Bir yerlileştirme örneği: Friedrich von Schiller’e ait “Die Bürgschaft” adlı baladın Ali Bey Hüseyinzâde (Turan) tarafından Türkçeye çevirisi

Yıl 2020, Sayı: 20, 784 - 815, 21.09.2020

Alaattin Uca Fırat Soysal

https://doi.org/10.29000/rumelide.792507

Cited By: 2

Öz

Bu çalışmada Friedrich von Schiller’in “Die Bürgschaft” adlı baladının Ali Bey Hüzeyinzâde (Turan) tarafından Türkçeye aktarılmış olan ve 1923 yılına tarihlendirilebilen “Kefalet Yahud Vefadar Dost(lar)” adlı çevirisi, çeviride yerlileştirme stratejisi bakımından ele alınmaktadır. Ayrıca günümüz Türk Diline daha yakın bir söylem ve üslup kullanılarak aynı baladın alternatif bir çevirisi de gerçekleştirilmiştir. Hüseyinzâde Turan'ın, çevirisinde bilinçli veya bilinçsiz olarak yerlileştirme stratejisini uygulamış olduğu görülebilmektedir. Gerek çeviride yerlileştirme stratejisine uygun bir örnek olması gerekse Schiller'in "Die Bürgschaft" baladının ilk çevirisi olma iddiasından dolayı Hüseyinzâde Turan'ın çevirisi örnek erek metin olarak bu çalışma için seçilmiştir. Çalışmanın içerisinde kaynak ve erek metin ve çevirmen hakkında bilgi verilmekte, kuramsal açıdan ise çeviride yerlileştirme stratejisine ve Balat edebi türüne ilişkin açıklamalarda bulunulmaktadır. Eldeki metinlere çalışmada aynen yer verildikten sonra kaynak metinden, erek metinden ve sunulan alternatif çeviri metinden alınan örnekler üzerinde bir inceleme (analiz) yapılmaktadır. Söz konusu inceleme sayesinde örnekler aracılığıyla çeviride yer alan yerlileştirici unsurlar gösterilmekte, çeviri süreci ve eşdeğerliği açısından bu durum irdelenmektedir. Elde edilen çıkarımlar ise örnekler altında detaylı bir biçimde tartışılmaktadır. Değerlendirme kısmında örnek erek metinde tespit edilen çeviride yerlileştirici unsurların daha ziyade hangi alanları ve/veya terminolojileri kapsadığı vurgulanmaktadır. Sonuç ve önerilere yine bu kısımda yer verilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Die Bürgschaft, Ali Bey Hüseyinzade Turan, Yerlileştirme Stratejisi, Çeviri İncelemesi, Balat, Ballad

An exemplification of domestication: Translation of Friedrich von Schiller’s ballad “Die Bürgschaft” into Turkish by Ali Bey Hüseyinzâde (Turan)

Öz

The translation of Friedrich von Schiller's ballad named "Die Bürgschaft" into Turkish by Ali Bey Hüzeyinzâde (Turan), dated to 1923, is discussed in the current study in terms of the domestication strategy. In addition, an alternative translation of the above-mentioned ballad has been made by using a familiar discourse and style to the usage of today's Turkish Language. In Hüseyinzâde Turan’s translation, it can be presumed that he has applied the domestication strategy consciously or unconsciously. His translation has been chosen for this study because of the fact that it is a suitable example for the domestication strategy in translation and due to the argument that it is the first Turkish translation of Schiller's ballad "Die Bürgschaft". In the study information is given about the source and the target texts and also about the translator. Moreover, some explanations are made theoretically on the domestication strategy in translation and the Ballad as a literary genre. After the original texts are literally included in the study, an analysis is held on the examples cited from the source text, target text and the presented alternative text. In virtue of the mentioned analysis the domesticating elements in the translation are denoted through the given examples and this is scrutinized in terms of translation process and equivalence. The inferences obtained are discussed in detail under the given examples. In the evaluation part (also in the conclusion) domesticating elements in the target text are emphasized and then fields and/or terminologies which include the domesticating elements are clarified. Results and suggestions are included in the last part as well.

Anahtar Kelimeler

Die Bürgschaft, Ali Bey Hüseyinzade Turan, Domestication Strategy, Translation Analysis

Kaynakça

• Bayat, Ali H. (1998). Hüseyinzâde Ali Bey. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• Best, Otto F. (1987). Handbuch Literarischer Fachbegriffe, Definitionen und Beispiele, (8. Auflage), Frankfurt am Main: Fischer Taschenbuch Verlag.
• Birdwood-Hedger, Maya. (2006). Tension Between Domestication and Foreignization in English-Language Translations of Anna Karenina, (Doctor of Philosophy/Yayınlanmamış Doktora Tezi), University of Edinburgh.
• Burçoğlu Kuran, Nedret. (2010). Çeviriye Bilimsel Yaklaşımlar. İstanbul: Multilingual.
• Hatim, Basil. (2014). Teaching and Researching Translation, (Second Edition), New York: Routledge.
• Hüseyinzade Ali. (1923). Kefalet Yahud Vefadar Dostlar, F. Schiller’den Nazmen Tercümedir, İstanbul: Kader Matbaası.
• Hüseyinzade Ali. (1923). “Kefalet Yahud Vefadar Dostlar”, içinde İçtihad. (no. 159), (ss. 3265-3266).
• Janet, Paul ve Séailles Gabriel. (1978). Metalib ve Mezahib. (Çev. Elmalı’lı M. Hamdi Yazır), (2. Baskı). İstanbul: Eser Neşriyat ve Dağıtım.
• Karataş, Turan. (2018). Ansiklopedik Edebiyat Terimleri Sözlüğü. İstanbul: İz Yayıncılık.
• Koller, Werner. (2011). Einführung in die Übersetzungswissenschaft, (8. Auflage). Tübingen: A. Francke Verlag.
• Paşayeva, G. ve Turan, A. (2014). Ali Bey Hüseyinzâde Turan. İstanbul: Şen Yıldız Yayıncılık.
• Pons Großwörterbuch Deutsch als Fremdsprache. (2008). Stuttgart: Ernst Klett Sprachen GmbH.
• Rasonyi, Laszlo. (1971). Tarihte Türklük, (Türkçe çeviri), Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü (TKAE).
• Schiller, Friedrich von. (1959). Balad’lar ve Şiirler. (Çev. Burhanettin Batıman), İstanbul: İstanbul Matbaası.
• Soysal, Fırat. (2012). “Werner Koller'in Eşdeğerlik Sınıflandırmasına Farklı Bir Yaklaşım”, içinde Proceedings Book of Uluslararası Dil ve İletişim Sempozyumu: Araştırma Eğilimleri ve Güçlükler. Erzurum: Mega Press. (ss. 1419-1432).
• Soysal, Fırat. (2012). Eşdeğerlik ve Skopos Kuramının Çeviri Eylemine Uygulanabilirlikleri: Bertolt Brecht Çevirilerine Eleştirel Bir Yaklaşım. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Sosyal Bilimler Enstitüsü, Selçuk Üniversitesi. Konya.
• Steuerwald, Karl. (1998). Almanca-Türkçe Sözlük. İstanbul: ABC Kitapevi A.Ş.
• Taş, Seda. (2017). “Kültürel Unsurların Çevirisi ve Çeviri Stratejileri”, içinde Humanitas, (5(10): (ss. 1-14), Erişim: http://humanitas.nku.edu.tr. (Doi: 10.20304/humanitas.289303).
• Tian, Chuanmao. (2010). “Etymological Implications of Domestication and Foreignization: A Chinese Perspective”, içinde Perspectives: Studies in Translatology, (vol. 18: 2), (ss. 79-93), Routledge. (Doi: 10.1080/09076761003632541).
• Türk Ansiklopedisi. (1983). (C. XXXII), M.E.B. Devlet Kitapları. Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
• Uca, Alaattin. (2017). İttihat ve Terakki Cemiyeti Kurucularından Türkçülük Fikrinin Ünlü Mütefekkiri Ali Bey Hüseyinzade (Turan) Hayatı Fikirleri ve Eserleri. Konya: Kömen Yayınları.
• Venuti, Lawrence. (1995). Translator’s Invisibility: A History of Translation. London and New York: Routledge.
• Venuti, Lawrence. (1998). The Scandals of Translation: Towards an Ethics of Difference. London and New York: Routledge.
• Venuti, Lawrence. (2004). Translator’s Invisibility: A History of Translation, (e-Library), London and New York: Routledge.
• Wahrig-Burfeind, Renate (ed.). (1998). Wahrig Wörterbuch der deutschen Sprache. (2. Aufl.), München: Deutscher Taschenbuch Verlag.
• Wilpert, Gero von. (1979). Sachwörterbuch der Literatur, (erw. 6. Auflage), Stuttgart: Alfred Kröner Verlag.
• Yang, Wenfen. (2010). “Brief Study on Domestication and Foreignization in Translation”, içinde Journal of Language Teaching and Research, (Vol. 1, No. 1, ss. 77-80), Finland: Academy Publisher. (Doi:10.4304/jltr.1.1.77-80).
• http://edebiyatsultani.com/bati-edebiyatindan-alinan-nazim-sekilleri/ (Erişim Tarihi: 20.07.2019).
• http://ozhanozturk.com/2019/02/11/sicilyanin-yunan-tarihi-ve-syracuse-sirakuza-kenti/(Erişim tarihi: 12.11.2019).
• http://sozluk.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 15.07.2019) .
• http://users.unimi.it/dililefi/costazza/programmi/2006-07/Schleiermacher.pdf (Erişim Tarihi: 20.07.2019).
• https://gezimanya.com/sirakuza (Erişim Tarihi: 11.11.2019).
• https://medium.com/@natamadergi/bir-tan%C4%B1t%C4%B1m-dil-%C5%9Fiiri-l-a-n-g-u-a-g-e-poetry-a6c5b0cb597c. (Erişim Tarihi: 15.12.2019).
• https://wortwuchs.net/ballade/ (Erişim Tarihi: 19.07.2019).
• https://www.dict.cc/?s=erw%C3%BCrgen (Erişim Tarihi: 02.10.2019).
• https://www.friedrich-schiller-archiv.de/inhaltsangaben/schiller-die-buergschaft-inhaltsangabe-interpretation-und-quelle/. (Erişim Tarihi: 10.12.2019).
• https://www.mein-lernen.at/component/content/article?id=3171:ballade-die-buergschaft-friedrich-schiller. (Erişim Tarihi: 12.12.2019).
• https://www.turkedebiyati.org/balat.html. (Erişim Tarihi: 20.07.2019).