Tezer Özlü’nün eserlerinde “an”ların işleniş formları ve epifanlar

Yıl 2020, Sayı: 20, 267 - 277, 21.09.2020

Emine Ayan

https://doi.org/10.29000/rumelide.791459

Öz

Kökeni görünme ya da ortaya çıkma anlamındaki Yunanca epiphaneia sözcüğüne dayanan epifan, insan zihninde uyanışlara yol açan anlık olgulara işaret eder. Kökensel anlamı ile ilişkili olarak dinî ve mitolojik bir bağlamı da bulunan sözcük, 19. yüzyılda William Wordsworth, Thomas de Quincey gibi sanatçıların etkisiyle dünyevi olana işaret eden somut bir anlam alanı içerisinde kullanılmaya başlar. 20. yüzyıldan itibaren ise epifanın James Joyce’un yazınsal faaliyeti kapsamında insanın iç dünyasını önceleyen modernist metinlerde sıkça rastlanan bir teknik olarak dikkat çektiği görülür. Edebî bağlamı ile epifan, insan zihninde gerçekleşen anlık uyanışların bir ifadesi olarak anlatıda kurmacaya yön veren anlara karşılık gelir. Batı’daki gelişimine paralel olarak Türk edebiyatında da epifan tekniğinin kullanıldığı eserler söz konusudur. Bu çalışmada edebiyatımızın erken yitirdiği isimlerinden biri olan Tezer Özlü’nün (1943-1986) hayatta iken yayımlanan Eski Bahçe (1978), Çocukluğun Soğuk Geceleri (1980) ve Yaşamın Ucuna Yolculuk (1984) adlı kitaplarındaki “an”ların işleniş formları bağlamında epifanların izi sürülerek bu tekniğin modernist metinlerdeki görünümüne ışık tutulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Epifan, modernist edebiyat, Tezer Özlü, Eski Bahçe, Çocukluğun Soğuk Geceleri, Yaşamın Ucuna Yolculuk

The processing forms of "moment”s and epiphanies in Tezer Ozlu's works

Öz

Epiphany, based on the Greek word epiphaneia which means to appear or emerge, refers to instantaneous phenomena that cause sudden awakenings in the human mind. The word, which has a religious and mythological context in relation to its original meaning, started to be used in a concrete area of meaning in the 19th century, pointing to the worldly, under the influence of artists such as William Wordsworth and Thomas de Quincey. As of the 20th century, it is seen that the epiphany has attracted attention as a common technique in modernist texts prioritizing the inner world of man within the context of James Joyce's literary activity. Epiphany, with its literary context, refers to the “moments” that direct fiction in the narrative as an expression of instant awakenings in the human mind. In parallel with its development in the West, there are works in which Turkish literature uses epiphany technique. In this study the appearance of epiphany technique in modernist texts will be shed light on with tracing epiphanies in the context of the processing forms of “moment”s in the books published while she was alive called Eski Bahçe (1978), Çocukluğun Soğuk Geceleri (1980) and Yaşamın Ucuna Yolculuk (1984) of Tezer Özlü (1943-1986) who is one of the names that our literature has lost prematurely,

Anahtar Kelimeler

Epiphany, modernist literature, Tezer Özlü, Eski Bahçe, Çocukluğun Soğuk Geceleri, Yaşamın Ucuna Yolculuk

Kaynakça

• Apaydın, M. (2006). “Adalet Ağaoğlu’nun Dar zamanlar üçlemesinde zaman kurgusu üzerinde bazı değerlendirmeler” Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15/2 s.17-38.
• Apaydın, M. (2020). “Güvenilmez anlatıcı tipolojisi ve Anayurt Oteli’nin güvenilmez anlatıcısı hakkında bazı değerlendirmeler” Roman Kahramanları, 41, s. 142-154.
• Ballard, E. (2012). Epifani hayat değiştiren anlar. (S. Demirci, Çev.). İstanbul: Kuraldışı.
• Can, Ş. (1970). Klasik Yunan Mitolojisi. İstanbul: İnkılap ve Aka Kitapevleri.
• Darılmaz, M. (2011). “Eski bahçe-Eski sevgi Tezer Özlü öykülerinin izlekleri” Öykü Teknesi, 19, s. 16-18.
• Duru, S. (1995). “Ancak çok sık gördüğümü ya da ölenleri özlüyorum”. Tezer Özlü’ye armağan içinde (s. 146-148). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Duru, S. (2015). Tezer Özlü’ye armağan. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Edgü, F. (1989). “Önsöz yerine Tezer’den kalanlar”. Kalanlar içinde (s. 7-12). İstanbul: YKY.
• Edgü, F. (2009). Önsöz. “Her Şeyin Sonundayım” Tezer Özlü-Ferit Edgü mektuplaşmaları içinde (s. 7-9). İstanbul: Sel.
• Gündoğan, A. O. (2010). Bergson. Ankara: Say...............
• Hızlan, D. (1986). “Tezer Özlü için”. Tezer Özlü’ye armağan içinde (s. 69-70). İstanbul: YKY.
• İplikçi, M. (2012). “Çocukluğun soğuk geceleri”ndeki ben’e bakış” Varlık Aylık Edebiyat ve Kültür Dergisi, 1252, s. 4-5.
• Joyce, J. (1996). Epiphanies/anıklıklar. (L. Kavas, Çev.) İstanbul: Altıkırkbeş.
• Karakaşlı, N. (2012). “Tezer Özlü’nün yolları: Gitmenin getirdikleri” Varlık Aylık Edebiyat ve Kültür Dergisi, 1252, s. 10-19.
• Koçsoy, G. (2018). “Küçürek öyküde epifan” Humanitas International Journal of Social Sciences, 6(11), s. 115-127.
• Lekesiz, Ö. (2001). Yeni Türk edebiyatında öykü. C. 4, İstanbul: Kaknüs.
• LONGMAN Dictionary of contemporary English (2010). Pearson Education Limited.
• Lodge, D. (2013). Kurgu sanatı. (A. Ören, Çev.). Ankara: Hece...........
• Oran, F. (1992). “Seni çok özlüyoruz Tezer Özlü”. Tezer Özlü’ye armağan içinde (s. 90-92). İstanbul: YKY.
• Öğretir, İ. (2005). Edebiyatta epifan Sherwood Anderson’un Winesburg, Ohio’su. Konya: Çizgi Kitabevi.
• Önal, B. (2016). “Ölümün sevgili yazarı: Tezer Özlü” Kitap-lık, 184, s. 117-123.
• Özlü, T.; Edgü, F. (2010). “Her şeyin sonundayım” Tezer Özlü- Ferit Edgü mektuplaşmaları. (B. Fidan, yay. haz.) İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Özlü, T. (2014). Çocukluğun soğuk geceleri. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Özlü, T. (2016a). Eski bahçe- Eski sevgi. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Özlü, T. (2016b). Kalanlar. M. Yalçın (Ed.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Özlü, T.; Erbil, L. (2016c). Tezer Özlü’den Leyla Erbil’e mektuplar (L. Erbil, yay. haz.) İstanbul: YKY.
• Özlü, T. (2016d). Yaşamın ucuna yolculuk. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Özlü, T. (2016e). Yeryüzüne dayanabilmek için. (S. Duru, yay. haz.) İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Sazyek, H. (2013). Roman terimleri sözlüğü. Ankara: Hece.........
• Sazyek, E. (2019). “Ömer Seyfettin’in hikâyelerinde epifanik “an”lar” Hece Aylık Edebiyat Dergisi, Hikâyenin Türkçe Sesi Ömer Seyfettin Özel Sayısı, 265, s. 75-92
• Sezer, S. (1992). “Tezer Özlü’nün dünyası”. Tezer Özlü’ye armağan içinde (s. 56-60). İstanbul: YKY.
• Şahin, H. (2018). “Sinematografik bir anlatım örneği: Tezer Özlü’nün çocukluğun soğuk geceleri adlı kitabı” Turkish Studies, 13/3, s. 659-672.
• TDK Türkçe sözlük. (2005). Ankara: Türk Dil Kurumu.............
• Tiken, S. (2008). “Huzur romanında epifanik anlar” Türkoloji Kültürü.C.1., N.1, s. 51-63.
• Tunç, A. (2017). “Tezer Özlü ile sarsıcı bir okuma serüveni” Arka Kapak, 24, s. 26-27.
• Uzunhasanoğlu, İ. (2017). “Yaşamın ucundaki kadın” Arka Kapak, 24, s. 22-23.
• https://tureng.com/tr/turkce-ingilizce/magi.(Erişim Tarihi: 05.07.2020).