Klasik Türk edebiyatında Yunan Roma mitolojisinin izini sürmek: (Rişte-i Ömr) Ömür İpi örneği

Yıl 2020, Sayı: 19, 528 - 540, 21.06.2020

Bilal Alpaydın

https://doi.org/10.29000/rumelide.752507

Öz

Türklerin Anadolu’yu fethederek yerleşmesinden önce bu coğrafyada farklı kültürlerin farklı medeniyetlerin yaşadığı, bilinen bir gerçektir. Anadolu’nun fethiyle birlikte daha önce burada bulunan halkların önemli bir kısmı da yerlerini terk edip başka coğrafyalara gitmemişlerdir. Dolayısıyla Türklerin daha önce ikamet eden bu insanlarla uzun yıllar iç içe yaşadığı söylenebilir. Yunanlılar, Romalılar da bu halklardan sadece bir kısmıdır. Türklerin Anadolu’da, Avrupa’da Yunanlılar ve Romalılarla uzun yıllar iç içe yaşaması onların kültürlerinden, mitolojilerinden İranlılar, Araplar kadar olmasa da etkilendiklerini göstermektedir. Klasik Türk edebiyatında sevgilinin saçının yer yer yılana benzetilmesi Yunan mitolojisindeki Medusa’nın saçlarının da yılan şeklinde olması bu durumu örneklendirecektir. Bununla birlikte Mevlânâ Celaleddin-i Rumî, Ahmed Paşa’nın Rumca yazdıkları şiirler de Türk şâirlerin batılı kaynaklardan tamamen bigâne olmadıklarını ortaya koymaktadır. Bu makalede Yunan ve Roma mitolojisinde kader tanrıçaları olarak bilinen üç kız kardeş Moiralar hakkında bilgi verildikten sonra bunların klasik Türk edebiyatında dolaylı olarak nasıl yer aldıkları üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Yunan ve Roma Mitolojisi, Moira, Kader Tanrıçaları, Üç Kızkardeş, Ömür İpi, Klasik Türk edebiyatı

Traces of Greco-Roman mythology in classical Turkish literature: The Thread of Life

Öz

It is wholly acknowledged that prior to the Turks’ conquest of Anatolia, this land was inhabited by diverse cultures and civilizations. Following its conquest, however, large segments of the various populations living in Anatolia continued to reside in their native homelands, indicating that the Turks lived together with these indigenous cultures for centuries. Greeks and Romans made up only one aspect of these various cultures. Although nowhere near as pervasive as their Persian and Arab counterparts, the cultures and mythologies of both the Greeks and Romans are discernible in Turkish culture, which is only natural after having shared the same homeland for many years in Anatolia and Europe. One such example is the occasional likening of a beloved’s hair to snakes in classical Turkish literature, reminiscent of Medusa’s own snake-like hair in Greek mythology. Indeed, the poems written in Greek by Mawlānā Jalāl al-Dīn Rūmī and Ahmed Pasha demonstrate that Turkish poets were not complete strangers to Western sources. After providing information about the three Moirai sisters known as the goddesses of fate in Greek and Roman mythology, this article will move on to address how they indirectly appear in classical Turkish literature.

Anahtar Kelimeler

Greek and Roman Mythology, Moirai, Goddesses of Fate, Three Sisters, Thread of Life, Classical Turkish literature

Kaynakça

• Ayan, H. (1981). Rifâ’î Bülbül-nâme. Ankara: Emek Matbaası.
• Bayak, C. Sehâbî Hüsâmü’d-dîn bin Hüseyn – Sehâbî Dîvânı, Kültür ve Turizm Bakanlığı. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55746,sehabi-divanipdf.pdf?0 (Accessed: 1st May 2020).
• Biltekin, H. (2003). Şeyhî Dîvânı (İnceleme-Tenkitli Metin-Dizin), Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp (Tez No. 126354)
• Çakır, M. (2008). Kavsî, Hayatı, Edebî Kişiliği ve Dîvânı (İnceleme-Tenkitli Metin-Dizin), Yayımlanmamış Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp (Tez No. 218401)
• Çavuşoğlu, M. (1977). Yahyâ Bey Dîvan. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi.
• Erhat, A. (2006). Mitoloji Sözlüğü. İstanbul: Remzi.
• Fink, G. (2004). Antik Mitolojide Kim Kimdir?. translated by Serpil Erfındık Yalçın, İzmir: İlya İzmir.
• Hamilton, E. (2015). Mitologya, translated by Ülkü Tamer. İstanbul: Varlık.
• Hesiod. (1914). The Homeric Hymns and Homerica, translated by Hugh G. Evelyn-White. London: London William Heinemann.
• Homer. (1946). The Iliad, vol. I, translated by A. T. Murray. London: London William Heinemann.
• Homer. (1947). The Iliad, vol. II, translated by A. T. Murray. London: London William Heinemann.
• Homer. (1946). The Odyssey. vol. I, translated by A. T. Murray. London: London William Heinemann.
• Kaya, B. A. (2003). The Dîvân of ‘Azmî-zâde Hâletî. Harvard: Harvard Üniversitesi.
• Koç, N. İ. (2003). XVII. yy Dîvân Şâiri Şerif Nehcî – Hayatı, Eserleri, Edebî Kişiliği ve Dîvânı’nın Tenkitli Metni, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Köksal, M. F. (2003). Dervîş Hayâlî - Ravzatü’l-envâr. İstanbul: Kitabevi.
• Köksal, M. F. (2017). Edirneli Nazmî – Mecma‘u’n-Nezâ’ir, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Küçük, S. (1994). Bâkî Dîvânı – Tenkitli Basım. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Platon. (2010). Devlet, translated by Sabahattin Eyüboğlu – M. Ali Cimcoz. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür.
• Saraç, M. A. Y. (2011). Eski Türk Edebiyatına Giriş: Biçim ve Ölçü. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açıköğretim.
• Şentürk A. A. – Boşdurmaz N. (2012). Molla Aşkî Dîvân. İstanbul: Yapı Kredi.
• Şentürk, A. A. (1999). Osmanlı Şiiri Antolojisi. İstanbul: Yapı Kredi.
• Tarlan, A. N. (1970). Zatî Divanı (Edisyon Kritik ve Transkripsiyon), c. II. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi.
• Tatcı, M. Yûnus Emre Dîvânı. Kültür ve Turizm Bakanlığı (e-book).
• William Smith. (1867). Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology. Boston: Little, Brown and Company.
• Yıldırım, N. (2019). “Antik Dönem’de Ker ve Moiralar: Kader ve Ölüme Hükmeden Tanrıçalar”, International Symposium on Mythology (2-5 May 2019) Proceedings Book. Ardahan: Ardahan University, 2019, pp. 708-722.
• Yorgun, F. (2018). Antik Yunan Tragedyalarında Tanrı ve Kader Kavramları, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Malatya.
• Zülfe, Ö. (1998). Nâşid – Dîvân, Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp (Tez No. 74089)
• https://christianwery.blogspot.com/2019/05/les-parques-farceuses.html (3rd May 2020)
• https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Bernardo_Strozzi_Le_tre_Parche.jpg (2nd May 2020)
• https://www.art.com/products/p28131461010-sa-i8587936/antonio-allegri-da-correggio-lunette-of-three-fates-detail-of-decoration-from-st-paul-s-chamber-or-abbess-chamber-1519-1520.htm (1st May 2020)
• http://www.artnet.com/artists/felice-giani/le-tre-parche-aeq-MaTye0q_cICtuN5VUQ2 (3rd May 2020)
• https://www.britannica.com/topic/Atropos-mythological-goddess (3rd May 2020)
• https://www.rijksmuseum.nl/en/collection/RP-P-OB-31.384 (1st May 2020)