Çocuk edebiyatında antiotoriter anlatım: Aytül Akal’ın “Güzel Kitaplarım” öyküsü

Yıl 2020, Sayı: 19, 177 - 191, 21.06.2020

Hatice Fırat

https://doi.org/10.29000/rumelide.752243

Öz

Çocuk edebiyatı metinlerinde aranan temel özelliklerden biri olan “antiotoriter anlatım” kavramı, kitabın anlatımına egemen olan yaklaşımı, olayların farklı bakış açılarıyla sorgulanmasına izin veren anlatım biçimini ifade eder. Çalışmada, çocuk edebiyatının temel ilkelerinden olan antiotoriter anlatım özelliği temel ölçüt olarak alınmış, metinden verilen örneklerle bu özelliği ortaya koymak amaçlanmıştır. Çocuk edebiyatı metinlerinde antiotoriter anlatım özelliğine dayanan çalışmaların sınırlı olması sebebiyle çalışmanın alana katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Araştırmada, nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi kullanılmıştır. Bu yöntem, araştırılması hedeflenen olgu veya olgular hakkında bilgi içeren yazılı materyallerin analizini kapsar ( Yıldırım ve Şimşek, 2008: 187). Çalışmada, Türk çocuk edebiyatının önemli yazarlarından olan Aytül Akal’ın “Güzel Kitaplarım” adlı öyküsü, doküman olarak incelenmiş; veriler betimsel analizle elde edilmiştir. Metnin özelliğini yansıtmak için doğrudan alıntılara yer verilerek elde edilen bulgular yorumlanmıştır. Çalışmada, incelenen eserin görselinde ve içeriğinde “otoriter” tavra sahip kahramanların ve otoriteyi/baskıcı tutumu örnekleyen olayların yer aldığı buna karşın yazarın anlatımında “otoriter” bir tavrın olmadığı belirlenmiştir. Yazarın eserde, çocukları olumlu tutum ve davranış değişikliğine yönlendirebilecek, onlara değer kazandırabilecek, yaşantılarında karşılaşabilecekleri birtakım durumlar için ön yargılarını kırabilecek olay ve durumlara yer verdiği görülmüştür. Yazarın “antiotoriter anlatım” özelliğine uygun olarak okura açıkça mesaj vermediği, yönlendirmede bulunmadığı, okuru farklı örnekler ve kişilerle karşılaştırarak onların konu üzerinde düşünmelerini sağlayabilecek bir anlatım gerçekleştirdiği belirlenmiştir. Yazar, didaktik bir anlatım yerine, okuru düşündürmeyi, doğruya yanlışa kendilerinin karar vermesini sağlayan bir anlayışla hareket etmiştir. Tüm bu verilere bağlı olarak çalışmada, metnin otoriter bir anlayışla yazılmadığı, yazarın antiotoriter yaklaşımı benimsediği sonucuna varılmıştır. Ayrıca bu durum; otoriter üslup kullanmadan da okuru bazı konularda düşündürmenin, değer, tutum ve davranış kazandırmanın (yani çocuk kitaplarında eğitselliğin) mümkün olduğu sonucunu ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Antiotoriter anlatım, çocuk edebiyatı, Aytül Akal

Antiauthoritative expression in children's literature: Aytül Akal's “Güzel Kitaplarım (My Beautiful Books)” story

Öz

The concept of “antiotoritarian expression”, which is one of the basic features sought in the texts of children's literature, expresses the approach that dominates the narration of the book and the form of expression that allows events to be questioned from different perspectives. In the study, the feature of authoritative expression, which is one of the basic principles of children's literature, was taken as the basic criterion and it was aimed to reveal this feature with the examples given from the text. It is thought that the study will contribute to the field due to the limited number of studies based on antiotoric expression in children's literature texts. In the research, document review, one of the qualitative research methods, was used. This method involves the analysis of written materials that contain information about the phenomenon or facts intended to be investigated. In the study, Aytül Akal, who is one of the important writers of the field of children's literature, was named as "My Beautiful Books" data were obtained by descriptive analysis. Findings obtained by including direct quotations were interpreted to reflect the characteristics of the text. In the study, however, it was determined that there were no “authoritative” attitudes in the narrative of the author. It is seen in the work that there are events and situations that can lead children to a positive attitude and behavior change, add value to them, and break their prejudices for a number of situations they may encounter in their lives. It has been determined that the author did not expressly convey messages to the reader in accordance with the “authoritative expression” feature, did not provide guidance, and made a narrative that could enable the reader to think about the subject by comparing them with different examples and individuals. The writer acted with an understanding that allowed the reader to make a decision, to make the decision wrong, instead of a narrative expression. Based on all these data, it was concluded that the text was not written with an authoritative approach, and that the author adopted an anti-authoritative approach. Also this situation; reveals the conclusion that it is possible to make the reader think about some issues, to gain value, attitude and behavior (i.e. educational in children's books) without using authoritative style.

Anahtar Kelimeler

Antiauthoritative expression, children's literature, Aytül Akal

Kaynakça

• Akal, A. (2003). Güzel Kitaplarım. Babam Duymasın. İstanbul: Uçanbalık.
• Aslan, C. (2017). Örnek Eğitim Durumlarıyla Türkçe-Türk Dili ve Edebiyatı Öğretimi. Ankara: Anı.
• Başaran, M. ve Altuner, G. Ş. (2016). İlkokul 4. Sınıf Öğrencilerinin Okuma Alışkanlıklarının Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi (Yozgat Örneği). 1. Uluslararası Bozok Sempozyumu Sempozyumu. Sempozyum Kitapçığı. 582-592. https://bozoksempozyumu.bozok.edu.tr/dosya/cilt2/582-592.pdf
• Canlı, S.; Doğan Güldenoğlu, B. N.; İnce Samur, A. Ö. (2016). Üç Kuşağın Yazarı: Gülten Dayıoğlu. Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınları (Ankara üniversitesi Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Uygulama ve Araştırma Merkezi).
• Çocuk Vakfı (2006). Türkiye Gerçeği: Okumama Alışkanlığı. Türkiye’nin Okuma Alışkanlığı Karnesi. Çocuk Edebiyatı Okulu. http://www.cocukvakfi.org.tr/. Erişim Tarihi 20.04.2020.
• Dilidüzgün, S. (1996). Çağdaş Çocuk Yazını: Yazın Eğitimine Atılan İlk Adım. İstanbul: Yapı Kredi.
• Dilidüzgün, S. (2007). Öğreticilik Sorunu Bakımından Ayla Çınaroğlu’nun Çocuk Kitapları. III. Ulusal Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Yaşayan Yazarlar Sempozyumu Dizisi. –Çocuk ve Gençlik Edebiyatında Ayla Çınaroğlu Sempozyumu-. Eskişehir: Türkiye. 17-19 Ekim. Cilt 1. no.0. s.139-145.
• Dilidüzgün, S. (2013). Ana Çizgileriyle Çocuk Ve Çocuk Edebiyatı. Okulöncesinde Çocuk Edebiyatı. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Durualp, E.; Çiçekoğlu, P.; Durualp, E. (2013). Sekizinci Sınıf Öğrencilerinin Kitap Okumaya Yönelik Tutumlarının İnternet ve Kitap Okuma Alışkanlıkları Açısından İncelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi. S. 2/1. s.115-132,
• Erdoğan, F. (2019). İlk Hevesten İmza Gününe Çocuklar için Yazmak. İstanbul: Binbirkitap.
• Eyyam, R.; Doğruer, N.; Meneviş, İ. (2012). Öğrenme ve Öğretme Kuramlar, Modeller, Yaklaşımlar. (Ed. Zeki Kaya). Ankara: Pegem Akademi.
• İnce Samur, A. Ö. (2016). Okuma Kültürü Nasıl Kazandırılır. Okulöncesi Dönem/0-6 Yaş. Ankara: Anı.
• Karagöz, B. (2018). Resimli Çocuk Kitaplarında Gözden Kaçan Bir Alan: İleti Problemi (Anne Tavuk Anlatıyor Serisi Örneği). Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi. C. 17. S. 68. s.1765-1787
• Kavcar, C. (1999). Edebiyat ve Eğitim. Ankara: Engin Yaynevi.
• Lukens, R. J.; Smith, J. J.; Miller Coffel, C. (2018). Çocuk edebiyatına Eleştirel Bir Bakış. (Çev. Cenk Pamay). İstanbul: Erdem.
• Nas, R. (1999). Metinlerle İlkokuma Yazma Öğretimi. Bursa: Ezgi Kitabevi.
• Sever, S. (2003). Çocuk ve Edebiyat. Ankara: Kök.
• Sever, S. (2015). Çocuk Edebiyatı ve Okuma Kültürü. Ankara: Tudem.
• TDK (2005). Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Yıldız, M.; Ketenoğlu Kayabaşı, Z. E.; Ayaz, E. ve Aklar, S. (2017). Bazı Çocukların Kitap Okumayı Sevmeme Nedenleri. JASSS (The Journal of Academic Social Science Studies). 55. p. 507-524
• Yıldırım, A.; Şimşek, H. (2008). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin.
• Yılmaz, B.; Köse, E.; Korkut, Ş. (2009). Hacettepe Üniversitesi ve Bilkent Üniversitesi Öğrencilerinin Okuma Alışkanlıkları Üzerine Bir Araştırma. Türk Kütüphaneciliği 23 (1), s. 22-51
• Yılmaz, O.; Destegüloğlu, B. (2019). Çocuk Kitaplarına Yansıyan Şiddet. Elementary Education Online, 18 (3). pp. 1099-1112