Türkçeden Gürcüceye yapılan şiir çevirilerinde nitelik sorunu (Nazım Hikmet şiirleri)

Yıl 2019, - RumeliDE 2019.Ö5 - II. Rumeli [Dil, Edebiyat, Çeviri] Sempozyumu Bildirileri, 441 - 456, 21.08.2019

Gül Mükerrem Öztürk

https://doi.org/10.29000/rumelide.606274

Öz

Gürcüler ve Türkler arasındaki ilişkiler uzun bir
geçmişe dayanmaktadır. İki millet arasındaki bağın oluşmasındaki en önemli
etkenlerden biri de çeviridir. Şiir de yapılan çeviriler içinde önemli bir yere
sahiptir. Özellikle 1960’lı yıllardan itibaren Türkçeden Gürcüceye yapılan
yazın ve şiir çevirilerinde artış görülmektedir. Bu çalışmamızda, Nazım
Hikmet’in 1952 yılında Tiflis’te Vakhtang Kekelidze tarafından Gürcüceye
çevrilen şiirlerini ele alacağız. 
Şiirleri çeşitli açıdan incelenerek, inceleme sonunda kabul
edilebilirlik – yeterlilik bağlamından yola çıkarak Türkçeden Gürcüceye yapılan
çeviri şiirlerinin nitelik boyutuna dair çıkarımlar yapılacak olup çağdaş Türk
şiirinde önemli yeri olan Nazım Hikmet’in şiirlerinden örnekler alınarak
karşılaştırmalı olarak irdelenecektir. Çeviri bilimcilerin şiir çevirisine dair
görüşlerinin ve bu edime farklı yaklaşımların betimlendiği ilk bölümü takiben,
Türkçeden Gürcüceye çevrilen şiirleri anlatılacaktır. Amaç, şiir çevirisindeki
zorlukları anlatan bir çalışma ortaya koymanın yanı sıra, şair-çevirmenin
çevirileri ışığında şiir çevirisinde olasılıkları irdelemek ve bu olasılıkları
çeviribilimin bakış açısından değerlendirmektir. Çalışma üç kısımdan
oluşmaktadır: İlk kısımda, çeviri eylemini yeniden yazma eylemi olarak ele alan
yaklaşımlar incelenmiş, ikinci kısımda, erek metinleri inceleme çerçevesini
oluşturan kavramlar ele alınmıştır. Üçüncü kısımda ise erek metinlerdeki
metaforların nasıl yeniden yaratıldığı metinlerden alınan örneklerle tartışmaya
açılmaktadır. Bu çalışma sonucunda, Nazım Hikmet şiirlerinin çevirilerinde, somutlaştırma,
deyiş kaydırma, yerlileştirme, yabancılaştırma gibi çeviri stratejilerinin
kullanıldığı görülmüş ve çevirmenin erek metindeki metaforların yaratım
sürecinde metaforik bir yeniden yazma eylemi gerçekleştirdikleri sonucuna
ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Çeviri, Nazım Hikmet, Vakhtang Kekelidze, karşılaştırmalı, çeviribilim

The problem of quality in poetry translations from Turkish to Georgian (poems by Nazim Hikmet)

Öz

The relations between Georgians and Turks are
based on a long history. Translation is one of the most important factors in
the formation of the link between the two nations. Poetry has an important
place in the translations. Especially in the 1960s, there has been an increase
in the literature and poetry translations from Turkish to Georgian. In this
study, we will examine Nazım Hikmet's poems translated into Georgian language
by Vakhtang Kekelidze in Tbilisi in 1952. The poems will be examined from a
variety of perspectives and from the context of acceptability - proficiency,
the inference will be made on the qualitative dimension of the translation
poems from Turkish to Georgian. Following the first part of translation
scientists' views on poetry translation and different approaches to this act,
poems translated from Turkish into Georgian will be explained. The aim is to
explore the possibilities of poetry translation in the light of the
translations of the poet-translator, and to evaluate these possibilities from
the point of view of translation studies. The study consists of three parts: In
the first part, the approaches that take the translation action as an act of
rewriting are examined. In the second part, the concepts that constitute the
framework of the examination of the texts are examined. In the third part, how
the metaphors in the texts are recreated is discussed with the examples taken
from the texts. As a result of this study, it was seen that translation
strategies such as concretization, translation, indenisation and alienation
were used in the translations of Nazım Hikmet's poems.

Anahtar Kelimeler

Translation, Nazim Hikmet, Vakhtang Kekelidze, comparative, translation studies

Kaynakça

• Aksan, D. (1995). Şiir Dili ve Türk Şiir Dili. Ankara: Engin Yayınevi. Aksan, D. (2013). Şiir Dili ve Türk Şiir Dili. Ankara: Bilgi Yayınevi. Aksoy, N. B. (2002). Geçmişten Günümüze Yazın Çevirisi. Ankara: İmge Yayınevi. Bengi-Öner, I. (1999). Çeviri Bir Süreçtir...Ya Çeviribilim. İstanbul: Sel Yayıncılık. Bonnefoy, Y. (1992). Translating Poetry. Theories of Translation (J. Biguenet ve R. Schulte, Ed.) in. Chicago: The University of Chicago Press. Cary, E. (1960). Şiir Çevirisi. Tercüme Dergisi, ss. 104-110. Connolly, D. (2005). Poetry Tarnslation. Routhledge Encyclopedia of Translation Studies. London&Newyork; Routledge. Ed. Mona Baker, ss. 170-176. Dağbaşı, G. (2017). Arapçadan Türkçeye Yapılan Şiir Çevirilerinde Nitelik Sorunu. 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum Dergisi, ss. 117-195. Dahlgren, M. (2000). A Relevance-Based Approach to Poetry Translation. Perspectives, 8(2), 97-108. DOI: 10.1080/0907676X.2000.9961377. Durusoy, G. (1998). Apollinaire’nin Şiirlerini Çevirirken Ekinsel ve Biçimsel Farklılıklar. Çeviribilim ve Uygulamaları Dergisi, ss.21-33. Esteban, C. (2001). Poetry and Translation. Sites. The Journal of Twentieth Century/Contemporary French Studies Revue d’études Français, 5(2), 331340. DOI: 10.1080/10260210108456082 adresinden erişildi. Eyüpoğlu, S. (1983). Sanat Üzerine Denemeler. İstanbul: Cem Yayınları. Göktürk, A. (2011). Çeviri: Dillerin Dili. İstanbul: Yapı Kredi. Gürsel, N. (1978). Şiir Çevirisinde Yöntem. Türk Dili Çeviri Sorunları Özel Sayısı ss.155-158. Haedens, K. (1961). Şiirin Tanımı. Çev: Lütfi Ay, Türk Dili Özel Sayısı, X, ss. 244-245. Haleva, B. (2006). Şiir Çevirisine Kuramsal Bakış. Dilbilim, XV: 287298. Hikmet, N. (2008), Nazım Hikmet Bütün Şiirleri. İstanbul: Yapı Kredi Kültür Sanat Yayınevi. Jones, F. R. (2010). Poetry Translation, Nationalism and the Wars of the Yugoslav Transition. The Translator, 16(2), 223-253. DOI: 10.1080/13556509.2010.10799470. Lefevere, A. (1975). Translating poetry: seven strategies an blueprint. Amsterdam: Van Gorcum. Menemencioğlu, N. (1998). Çeviri Sorunları. Metis Çeviri, ss. 22-14. Okyavuz, A. (2016). Türkçeden İngilizceye Şiir Çevirisi: Orhan Veli Kanık ve Şair- Çevirmenleri, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Bahar (24), ss. 193-218. Pancikidze, D. (1993). Çağdaş Gürcü Çevirisi. Literaturuli Sakartvelo, N1, ss. 2-3. Pancikidze, D. (1995). Biçimin Eşdeğerlik Sorunu. Tiflis. Pancikidze, D. (1988). Çeviri Teorisi ve Pratikliği. Tiflis. Pancikidze, D. (2001). Gürcü Çeviri Tarihi Sorunları. Tiflis. Pancikidze, D. (2002). Dil, Çeviri, Okuyucu. Tiflis. Shupala, A. (2000). Translating Classical Chinese Poetry Without a Literal Translation. Translation Review, 60(1), 14-19. DOI: 10.1080/07374836.2000.10523776. Tanrıkulu, L. (2018). “Rainer Maria Rilke’nin “Duineser Elegien” Şiirinin Türkçe Çevirilerinin Genel Çeviri Stratejileri Açısından İncelenmesi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Mart 2018 22(1): 207-222. Toury, G. (1980). In Search of a Theory of Translation, Tel Aviv: Porter Institute for Poetics and Semitics.