Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde öğretici yeterliklerinin belirlenmesi

Yıl 2022, Sayı: 31, 174 - 196, 21.12.2022

Ahmet Karadoğan , Fetullah Uyumaz

https://doi.org/10.29000/rumelide.1220510

Öz

Türkçeye artan ilgiden dolayı gittikçe genişleyen bir alan olarak karşımıza çıkan yabancılara Türkçe öğretimi alanında yapılmış birçok çalışma mevcuttur. Ancak bu alanla ilgili olarak özellikle öğreticiler konusundaki yeterliklerin, yetkinliklerin ve alan gereksinimlerinin henüz tam anlamıyla belirlendiği söylenemez. Bu sebeple bu alanda derslere giren eğitimcilerin yeterlikleri ve yetkinlikleri de tam aydınlatılmamıştır. Bu çalışmada mevcut durumdan hareketle, Türkiye Türkçesi dil öğreticilerinin sahip olması gereken bazı yeterlik ve yetkinliklerle ilgili alan yazındaki bulgular eşliğinde bazı düşünce ve tavsiyelerin ortaya konulması amaçlanmıştır. Alanyazın incelendiğinde sınırlı sayıda çalışma bulunması bu konunun incelenmesi gereken bir konu olarak ele alınması gerektiği kanaatini doğurmuştur. Bu bağlamda yerli ve yabancı literatür taranıp yapılan çalışmalar ışığında öğretici yeterlikleri belli başlıklar altında sıralanmaya çalışılmıştır. Çalışmanın yöntemini doküman analizi oluşturmaktadır. Çalışmada alanyazın taranarak elde edilen basılı ve dijital dokümanlar, içerik analizine tabi tutularak analiz edilmiştir. Elde edilen veriler ışığında sonuç olarak öğreticilerin taşıması gereken yeterlikler başlıklar hâlinde verilmiştir. Bu başlıklar; konuşma yeterlikleri, yazma yeterlikleri, dinleme yeterlikleri, okuma yeterlikleri, gramer yeterlikleri, dil bilgisi ve dilbilim yeterlikleri, kültür aktarım yeterlikleri, pedagojik yeterlikler, materyal hazırlama yeterlikleri, genel kültür yeterliği, ölçme ve değerlendirme yeterliği şeklinde sıralanmıştır. Öğreticiliğin en önemli başlıklarından biri olan deneyim ise bu alandaki sertifikalar başlığı altında verilebilir. Bu çalışmanın araştırmacılara rehber olması ve alandaki eksiklerden birini gidermesi öngörülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Yabancılara Türkçe öğretimi, dil öğretimi, öğretici yeterliği, Teaching Turkish to foreigners, language teaching, instructor, proficiency

Determination of instructor's competencies in teaching Turkish as a foreign language

Öz

There are many studies in the field of teaching Turkish to foreigners, which is an ever-expanding field due to the increasing interest in Turkish. However, it cannot be said that the competencies, competencies and field requirements of the instructors in this field have not been fully determined yet. For this reason, the competencies and competencies of the educators who take classes in this field have not been fully clarified. In this study, based on the current situation, it is aimed to present some thoughts and recommendations in the light of the findings in the literature about some of the competences and competencies that Turkey Turkish language teachers should have. When the literature is examined, the limited number of studies has led to the conclusion that this issue should be considered as a subject to be examined. In this context, the domestic and foreign literature has been searched and the teaching competencies have been tried to be listed under certain headings in the light of the studies. The method of the study is document analysis. Printed and digital documents obtained by scanning the study literature were analyzed by subjecting them to content analysis. In the light of the data obtained, as a result, the competencies that the instructors should have are given under the titles. These titles are; speaking competencies, writing competencies, listening competencies, reading competencies, grammar competencies, grammar and linguistic competencies, cultural transfer competencies, pedagogical competencies, material preparation competencies, general culture competencies, measurement and evaluation competencies. Experience, which is one of the most important titles of teaching, can be given under the title of certificates in this field. It is envisaged that this study will guide the researchers and eliminate one of the deficiencies in the field.

Anahtar Kelimeler

Teaching Turkish to foreigners, language teaching, instructor, proficiency

Kaynakça

• Açık, F. (2008, Mart). Türkiye'de yabancılara Türkçe öğretilirken karşılaşılan sorunlar ve çözüm önerileri. Uluslararası Türkçe Eğitimi ve Öğretimi Sempozyumu. Gazimağusa
• Arslanbaş, F. (2020). Türkçeyi yabancı dil olarak öğreten öğreticilerin staj uygulamasına yönelik görüşleri: İAÜ/Aydın TÖMER örneği. Aydın Tömer Dil Dergisi, 5(2), 225-250.
• Balcı, M., ve Melanlıoğlu, D. (2020). Türkçenin yabancı dil olarak öğretimi programı üzerine. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(2), 173-198.
• Barın, E. (2004). Yabancılara Türkçe öğretiminde ilkeler. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları (HÜTAD), 1, 19-30.
• Bowen, G. A. (2009). Nitel bir araştırma yöntemi olarak doküman analizi. Qualitative Research Journal. 9(2), 27-40.
• Borg, S. (2006). The distinctive characteristics of foreign language teachers. Language Teaching Research, 10(1), 3-31.
• Chavez, M. (2002). “We say ‘culture’ and students ask ‘what?’: University students' definitions of foreign language culture.” Die Unterrichtspraxis /Teaching German, 35, 129-140.
• Çağ, H. D. ve Bölükbaşı K., F. (2021). Türkçenin yurt dışında yabancı dil olarak öğretimine genel bir bakış. BUGU Dil ve Eğitim Dergisi, 2(1), 74-101
• Demir, S., ve Figen, A. (2019). Yabancı Dil Olarak Türkçeyi Öğretenlerin Akademik Özyeterlikleri Üzerine Bir Değerlendirme. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 47, 202-224.
• Demir, T. (2021). Yabancılara Türkçe öğretiminde öğreticilerin pedagojik yeterliklerine yönelik bir inceleme. [Yayımlanmamış doktora tezi]. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Ankara.
• Demi̇rel, Ö. (1989). Yabancı dil öğretmenlerinin yeterlikleri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(4), 5-26.
• Demirel, Ş. ve Kökçü, Y. (2018). Yabancılara Türkçe öğretimi sertifika programına katılan öğrencilerin sertifika programı hakkındaki görüşleri. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 7(3), 1884- 1901.
• Dewaele, J. M. (2015). On emotions in foreign language learning and use. The Language Teacher, 39(3), 13-15.
• Doğan, B. (2019). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde MEB öğretmenlerinin yaşadıkları zorluklar (Esenyurt örneği). [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Çanakkale.
• Durmuş, M. (2013). Türkçenin yabancılara öğretimi: sorunlar, çözüm önerileri ve yabancılara Türkçe öğretiminin geleceğiyle ilgili görüşler. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Türkçenin Eğitimi Öğretimi Özel Sayısı, 6 (11), 207-228.
• Durmuş, M. (2019). Dil öğretiminde öğretici yeterlilikleri ve pedagojik muhakeme becerisi. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Ellis, R. (2010). Second language acquisition, teacher education and language pedagogy. Language Teaching, 43(2), 182-201.
• Er, O., Biçer, N. ve Bozkırlı, K. Ç. (2012). Yabancılara Türkçe öğretiminde karşılaşılan sorunların ilgili alan yazını ışığında değerlendirilmesi. TEKE, 1(2), 51-69.
• Ercilasun, A. B. (2011) Başlangıçtan yirminci yüzyıla Türk dili tarihi, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Erdoğan, D. (2019). Yaygın eğitim kurumlarında yabancılara Türkçe öğreten öğretmenlerin 'yabancı diller Türkçe A1 seviyesi kurs programı'nı uygulama süreci. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Çanakkale.
• Farrell, T. S. (2018). Second language teacher education and future directions. The TESOL encyclopedia of English Language Teaching, 1-7.
• Farrell, T.S.C. (2015). Second Language Teacher Education: A Reality Check. In: Farrell, T.S.C. (eds) International Perspectives on English Language Teacher Education. International Perspectives on English Language Teaching. Palgrave Macmillan. https://doi.org/10.1057/9781137440068_1
• Freeman, D. (1989). Teacher training, development, and decision making: A model of teaching and related strategies for language teacher education. TESOL Quarterly, 23(1), 27-45.
• Freeman, D. (2001). Second language teacher education. The Cambridge guide to teaching English to speakers of other languages, Cambridge: Cambridge University Press.
• Göçer, A. (2009). Türkiye’de Türkçeyi yabancı dil olarak öğreten öğretmenlerin uygulamalarına yönelik nitel bir araştırma, Ankara Üniversitesi TÖMER Dil Dergisi, 145, 28-47.
• Görsoy, E. (2019) Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde görev alan öğretmenlerin iş tatmini ve tükenmişlik düzeyleri. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Çanakkale.
• Gregersen, T., & MacIntyre, P.D. (2014). Capitalizing on individual differences: from premise to practice. Bristol: Multilingual Matters.
• Gül, A. (2019). Halk eğitimi merkezlerinde yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde karşılaşılan problemlere dair öğretmen görüşleri: Ankara örneği. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Çanakkale.
• Güzel, A. ve Barın E. (2013). Yabancı dil olarak Türkçe öğretimi. Akçağ Yayınları: Ankara.
• Hammadou, J., & Bernhardt, E. B. (1987). On being and becoming a foreign language teacher. Theory into practice, 26(4), 301-306.
• Johnson, K. E. (2006). The sociocultural turn and its challenges for second language teacher education. TESOL quarterly, 40(1), 235-257.
• Johnson, K. E. (2009). Second language teacher education: A sociocultural perspective. Routledge.
• Kalfa, M. (2008, Mart). Yabancılara Türkçe Öğretiminde Program(sızlık) Sorunu, Uluslararası Türkçe Eğitimi ve Öğretimi Sempozyumu. Gazi Mağosa,
• Kana, F., Boylu, M. ve Başar, U. (2016). Yabancı dil olarak Türkçe öğretmeni yetiştirmenin gerekliliği ve lisans programı önerisi. Eğitimde Kuram ve Uygulama Dergisi, 12(5), 1125-1138.
• Kır, E. (2011). OBM (Ortak Başvuru Metni) Bağlamında Dil Öğretmeni Eğitimi ve Türkiye’deki Uygulamaları. [Yayımlanmamış doktora tezi]. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Köse, D. ve Özsoy, E. (2020). Türkiye’de yabancılara Türkçe öğretiminin otuz yılı: 1990-2020. Turkophone, 7(2), 27-54.
• Kramsch, C. (2011). The symbolic dimensions of the intercultural. Language Teaching 44(3), 354-367.
• Kramsch, C. (2013). Culture in foreign language teaching. Iranian Journal of Language Teaching Research, 1(1), 57-78.
• MEB. (2010). Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretimi ve Bu Alan İçin Öğretmen Yetiştirmenin Önemi ve Gereği. Marmaris: Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi ve Öğretmenliği Çalıştayı Kitabı.
• Mete, F. (2012). Türkçeyi Yabancı Dil Olarak Öğreten Öğretmenlerin Özel Alan Yeterlikleri Üzerine Bir Araştırma. [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Mete, F. ve Asar, A. (2014). Üniversite programlarında yabancı dil olarak türkçe öğretmeni alan yeterliklerinin araştırılması. Hacettepe Üniversitesi Yabancı Dil Olarak Türkçe Araştırmaları Dergisi, 1, 121-142.
• Mete, F. ve Gürsoy, Ü. (2013). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde öğretmen yeterliklerine ilişkin görüşler. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28(3), 343-356
• Nunan, D., & Richards, J. C. (Eds.). (1990). Second language teacher education. Cambridge: Cambridge University Press.
• Nurlu, M. (2011, Aralık). Yabancılara Türkçe Öğretiminde Taslak Programı, Uluslararası Türkçe Eğitimi Sempozyumu, Ankara.
• Özbay, M., ve Bahar, M. A. (2016). Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde uzmanlık sorunu. Aydın Tömer Dil Dergisi, 1(1), 1-29.
• Öztürk, T. (2015). Yurt dışında yabancı dil olarak Türkçe öğreten öğretmenlerin öz yeterlik algı ve tutumları. [Yayımlanmamış doktora tezi] Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Çanakkale.
• Pilanci, H., Saltık, O., ve Zenci, S. Ç. (2020). Açık ve yabancı dil olarak Türkçe öğreticileri için temel ilkeler. Uluslararası Beşerî Bilimler ve Eğitim Dergisi, 6 (14), 516-529.
• Richards, J. C. (2008). Second language teacher education today. RELC journal, 39(2), 158-177.
• Saygılı, D. (2017) Yabancı dil olarak Türkçe öğreten öğretmenlerin kültürlerarası duyarlılığı. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Çanakkale.
• Senchuk, P. (1984). The polymorphous character of teaching. Educational Theory, 34, 183.
• Shulman, L. S. (1986). Those who understand: Knowledge growth in teaching. Educational researcher, 15(2), 4-14.
• Şahin, Ç., Kurudayıoğlu, M., Tunçel, H., ve Öztürk, Y. A. (2013). Türkçe öğretmeni adaylarının lisans düzeyinde verilen yabancılara Türkçe öğretimi (YTÖ) dersine yönelik öz yeterlik algıları. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 1(2), 36-45.
• Tedick, D. J. (Ed.). (2013). Second language teacher education: International perspectives. Taylor & Francis.
• Tedick, D. J., & Walker, C. L. (1994). Second language teacher education: The problems that plague us. The Modern Language Journal, 78(3), 300-312.
• Ustabulut, M. Y. (2019) Yansıtıcı düşünme becerileri eğitiminin yabancı dil olarak Türkçe öğreten öğretmenler ve Türkçe öğretimi üzerindeki etkisi. [Yayımlanmamış doktora tezi]. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Ünlü, H. (2011). Türkiye’de ve dünyada Türkçenin yabancılara öğretiminde karşılaşılan sorunlar ve çözüm önerileri. Gazi Üniversitesi Türkçe Araştırmaları Akademik Öğrenci Dergisi, 1(1), 108-116.
• Vélez‐Rendón, G. (2002). Second language teacher education: A review of the literature. Foreign Language Anunals, 35(4), 457-467.
• Wright, T. (2010). Second language teacher education: Review of recent research on practice. Language Teaching, 43(3), 259-296.
• Yavuz, S. (2013). Yabancı dil Türkçe öğreten İngilizce öğretmenleri ile bir durum incelemesi: “Türkçe balta girmemiş orman”, Turkish Studies, 8(8), 1463-1474.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2006) Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• Yıldız, Ü. ve Tepeli, Y. (2014). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde öğretmen yeterlilikleri üzerine bir çalışma, International Journal of Language Academy, 2(4), 564-578.