Öğrencilerin Fen ve Teknolojiye Dönük Kavramları Günlük Hayatla İlişkilendirme Durumları

Yıl 2016, Cilt: 35 Sayı: 1, 159 - 172, 21.11.2016

Özgen Korkmaz , Büşra Buyruk

Öz

Metaforların soyut konuları açıklamadaki gücü, eğitim araştırmalarında bireylerin farklı olgu ve kavramlar hakkındaki algılarını, bakış açılarını, tutumlarını belirlemede kullanılabilecek etkili araçlar haline getirmektedir. Son yıllarda yapılan eğitim araştırmalarında farklı olgularla ilgili algıları ortaya çıkarmaya yönelik metafor çalışmaları dikkat çekici düzeyde artmıştır. Ancak bu çalışmaların arasında öğrencilerin fen konularını günlük hayata transferi ile ilgili bir araştırmaya rastlanamamıştır. Bu araştırma öğrencilerin “iş, fiziksel değişim, kimyasal değişim, genleşme ve büzülme” kavramlarını günlük hayatta kullanma durumlarını metafor yoluyla ortaya çıkarmak amacıyla yapılmıştır. Araştırmada nitel araştırma desenlerinden olgu bilim (fenomenoloji) deseni kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu kolaylı örnekleme yöntemiyle seçilen ve 2015-2016 eğitim-öğretim yılında Merzifon’da bir ortaokulda 7. sınıf seviyesinde öğrenim gören 51 erkek 50 kız olmak üzere toplam 101 öğrenci oluşturmaktadır. Veri toplama aracı olarak, belirlenen 5 kavramla ilgili  “iş, günlük hayatta … gibidir; çünkü …” gibi açık uçlu cümlelerin tamamlatıldığı bir form kullanılmıştır. İlk bölümde, verilen kavramı tek bir sözcükle ifade etmeleri, ikinci bölümde kullandıkları metaforun nedenini açıklamaları istenmiştir. Elde edilen veriler içerik analiziyle analiz edilmiş ve değerlendirilmiştir. Verilerin analizi sonucunda öğrencilerin toplam 24 metafor geliştirdikleri görülmüştür ve geliştirilen metaforlar 6 farklı kategoride toplanmıştır. Geliştirilen metaforların incelenmesi sonucu öğrencilerin Fen ve Teknoloji dersinde öğrendikleri  “iş, fiziksel değişim, kimyasal değişim, genleşme, büzülme” kavramlarını günlük hayatla ilişkilendirememelerinin yanı sıra bu kavramların bilimsel anlamlarını bilmek konusunda eksik oldukları ve bazı kavramlar hakkında kavram yanılgılarına sahip oldukları görülmüştür. Analiz edilen maddelerin büyük çoğunluğunda öğrencilerin kavramları zihinlerinde yanlış yapılandırdıkları ve kavramlara kendilerince farklı anlamlar yükledikleri görülmektedir. Bu durumun, öğrencilerde kavram yanılgılarına sebep olmakla birlikte, ilerleyen yıllarda öğrenilecek konuların temelinin zayıf olmasına ve yeni kavramları da yanlış yapılandırmalarına yol açabilir ve kavramı gündelik hayatlarının içine yerleştirmede de sorun yaşamalarına sebep olabileceği düşünülmektedir

Kaynakça

• Andree, M. (2003): “The Everyday-life in Science Classroom; A Study on Ways of Using and Referring to Everyday-Life”, The ESERA Conference in Noordwijkerhout, The Netherlands, 19th-23th August, 1–22.
• Arslan, M. M. & Bayrakçı, M. (2006). Metaforik düşünme ve öğrenme yaklaşımının eğitim-öğretim açısından incelenmesi. Milli Eğitim Dergisi, 35 (171): 100-108.
• Avcı, D., Kara & İ., Karaca, D. (2012). Fen bilgisi öğretmen adaylarının iş konusundaki kavram yanılgıları. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31, 27-39.
• Ayas, A. & Coştu, B. (2001). Lise-1 öğrencilerinin “Buharlaşma, Yoğunlaşma ve Kaynama” kavramlarını anlama seviyeleri. Yeni Bin Yılın Başında Fen Bilimleri Eğitimi Sempozyumu, Maltepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi, 7-8 Eylül, İstanbul. Bildiriler Kitabı, s 273-280.
• Ayas, A., Karamustafaoğlu, O.,Sevim, S. & Karamustafaoğlu, S. (7-8 Eylül 2001). Fen bilgisi öğrencilerinin bilgilerini günlük yaşamla ilişkilendirebilme seviyeleri. Yeni Bin Yılın Başında Fen Bilimleri Eğitimi Sempozyumu, Maltepe Üniversitesi Eğitim Fak., 7-8 Eylül, İstanbul. Bildiriler Kitabı, s 458-462.
• Ayas, A. & Özmen, H. (1999). Asit-Baz Kavramlarını Güncel Olaylarla Bütünleştirilme Seviyesi: Bir Örnek Olay Çalışması. III. Ulusal Fen Bilimleri Eğitimi Sempozyumu.Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fatih Eğitim Fakültesi, Trabzon.
• Aydın, F. & Ünaldı, Ü. E. (2010). Coğrafya öğretmen adaylarının “coğrafya” kavramına ilişkin algılarının metaforlar yardımıyla analizi. International Online Journal of Educati¬onal Sciences, 2(2), 600-622.
• Ayvacı, H. Ş. & Devecioğlu, Y. (2008). İlköğretim Öğrencilerinin Fizik Kavramlarını Günlük Yaşamla İlişkilendirme Düzeyleri. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(24).
• Cerit, Y. (2008). Öğretmen kavramı ile ilgili metaforlara ilişkin öğrenci, öğretmen ve yöneticilerin görüşleri. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6 (4), 693-712.
• Clement, J. (1982). Students’ Preconceptions in Introductory Mechanics. American Journal of Physics. 50,66-71
• Coştu, B. & Ayas, A. (2005). Evaporation In Different Liquids: Secondary Students’ Conceptions. Research in Science & Technological Education, 23(1), 75-97.
• Çapan, B., (2010), Öğretmen adaylarının üstün yetenekli öğrencilere ilişkin metaforik algıları, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(12), 140-154.
• Çelik, D. & Güler, M. (2013). .İlköğretim 6. sınıf öğrencilerinin gerçek yaşam problemlerini çözme becerilerinin incelenmesi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 20, 180-195.
• Demircioğlu, G., Özmen, H., ve Demircioğlu, H., (2006). Sınıf öğretmeni adaylarının fiziksel ve kimyasal değişme kavramlarını anlama düzeyleri ve yanılgıları. Milli Eğitim Dergisi, 170, 260-272.
• Emrahoğlu, N., & Mengi, F. (2012). İlköğretim sekizinci sınıf öğrencilerinin fen ve teknoloji konularını günlük hayat problemlerinin çözümüne transfer düzeylerinin incelenmesi. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(1), 213-228.
• Enginar, İ., Saka, A. & Sesli, E. (2002). Lise 2 Öğrencilerinin Biyoloji Derslerinde Kazandıkları Bilgileri Güncel Olaylarla İlişkilendirebilme Düzeyleri. V.Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongresine Sunulmuş Bildiri.
• Forceville, C. (2002). The identification of target and source in pictorial metaphors. Journal of Pragmatics, 34, 1–14
• Fortus, D., Krajcik, J., Charles, D., Marx, R. W.& Mamlok-naaman, R. (2005). Designbased Science and Real-world Problem-solving. International Journal of Science Education, 27(7):855-879
• Gürses, A., Akrabaoğlu, F., Açıkyıldız, M., Bayrak, R., Yalçın, M. & Doğar, Ç. (2004). Ortaöğretimde Bazı Kimya Kavramlarının Günlük Hayatla İlişkilendirebilme Düzeylerinin Belirlenmesi. XII. Eğitim Bilimleri Kongresi. Gazi Üniversitesi, Antalya.
• Güven-Yıldırım, E., Köklükaya, N. & Selvi, M. (2015). Öğretim Materyali Olarak 3- İdiot Filmi ile Öğretmen Adaylarının Günlük Hayatta Fenin Kullanımı ve Eğitimde Aile Rolü Üzerine Görüşlerinin Belirlenmesi. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi , 5(2), 94-105.
• Harman, G. (2012). Fen Bilgisi Öğretmen Adaylarının Fiziksel ve Kimyasal Değişme Hakkındaki Bilgileri ve Kavram Yanılgıları. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi Journal of Research in Education and Teaching, 1(3), 123-139.
• Hewson, P. W. & Hewson, M. G. (1984). The Role of Conceptual Conflict in Conceptual Change and the Design of Science Instruction. Instructional Science. 13, 1-13
• Hürcan, N. & Önder, İ. (2012). http://www.researchgate.net/publication/236964205 adresinden alınmıştır.
• İlkörücü-Göçmençelebi, Ş. & Özkan, M. (2009). İlköğretim altıncı sınıf öğrencilerinin fen bilgisi biyoloji konularını günlük yaşamla ilişkilendirme düzeylerinin başarıya etkisi. Kastamonu Eğitim Dergisi , 17(2),525-530.
• Kuşakçı-Ekim, F. (2007). İlköğretim fen öğretiminde kavramsal karikatürlerin öğrencilerin kavram yanılgılarını gidermedeki etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Lakoff, G. & Johnson, M.(1980). Metaphors We Live By. Chicago: University of Chicago Press, 276p.
• Meşeci, B. ,Tekin, S. ve Karamustafaoğlu, S. (2013). Maddenin Tanecikli Yapısı ile İlgili Kavram Yanılgılarının Tespiti. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,5(9).
• Oxford, R., Tomlinson, S., Barcelos, A., Harrington, C., Lavinr, R.Z., Saleh, A. & Longhini, A. (1998). Clashing metaphors about classroom teachers: Toward a systematic typology for the language teaching field. System, 26, 3-50.
• Özmen, H. (2003). Kimya öğretmen adaylarının asit ve baz kavramlarıyla ilgili bilgilerini günlük olaylarla ilişkilendirebilme düzeyleri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 11(2), 317-324.
• Pınarbaşı, T., Doymuş, K., Canpolat, N. & Bayrakçeken, S. (1999). Üniversite Kimya Bölümü Öğrencilerinin Bilgilerini Günlük Hayatla İlişkilendirebilme Düzeyleri. III. Ulusal Fen Bilimleri Eğitimi Sempozyumu. Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fatih Eğitim Fakültesi, Trabzon.
• Saban, A. (2004). Giriş Düzeyindeki Sınıf Öğretmeni Adaylarının “Öğretmen” Kavramına İlişkin İleri Sürdükleri Metaforlar. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(2): 131-155.
• Sökmen, N., Bayram, H. & Yılmaz, A. (2000). 5., 8. ve 9. sınıf öğrencilerinin fiziksel değişim ve kimyasal değişim kavramlarını anlama seviyeleri. M.Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 12, 261-266.
• Taşdemir, A. & Demirbaş, M. (2010). İlköğretim öğrencilerinin fen ve teknoloji dersinde gördükleri konulardaki kavramları günlük yaşamla ilişkilendirebilme düzeyleri, Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 7(1), 124-148
• Üstün, P., Yıldırgan, N. & Çegiç, E. (2001). Fen bilgisi eğitiminde model kullanma ile öğretimin başarıya etkisi. Yeni Bin Yılın Başında Fen Bilimleri Eğitimi Sempozyumu, Maltepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi, 7-8 Eylül, İstanbul. Bildiriler Kitabı, s 474-477.
• Whitelegg, E. & Parry, M. (1999). Real life contexts for learning physics: Meanings, Issues and Practice. Phys. Education 34(2) ,6
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara : Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, N. (2008). İlköğretim altıncı, yedinci ve sekizinci sınıfları ve lise birinci sınıfve fen bilgisi öğretmen adaylarının fen bilgisindeki temel bilgilerle günlük hayatı ilişkilendirme becerileri. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Yiğit, N., Devecioğlu, Y. & Ayvacı, H. Ş. (2002). İlköğretim Fen Bilgisi Öğrencilerinin Fen Kavramlarını Günlük yaşamdaki Olgu ve Olaylarla İlişkilendirme Düzeyleri. V. Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongresine Sunulmuş Bildiri.
• Yob, I. M. (2003). Thinking Constructively With Metaphors. Studies in Philosophy and Education, 22, 127-138.