Algılanan Okul Etkililiği Ölçeği’nin Geliştirilmesi: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması

Yıl 2020, Cilt: 49, 506 - 529, 01.05.2020

Dürdane Lafcı Tor , Emine Yavuz

https://doi.org/10.9779/pauefd.595719

Cited By: 5

Öz

Bu çalışmada, öğrenci algılarına göre okul
etkililiğinin belirlenmesinde geçerli ve güvenilir ölçümler sağlayacak bir
ölçek geliştirilmesi amaçlanmıştır. Bu bağlamda ölçekten elde edilen ölçümlerin
geçerlik ve güvenirlik kanıtları toplanmış ve madde analizleri yapılmıştır.
Çalışmanın araştırma grubunu, 2017-2018 eğitim öğretim yılı içerisinde lise
öğrenimine devam eden toplam 549 öğrenci oluşturmaktadır. Ölçeğin görünüş ve
kapsam geçerliği için uzman görüşünden yararlanılmıştır. Yapı geçerliği
kanıtlarını elde etmek için ise farklı örneklemler üzerinde açımlayıcı ve
doğrulayıcı faktör analizi yapılmıştır. Açımlayıcı faktör analizi sonucunda
altı faktörlü bir yapı elde edilmiştir. Aynı faktör altında toplanan
maddelerin içerikleri ve alan yazın dikkate alınarak faktörler sırasıyla “Mekân
Yeterliği”, “Kişisel Gelişim”, “Toplumsal Değer Bilinci”, “Mekân Çekiciliği”,
“Teknolojik Destek” ve “Spor ve Sanat Desteği” olarak adlandırılmıştır.
Faktörlerin toplam varyansın %66.11’ini açıkladığı belirlenmiştir. Doğrulayıcı
faktör analizi sonucunda ise altı faktörlü yapının veriye iyi uyum sağladığı
görülmüştür. Güvenirlik kanıtlarını elde etmek için Cronbach Alfa (α),
tabakalanmış alfa ve bileşik (composite) güvenirlik katsayıları hesaplanmıştır.
Hesaplamalar sonucunda ölçek maddelerinin ölçülmek istenen özelliği güvenilir
şekilde ölçtükleri belirlenmiştir. Madde analizi sonucunda ölçekte bulunan tüm
maddelerin ölçülen özelliği ölçmede ayırt edici oldukları görülmüştür. Tüm bu
bulgular ışığında öğrenci algılarına dayalı olarak okul etkililiğinin
belirlenmesinde Algılanan Etkili Okul Ölçeği’nin geçerli ve güvenilir ölçümler
üreten bir ölçek olarak kullanılabileceği söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

etkili okul, ölçek geliştirme, geçerlik, güvenirlik

Development of Perceived School Effectiveness Scale: Validity and Reliability Study

Öz

The
purpose of this study is to develop a scale that provides valid and reliable
measurements in determining school effectiveness based on student perceptions. The study group consisted of 549
high school students in 2017-2018 academic year. Expert opinion was taken into
consideration for the face and content validity of the scale. For the construct
validity, exploratory (EFA) and confirmatory (CFA) factor analyses were
conducted on different samples. As a result of EFA, a six-factor structure was
obtained. Factors were named as “Space Adequacy”, “Personal Development”,
“Social Value Consciousness”, “Place Attractiveness”, “Technological Support”
and “Sports and Art Support”. The factors explained 66.11% of the total
variance. As a result of CFA, it was found that the six-factor structure had good fit of
the model. In order to obtain evidence
for its reliability, coefficients of Cronbach's alpha (α), stratified alpha and
composite reliability were calculated. Results indicated that the scale items
could measure the construct reliably. Item analysis proved that all the items
had high discrimination in measuring the measured construct. As a result, it
can be concluded that Perceived Effective School Scale is a scale that provide
valid and reliable measurements in determining school effectiveness based on
student perceptions.

Kaynakça

• Alanoğlu, M. (2014). Ortaöğretim kurumlarının örgütsel öğrenme düzeylerinin okul etkililiği ve örgütsel vatandaşlık davranışlarına etkisi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Fırat Üniversitesi, Elazığ.
• Akan, D. (2007). Değişim sürecinde ilköğretim okullarının etkili okul özelliklerine sahip olma düzeyleri: Erzurum ili örneği (Yayımlanmamış doktora tezi). Erzurum Üniversitesi, Erzurum.
• Aksu, A. (1994). Okul müdürlerinin etkililiği ve okul iklimi (Yayınlanmamış doktora tezi). İnönü Üniversitesi, Malatya.
• Arslan, H., Satıcı, A., ve Kuru, M. (2007). Resmi ve özel ilköğretim okullarının kültür ve etkililik düzeylerinin karşılaştırılması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 51, 371
• Bademci, V. (2013). Değerbiçiciler arası (interrater) ölçüm güvenirliğinin Cronbach’ın alfası ile kestirilmesi. Gazi Üniversitesi Endüstriyel Sanatlar Eğitim Fakültesi Dergisi, 30, 55-62.
• Balcı, A. (2002). Etkili okul geliştirme. Ankara: Pegema Yayıncılık.
• Balcı, İ. (2001). İlköğretim okulu yöneticilerinin duygusal zeka becerilerini kullanabilme düzeyleri konusunda yöneticilerin ve öğretmenlerin görüşleri (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Barnard, C.I. (1948). Organization and management: Selected papers. Cambridge, MA: Harvard University Press.
• Baştepe, İ. (2002). Normal ve taşımalı eğitim yapan resmi ilköğretim okul yönetici, öğretmen ve sekizinci sınıf öğrencilerinin okul (örgütsel) etkililik algıları (Yayınlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Bentler, P. M., & Bonett, D. G. (1980). Significance tests and goodness of fit in the analysis of covariance structures. Psychological Bulletin, 88(3), 588-606.Brookover, W. (1985). Can we make schools effective for minority students. Journal of Negro Education, 54(3), 257-268.
• Brookover, W., Beady, C., Flood, P., Schweitzer, J., & Wisenbaker, J. (1979). School social systems and student achievement: Schools can make a difference. New York: Praeger.
• Brookover, W.B., & Lezotte, W. (1978). Changes in school characteristics coincident with changes in student achievement. Michigan: Michigan State University.Buluç, B. (2009). İlköğretim okullarında bürokratik okul yapısı ile okul müdürlerinin liderlik stilleri arasındaki ilişki. Eğitim ve Bilim, 34(152), 71-86.
• Bursalıoglu, Z. (2003). Eğitim yönetiminde teori ve uygulama. Ankara: Pegem Yayınları.
• Büyüköztürk, Ş. (2002). Faktör analizi: Temel kavramlar ve ölçek geliştirmede kullanımı. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 32(32), 470-483.
• Cerit, Y., ve Yıldırım, B. (2017). İlkokul müdürlerinin etkili liderlik davranışları ile okul etkililiği arasındaki ilişki. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(3), 902-914. Coleman, J. S. (1966). Equality of Educational Opportunity (COLEMAN) Study (EEOS), Ann Arbor, MI: Inter-university Consortium for Political and Social Research
• Costello, A. B., & Osborne, J. W. (2005). Best practices in exploratory factor analysis: Four recommendations for getting the most from your analysis. Practical Assessment Research & Evaluation, 10(7), 1-9.
• Crocker. L., & Algina. J. (1986.). Introduction to classical and modern test theory. Philadelphia: Harcourt Brace Jovanovich College Publishers.
• Çelikten, M. (2001). Okul yöneticilerinin problem çözme becerileri. Eğitim Yönetimi, 7(27), 297-309.
• Çınar, O. (2010). Okul müdürlerinin iletişim sürecindeki etkililiği. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 26.
• Çokluk. Ö., Şekercioğlu. G., ve Büyüköztürk. Ş. (2012). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik SPSS ve LISREL uygulamaları. Ankara: Pegem A.
• Demirtaş, H.(1997). Etkili eğitim yöneticisi davranışları (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Malatya.
• Edmonds, R. R. (1981). Making public schools effective. Social Policy, 12, 56-60.
• Edmonds, R., & Frederikson, J. R. (1979). Search for effective schools: The identification and analysis of city schools that are instructionally effective for poor children. Cambridge, MA: Harvard University, Center for Urban Studies
• Eğitim Reformu Girişimi (ERG-2015). Meslek liselerinde toplumsal cinsiyet eşitliği Ümraniye ve Şişli Mesleki ve Teknik Anadolu liseleri örneği. İstanbul: ERG, Çelikel Eğitim Vakfı ve Friedrich-Ebert-Stiftung.
• Erkuş, A. (2012). Psikolojide ölçme ve ölçek geliştirme-1. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Fabrigar, L. R., Wegener, D. T., MacCallum, R. C., & Strahan, E. J. (1999). Evaluating the use of exploratory factor analysis in psychological research. Psychological Methods, 4(3), 272-299.
• Gifford, R. (1997). Environmental psychology: Principles and practice. Boston: Allyn and Bacon.
• Günal, Y. (2014). Etkili okul değişkenlerinin öğrenci başarısı ile ilişkisi ve okul hesap verebilirliği (Yayınlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Hu L.T., & Bentler P.M. (1999). Cutoff criteria for fit indexes in covariance structure analysis: Conventional criteria versus new alternatives. Structural Equation Modeling, 6(1):1-55.
• Joint Information Systems Committee (2006). Designing Spaces for Effective Learning: A Guide to 21st Century Learning Space Design, Higher Education Funding Council, England.
• Kanmaz, A., ve Uyar, L. (2016). The effect of school efficiency on student achievement International Journal of Assessment Tools in Education, 3(2), 123-136.
• Kaplan, F. (2008). Anadolu liselerinin etkili okul özelliklerini karşımla düzeyi: Ankara ili örneği (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara
• Kasap-Çobanoğlu, F. (2008). İlköğretim okullarında örgütsel kimlik ve örgütsel etkililik: Denizli örneği (Yayınlanmamış doktora tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Keleş, B. (2006). İlköğretim okullarının etkili okul özelliklerine sahip olma dereceleri hakkında öğretmen görüşleri: Çorum ili örneği (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Kline. P. (1994). An easy guide to factor analysis. New York: Routledge.
• Kline, R. B. (2016). Principles and practice of structural equation modeling. New York: The Guilford Press.
• Klopf, G., Schelden, E., & Brennan, K. (1982). The Essentials of effectiveness: A job description for principals. Principal, 6(4), 35-38.
• Koçak, F., ve Helvacı, M. A. (2011). Okul yöneticilerinin etkililiği: Uşak ili örneği. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 1(1), 33-55.
• Köksal, S. (1991). The relationship between school climate and school effectiveness as perceived by teachers in secondary schools (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). ODTÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Lezotte, L.W. (1991). Correlates of effective schools the first and secondary generations. Okemos, MI: Effective School Products.
• Lezotte, L.W.(1993). Effective schools: A framework for increasing student achievement. In J.A. Banks & C. A. M. Banks (eds), Multicultural education: Issues and perspective (303-316). Boston, MA: Ally and Bacon.
• Jencks, C., Smith, M.S., Ackland, H., Bane, M.J., Cohen, D., Grintlis, H., Heynes, B., & Michelson, S. (1972). Inequality. New York: Basic Books.
• Marsh, H. W., Hau, K. T., Artelt, C., Baumert, J., & Peschar, J. L. (2006). OECD’s brief self-report measure of educational psychology’s most useful affective constructs: Cross-cultural, psychometric comparisons across 25 countries. International Journal of Testing, 6(4), 311-360.
• Meyers, L. S., Gamst, G., & Guarino, A. J. (2006). Applied multivariate research: Design and interpretation. London: SAGE Publications.
• Milli Eğitim Temel Kanunu, (1973). Resmî Gazete. Yayım Tarihi: 24.06.1973. Sayısı: 14574. Numarası: 1739.
• Mortimore, P. (1991). The nature and findings of school effectiveness in the primary sector. In Riddell, S., & Brown, S. (Eds.), School effectiveness research: Its messages for school ımprovement. Edinburgh: HMSO.
• Negiş-Işık, A., ve Gümüş, E. (2017). Yönetici öz-yeterliği ve okul etkililiği arasındaki ilişkinin incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 25(1), 419-434.
• Oblinger, D. (2006). Learning spaces. Washington: EDUCAUSE.
• Oral, Ş. (2005). İlköğretim okullarının etkili okul kavramı açısından değerlendirilmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Diyarbakır.
• Özdemir, S. (2000). Eğitimde örgütsel yenileşme. Ankara: Pegema Yayıncılık.
• Özdemir, S., ve Sezgin, F. (2002). Etkili okullar ve öğretim liderliği. Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3, 266-282.
• Purkey, S., & Smith, M. (1985). School reform. The district policy implications of the effective schools literature. The Elementary School Journal, 85, 353-389.
• Reynolds, D., & Creemers, B. (1990). School effectiveness and school ımprovement: A mission statement. School Effectiveness & School Improvement, 1(1), 1-3.
• Sackney, L. (1986). Practical strategies for improving school effectiveness. The Canadian School Executive, 6(4), 15-20.
• Stevenson, K. R. (2006). School size and its relationship to student outcomes and school climate: A review and analysis of eight South Carolina state-wide studies. National Clearinghouse for Educational Facilities. Retrieved from http://www.ncef.org/pubs/size_outcomes.pdf
• Şenel, T., ve Buluç, B. (2016). İlkokullarda okul iklimi ile okul etkililiği arasındaki ilişki. TÜBAV Bilim, 9(4), 1-12.
• Şişman, M. (1996). Etkili okul yönetimi araştırma raporu. Eskişehir: Osmangazi Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi.
• Şişman, M. (2002). Eğitimde mükemmellik arayışı - Etkili okullar. Ankara: Pegem Yayınları.
• Şişman, M. (2014). Türk eğitim sistemi ve okul yönetimi. Ankara: Pegem Akademi.
• Şişman, M., ve Turan, S. (2004). Eğitimde toplam kalite yönetimi. Ankara: Pegem Akademi.
• Tabachnick. B., & Fidell. L. (2007). Using multivariate statistics. Boston: Allyn and Bacon.
• Tan, Ş. (2014). Eğitimde ölçme ve değerlendirme: KPSS el kitabı. Ankara: Pegem Akademi.
• Taş, H. (2007). Avrupa Birliği ve etkili okul. Çağdaş Eğitim Dergisi, 341, 40-45.
• Temple, P. (2007). Learning spaces for the 21st century: A review of the literature. Higher Education Academy, London. Retrieved fromhttp://www.heacademy.ac.uk/assets/documents/research/Learning_ spaces_v3.pdf
• Tezbaşaran, A. (2008). Likert tipi ölçek hazırlama kılavuzu. Ankara: Türk Psikologlar Derneği
• Tınmaz, M. (2000). Kamu ve özel sektör ilköğretim okulu yöneticilerinin etkililiği: İstanbul İli örneği (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Sakarya Üniversitesi, Sakarya. Toprak, M. (2011). İlköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin okul etkililiğine ilişkin görüşleri: Adıyaman ili örneği (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Fırat Üniversitesi, Elazığ.
• Tor, D. (2015). Exploring physical environment as hidden curriculum in higher education: A grounded theory study (Unpublished doctoral dissertation). Middle East Technical University, Ankara.
• Tunçel, M. (2008). Genel liseler ve anadolu liselerinin etkili okul özelliklerinin karşılaştırılması: Ankara ili örneği (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Weber, G. (1971). Inner-city children can be taught to read: Four successful schools. Washington, D.C.: Council for Basic Education.
• Yelok, F. (2006). Genel liselerde görevli öğretmenlerin etkili okula ilişkin görüşleri: Ankara ili örneği (Yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Yenipinar, Ş. (1998). İlkögretim Okulu Yöneticilerinin Ekililik Düzeyi. (Yayinlanmamis Yüksek Lisans Tezi), Bolu: izzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü .Yıldırım, İ. (2015). Okul yöneticilerinin kişilik ve denetim odağı özelliklerinin öğretmenlerin iş doyumu ve okul etkililiği açısından incelenmesi (Yayınlanmamış doktora tezi). Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Yıldırım, İ., Akan, D., ve Yalçın, S. (2017). The relationship between the job satisfaction and school effectiveness perceptions of classroom teachers. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(1), 69-81.
• Yılmaz, A. (2006). İlköğretim okullarında etkililik sağlanması için öğretmenlerin ailelerden beklentileri: Sakarya ili örneği (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Yörük, S., ve Şahin, B. (2012). Ortaöğretim okullarının etkili okul olmasında okul müdürlerinin kültürel liderlik rolleri. Journal of Theoretical Educational Science, 5(3), 352-368.