Some criticism from the reviewer on Ibn Malik

Yıl 2019, Sayı: 15, 487 - 503, 21.06.2019

Hasan Uçar

https://doi.org/10.29000/rumelide.580732

Öz

Ibn Malik is one of the biggest names in Arabic
language after Sibeveyh. Teshîlu’l-Fevâid ve Tekmîlu’l-Mekâsıd among the
most important sources of this field. He explained his work and summarized as a
poem in his Elfiyye. Many writers such as al-Muradi, Abu Hayyan, Ibn
Akil, Halid el-Azhari and Ibn Hisham have also commented on this work of Ibn
Malik. The modest attitude of the reviewers against the author is a
characteristic of tradition. But, this, didn’t cause them to ignore the
mistakes or stop them from criticizing the author. As a matter of fact, as Ibn
Malik criticized the linguists before him, Ibn Malik had been criticized. It is
possible to see this situation, which is not limited to Ibn Malik, in
independent studies on linguists' objections to each other or to a linguist.
Grammar practices caused by differences of opinion and the explication of the
issues that can be explained by the differentiation of linguists' schools, are
not the targets of this study. Because, in such a case, there will be linguists
who support one of both sides and the discussions will push the limits of the
study. In this study, criticisms of Ibn Malik were examined as three topics:
method, content, language and style, and each of them is categorized and
examples are given.

Anahtar Kelimeler

Ibn Malik, Elfiyye, teshil, criticism, reviewer

Şârihlerinin İbn Mâlik’e yönelik bazı eleştirileri

Öz

İbn Mâlik, Arap dili gramerinin Sîbeveyhî’den
sonraki en büyük isimlerindendir. Teshîlu’l-Fevâid ve
Tekmîlu’l-Mekâsıd adlı eseri bu alanın en temel kaynaklarındandır. Eserini
kendisi de şerh etmiş ve Elfiyye’sinde manzum olarak özetlemiştir.
el-Murâdî, Ebû Hayyân, İbn Akîl, Hâlid el-Ezherî ve İbn Hişâm gibi pek çok
müellif de İbn Mâlik’in bu eserini şerh etmişlerdir. Şârihlerin eser sahibine
karşı mütevazı tutumu geleneğin bir özelliğidir. Ancak bu onların hataları
görmezden gelmelerine veya eser sahibini eleştirmekten geri durmalarına sebep
olmamıştır. Nitekim İbn Mâlik’in kendinden önceki dil bilimcilere eleştirileri
olduğu gibi, kendisine de eleştiriler olmuştur. Sadece İbn Mâlik ile sınırlı
olmayan bu durumun dil bilimcilerin birbirlerine veya bir dil bilimcinin
diğerlerine itirazları üzerine yapılan müstakil çalışmalarda görmek mümkündür.
Görüş farklılıklarının sebep olduğu nahiv uygulamaları ve dil bilimcilerin
ekollerinin farklı olmasıyla açıklanabilecek konuların izahı bu çalışmanın
hedefi değildir. Zira böyle bir durumda eleştiren ve eleştirilen tarafların her
birini destekleyen dil bilimciler olacak ve tartışmalar çalışmanın sınırlarını
zorlayacaktır. Bu çalışmada, İbn Mâlik’e yönelik eleştiriler metot, içerik, dil
ve üslup şeklinde üç başlık olarak incelenmiş ve her biri kendi içerisinde
kategorize edilerek örnekler verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

İbn Mâlik, Elfiyye, teshîl, eleştiri, şârih

Kaynakça

• Abbas Hasan (1973). en-Nahvu’l-Vâfî, Kahire, Dâru’l-Maârif, İbn Cinni, Ebu’l-Feth Osman el-Mevsıli, el-Lem’ fi’l-Arabiyye (thk. Fâiz Faris) Kuveyt, Daru’l-Kutubu’s-Sekâfiyye, tsz. Ebû Hayyân, Esîruddîn Muhammed b.Yusuf el-Ceyyanî el-Endelûsî (1984). İrtişafu’d-Darab min Lisani’l-Arab, (thk. Mustafa Ahmed Nehhas), Kahire, Mektebetu’l-Hancı. Ebû Hayyân (1997). et-Tezyil vet-Tekmil fî Şerhi Kitâbi’t-Teshîl, (thk. Hasan Hindâvî), Şam, Dâru’l-Kalem. el-Ezherî, Hâlid b. Abdillah (1998). Muvassılu’n-Nebîl ilâ Nahvi’t-Teshîl, thk. Süreyya Abdussemî İsmail, (Basılmamış doktora tezi) İbn Akîl, Ebû Muhammed Bahauddîn Abdullah b. Abdurrahman (1980). el-Musâ’ıd alâ Teshîli’l-Fevaid, (thk. Muhammed Kamil Berekât), Mekke, Câmiatu’l-Melik Abdulazîz. İbn Akîl (1999). Şerhu İbn Akil alâ Elfiyyeti İbn Mâlik, thk. Muhammed Muhyiddin Abdulhamid, Kahire, Dâru’t-turâs. İbn Câbir, Muhammed b. Ahmed b. Ali b. Câbir (2000). Şerhu Elfiyyeti İbn Mâlik, thk. Abdulhamid Seyyid Muhammed Seyyid Muhammed, Kahire, el-Mektebetu’l-ezheriyye li’t-turâs. İbn Hişâm, Ebû Muhammed Cemaleddin Abdullah b. Yusuf en-Nahvî (1994). Evdahu’l-Mesâik ilâ Elfiyyeti İbn Mâlik, (thk. Muhammed Muhyiddin Abdulhamid), Beyrut, Dâru’l-Fikr. İbn Kayyım, el-Cevziyye (2004). İrşâdu’s-sâlik İlâ Elfiyyeti İbn Mâlik, thk. Mahmud Nassar, Beyrut, Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye. İbn Mâlik, Ebû Abdullah Cemaleddin Muhammed b. Abdullah et-Tâî (1967). Teshîlu’l-Fevâid ve Tekmîlu’l-Mekâsıd, (thk. Muhammed Kamil Berakât), Birleşik Arap Emirlikleri, Dâru’l-Kâtibi’l-Arabî. İbn Mâlik (1990). Şerhu’t-Teshîl, thk. Muhammed Bedevi Mahtun, Abdurrahman Seyyid, Cîze, Hicr. İbn Mâlik (1982). Şerhu'l-Kafiyeti'ş-Şafiye, thk. Abdulmun'im Ahmed Herîdî, Mekke, Câmiatu Ummi'l-Kurâ. İbnu’n-Nâzım, Ebû Abdullah Bedreddin Muhammed b. Muhammed, Şerhu Elfiyyeti İbn Mâlik, (thk. Abdulhamid Seyyid Abdulhamid), Beyrut, Dâru’l-Cîl, tsz. İbn Tolun, Ebû Abdillah Şemsuddin Muhammed b. Ali (2002). Şerhu İbn Tolun alâ Elfiyyeti İbn Mâlik, (thk. Abdurrahman Câsim), Beyrut, Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye. İbnu’l-Verdî, Zeynuddin Ömer b. Muzaffer (2008). Tahrîru’l-Hasâsa fî Teysîri’l-Hulâsa, Beyrut, Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye. el-Mekkûdî, Ebû Zeyd Abdurrahman b. Ali b. Salih (1993). Şerhu'l-Mekkûdî ala Elfiyyeti İbn Malik, (thk. Fatıma Raşid Racihi) Kuveyt, Câmiatu'l-Kuveyt el-Muberred, Ebu’l-Abbas Muhammed b. Yezid b. Abdulekber el-Ezdi, el-Muktedab, (thk. Muhammed Abdulhalik Azime), Kahire, yy. el-Murâdî, Hasan b. Kâsım (1992). el-Cene’d-Dânî fî Hurûfi’l-Me’ânî, (thk. Fahreddin Kabâve, Muhammed Nedîm Fâzıl) Beyrut, Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye. el-Murâdî (2001). Tavzîhu'l-makasıd ve'l-mesâlik bi-şerhi Elfiyyeti İbn Mâlik, (şrh. thk. Abdurrahman Ali Süleyman) Kahire, Dâru’l-Fikri’l-Arabi. es-Sabban, Ebu’l-İrfan Muhammed b. Ali (1997). Hâşiyetu’s-Sabban ala Şerhi’l-Eşmûnî ala Elfiyyeti İbn Mâlik, Beyrut, Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye. Sîbeveyhî Ebû Bişr Amr b. Osman b. Kanber el-Hârisî, el-Kitâb, thk. Abdusselam Muhammed Harun, Kahire, tsz. es-Suyûtî Ebu’l-Fazl Celaleddin Abdurrahman b. Ebî Bekr, Hem’u’l-Hevami fî şerhi Cem’i’l-Cevami, (thk. Abdulhamid Hindâvî), Mısır, el-Mektebetu’t-Tevfîkıyye, tsz. es-Suyûtî (2000). el-Behcetu’l-Marziyye fî Şerhi’l-Elfiyye, (thk. Ahmet İbrahim Ali), Beyrut, Dâru’l-fikr. eş-Şâtıbî (2007). Ebû İshak İbrahim b. Musa b. Muhammed el-Gırnati, el-Makâsıdu’ş-Şafiye fi Şerhi’l-Hulasati’l-Kafiye, Mekke, Camiatu Ummi’l-Kura. ez-Zemahşerî (1993). Ebu’l-Kâsım Cârullah Mahmûd b. Ömer b. Muhammed el-Mufassal fî San’ati’l-İ’rab, Beyrut, Mektebetu’l-Hilal.