Psychiatric Outpatients. Mental Health, Religion & Culture, 22(10), 1011-1020. Available at: https://doi.org/10.1080/13674676.2019.1652892.
• Kırış, Ş. & Dilek S. (2019). Dindarlık Tipolojileri Bağlamında Üniversite Gençliğinin Dindarlık Algıları [Religiosity Perceptions of University Youngs in the Context of Religiosity Typologies]. Turkish Studies, 14(3), 497-519. DOI: 10.29228/TurkishStudies.24819
• Kızılgeçit, M. & Çinici, M. (2020). Koronavirüs (Covid-19) Sürecinde Yapay Sinir Ağları Yöntemiyle Bireylerin Dini Başa Çıkma Düzeylerinin Tahmini [Prediction of Individuals' Religious Coping Levels in the Coronavirus (Covid-19) Process by Using Artificial Neural Networks]. İlahiyat Tetkikleri Dergisi 54(2), 45-65. Available at: DOI: 10.29288/ilted.774693
• Kirman, F. (2020). Sosyal Medyada Salgın Psikolojisi: Algı, Etki ve Başa Çıkma [Psychology of Pandemia in Social Media: Perception, Effect and Coping]. Dünya İnsan Bilimleri Dergisi, 2, 11-44.
• Koenig, H. G. (2012). Religion, Spirituality, and Health: The Research and Clinical Implications. ISRN Psychiatry, 16, 600-601. Available at: doi:10.5402/2012/278730
• Köse, A. (2016). Freud ve Din [Freud and Religion]. İstanbul: İz Yayınları.
• Köse, A. & Küçükcan, T. (2006). Deprem ve Din: Marmara Depremi Üzerine Psiko-Sosyolojik Bir Araştırma [Earthquake and Religion: A Psycho-Sociological Research on Marmara Earthquake]. İstanbul: Emre Yayıncılık.
• Krumrei, E. J., Mahoney, A. & Pargament, K. I. (2009). Divorce and the Divine: The Role of Spirituality in Adjustment to Divorce. Journal of Marriage and Family, 71, 373-383. Available at: https://doi.org/10.1111/j.1741-3737.2009.00605.x
• Kukihara, H., Yamawaki, N., Uchiyama, K., Arai, S. & Horikawa, E. (2014). Trauma, Depression, and Resilience of Earthquake / Tsunami / Nuclear Disaster Survivors of Hirono, Fukushima, Japan. Psychiatry and Clinical Neurosciences, 68, 524-533. Available at: doi:10.1111/pcn.12159.
• Kula, N. (2002). Deprem ve Dini Başa Çıkma [Earthquake and Religious Coping]. Gazi Üniversitesi Çorum İlahiyat Fakültesi Dergisi, I, 234-255. Available at: http://static.dergipark.org.tr/article-download/imported/5000093420/5000086876.pdf?
• Kurnaz, M. (2015). İlk Yetişkinlerde Dini Yönelim-Mutluluk İlişkisi [The Relationship between Religious Tendency and Happiness in Early Childhood]. (Master Thesis). Süleyman Demirel Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta. Available at: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Kurt, A. (2009). Dindarlığı Etkileyen Faktörler [Factors that Influence Religiosity]. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 18(2), 1-26. Available at: http://static.dergipark.org.tr/article-download/imported/5000017769/5000018059.pdf?
• Livanou, M., Kasvikis, Y., Başoğlu, M., Mytskidou, P., Sotiropoulou, V., Spanea, E., Mitsopoulou, T. & Voutsa N. (2005). Earthquake-Related Psychological Distress and Associated Factors 4 Years After the Parnitha Earthquake in Greece. European Psychiatry, 20,137-144. Available at: https://doi.org/10.1016/j.eurpsy.2004.06.025.
• Lucchetti, G., Góes, L. G., Amaral, S. G., Ganadjian, G. T., Andrade, I., de Araújo Almeida, P. O. & Manso, M. E. G. (2020). Spirituality, religiosity and the mental health consequences of social isolation during Covid-19 pandemic. The International Journal of Social Psychiatry, 1-8. Available at: https://doi.org/10.1177/0020764020970996.
• Okumuş, E. (2002). Tabii Afetler, Din ve Toplum: Marmara Depremi Örneği [Natural Disasters, Religion and Society: The Case of Marmara Earthquake]. İslami Araştırmalar Dergisi, 15(3), 339-373. Available at: https://www.islamiarastirmalar.com/upload/pdf/d09dd9248faf81f.pdf
• Osheim, D. J. (2008). Religion and Epidemic Disease. Historically Speaking, 9(7), 36-37. Available at: https://muse.jhu.edu/article/421095/pdf
• Özcan, Z. (2019). Mülteci Öğrencilerin Kültürel Uyumları ile Dini Başa Çıkmaları Arasındaki İlişki Üzerine Bir Araştırma [A Study on the Relationship between Cultural Adaptation and Religious Coping of Refugee Students]. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, 23(1), 127-147. Available at: https://doi.org/10.18505/cuid.510680.
• Özcan, Z. (2020). Yükleme, Kaygı ve Başa Çıkma Bağlamında Covid-19 Salgınına Dini Bakış [Religious Perspective on the Covid-19 Outbreak in the Context of Attribution, Anxiety and Coping]. In N. Gencer & M. Cengil (Eds.), Dindarlık Kişilik ve Ruh Sağlığı [Religiosity Personality and Mental Health] (pp. 255-283). İstanbul: Çamlıca Yayınları.
• Pargament, K. I., Koenig, H. G., Tarakeshwar, N. & Hahn, J. (2004). Religious Coping Methods as Prediztors of Psychological, Physical and Spiritual Outcomes Among Medically Ill Elderly Patients: A Two-Year Longitudinal Study. Journal of Health Psychology, 9(6), 713-730. Available at: DOI: 10.1177/1359105304045366.
• Sağır, Z. (2018). Suriyeli Kadın Mültecilerde Kültürel Uyum, Ruh Sağlığı ve Din [Cultural Adaptation, Mental Health and Religion among Syrian Women Refugees]. (Master Thesis). İstanbul Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Available at: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Sevindik, D. (2015). Orta Yaş Dönemi Bireylerde Dindarlık Mutluluk İlişkisi: Denizli Örneği [The Relationship between Religiosity and Happiness of Middle Age: Denizli Sample]. (Master Thesis). Süleyman Demirel Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta. Available at: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Shuja, K. H., Aqeel, M., Jaffar, A. & Ahmed, A. (2020). Covid-19 Pandemic and Impending Global Mental Health Implications. Psychiatria Danubina, 32(1), 32-35. Available at: https://doi.Org/10.24869/Psyd.2020.32.
• Sibley, C. G. & Bulbulia, J. (2012). Faith after an Earthquake: A Longitudinal Study of Religion and Perceived Health before and after the 2011 Christchurch New Zealand Earthquake. Plos One, 7(12), e49648. Available at: https://doi.org/10.1371/journal.pone.0049648.
• Sinding, J. B. (2015). Acts of God? Religiosity and Natural Disasters Across Subnational World Districts. The Economic Journal, 129(622), 2295-2321. Available at: https://doi.org/10.1093/ej/uez008.
• Süzen, B. (2015). 1999 Marmara Depremini Yaşamış Bireylerin Psikolojik Dayanıklılıklarının Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi [Research of Psychological Resiliance of People who Experienced 1999 Marmara Earthquake in terms of Variaty of Variables]. (Master Thesis). Haliç Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Available at: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Tarhan, N. (1999). Deprem Psikolojisi [Earthquake Psychology]. Kur’an Mesajı: İlmi Araştırmalar Dergisi, 2(22), 107-112.
• Thomas, J. & Barbato, M. (2020). Positive Religious Coping and Mental Health among Christians and Muslims in Response to the COVID-19 Pandemic. Religions, 11, 498. Available at: doi:10.3390/rel11100498, 1-13.
• Trevino, K. M. & Pargament, K. I. (2007). Religious Coping with Terrorism and Natural Disaster. Southern Medical Journal, 100(9), 946-947. Available at: DOI: 10.1097/SMJ.0b013e3181454660.
• Turan, Y. (2018a). Dindarlık Benlik Saygısı ve Sosyal Medyada Benlik Odaklı Doyumlar [Religiosity, Self-Esteem and Self Focused Gratifications in Social Media]. Journal of History Culture and Art Research, 7(5), 624-650. Available at: doi:http://dx.doi.org/10.7596/taksad.v7i5.1930.
• Turan, Y. (2018b). Yalnızlıkla Başa Çıkma: Yalnızlık, Dini Başa Çıkma, Dindarlık, Hayat Memnuniyeti ve Sosyal Medya Kullanımı [Coping with Loneliness: Loneliness, Religious Coping, Religiosity, Life Satisfaction and Social Media Usage]. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, 22(1), 395-434. Available at: https://doi.org/10.18505/cuid.406750.
• Turhan Sarıköse, T. (2013). XIX. Yüzyılda Çukurova’da Doğal Afetler ve Salgın Hastalıklar [Natural Disasters and Epidemic Diseases in Cukurova in XIX’th Century]. (Master Thesis). Selçuk Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya. Available at: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Turkey's Health Ministry. Available at: https://covid19.saglik.gov.tr/TR-66935/genel-koronavirus-tablosu.html?gclid=Cj0KCQiA6Or_BRC_ARIsAPzuer_Lg-4AF6s_ME76AOXNAKIERCfLgQHVX6eG7BXEOlYnrujCVaj1cjsaAgwHEALw_wcB. (Accessed 06.01.2021)
• Türkiye Bilimler Akademisi. (2020). Covid –19 Pandemi Değerlendirme Raporu [Covid-19 Pandemic Consideration Report]. M. Şeker, A. Özer, Z. Tosun, C. Korkut & M. Doğrul (Eds.), Ankara: TÜBA. (Accessed 09 May 2020).
• Wildman, W. J., Bulbulia, J., Sosis, R. & Schjoedt, U. (2020). Religion and the COVID-19 Pandemic. Religion, Brain & Behavior, 10(2), 115-117. Available at: doi: 10.1080/2153599X.2020.1749339.
• World Health Organization. (2020a). Coronavirus disease (COVID-19) outbreak. (Accessed 09 May 2020).
• World Health Organization. (2020b). COVID-19 Salgını Sırasında Ruh Sağlığı ve Psiko-Sosyal Konular [Mental Health and Psycho-Social Issues During the COVID-19 Outbreak]. Available at: https://cdn.istanbul.edu.tr/FileHandler2.ashx?f=dso-ruh-sagligi-onerileri.pdf. (Accessed 09 May 2020)
• Yıldırım M., Kızılgeçit, M., Seçer, İ., Karabulut, F., Angın, Y., Dağcı, A., Vural, M. E., Bayram, N. N. & Çinici, M. (2021). Meaning in Life, Religious Coping, and Loneliness During the Coronavirus Health Crisis in Turkey. J Relig Health, 5,1-15. Available at: doi: 10.1007/s10943-020-01173-7.
• Yılmaz, S. & Işıtan, İ. (2012). Doğal Afetlerin Psiko-Sosyal Sonuçları: Van Depremi Örneği [Psycho-Social Consequences of Natural Disasters: The Case of Van Earthquake]. Toplum Bilimleri Dergisi, 6(11), 7-29. Available at: http://toplumbilimleri.com/?mod=tammetin&makaleadi=&makaleurl=653d9de6-ea88-4a54-804f-568e1b415f3201%20Makale%201.pdf&key=190
• Yolun, M. (2012). İspanyol Gribinin Dünya ve Osmanlı Devleti Üzerindeki Etkileri [The Impact of Spanish Influenza on the World and the Ottoman Empire]. (Master Thesis). Adıyaman Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adıyaman. Available at: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Yorulmaz, Ö. (2016). Relationship Between Religiosity and Happiness in Turkey: Are Religious People Happier?. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(1), 801-818. Available at: http://dx.doi.org/10.18074/cnuiibf.430