İlkokul 4. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin tutarlılık görünümleri

Yıl 2022, Sayı: 31, 380 - 401, 21.12.2022

Aylin Balci Bekir Gökçe

https://doi.org/10.29000/rumelide.1221537

Öz

Türkçe eğitiminde sınıf içi uygulamalarda yaygın biçimde kullanılan ders kitaplarındaki metinlerin taşıması gereken en önemli metinsellik ölçütü tutarlılıktır. Alanyazında tutarlılık üzerine yapılan araştırmalarda “tutarlılık görünümü” adı altında kullanılan başlıklar; karşılaştırma, neden-sonuç, örneklendirme-özelleştirme, genelleştirme, amaç-sonuç, koşul ve karşıtlıktır. Bu çerçevede araştırmada ilkokul 4. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinler tutarlılık açısından sorgulanmıştır. İlkokul 4. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin tutarlılık görünümlerini belirlemeyi amaçlayan bu araştırma, nitel araştırma yaklaşımına göre yürütülmüştür. Doküman incelemesi tekniğinin kullanıldığı araştırmada, 2022-2023 Eğitim Öğretim Yılı’nda okutulan MEB Yayınları 4. Sınıf Türkçe Ders Kitabı ile Özgün Yayınları 4. Sınıf Türkçe Ders Kitabı incelenmiştir. Her iki Yayınevine ait ders kitaplarındaki metinlerin tutarlılık görünümleri; tema, ortak tema ve metin türü özelliklerine göre kendi içinde ve karşılaştırmalı olarak incelenmiş, incelemede elde edilen verilerin çözümlenmesinde betimsel analiz kullanılmıştır. Araştırmanın sonuçlarına göre her iki yayına ait ders kitaplarındaki metinler toplu olarak değerlendirildiğinde en sık rastlanan tutarlılık görünümleri karşılaştırma, neden-sonuç, örneklendirme-özelleştirme; en az ise karşıtlık, genelleştirme, amaç-sonuç ve koşuldur. En fazla tutarlılık görünümüne Okuma Kültürü ile Sağlık ve Spor temalarında, en az ise Sanat, Doğa ve Evren, Bilim ve Teknoloji temalarında rastlanmıştır. Her iki yayının ait ortak temalarının tutarlılık görünümleri ele alındığında en fazla rastlanan tutarlılık görünümleri karşılaştırma, neden-sonuç, örneklendirme-özelleştirme; en az kullanılan tutarlılık görünümleri ise karşıtlık, genelleştirme ve koşuldur. Her iki Türkçe ders kitabındaki öyküleyici metinlerde en fazla rastlanan tutarlılık görünümü neden-sonuç, bilgilendirici metinlerde ise karşılaştırmadır. Her iki metin türünde de en az görülen tutarlılık görünümü zıtlıktır. Araştırmada, Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin seçiminde tutarlılık ölçütüne en yüksek düzeyde yer verilmesi önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

ilkokul Türkçe ders kitapları, tutarlılık, tutarlılık görünümü, primary school Turkish textbooks, coherence, coherence view

Appearances of coherence of texts in primary school 4th grade Turkish textbooks

Öz

The most important textuality criterion for the texts in the textbooks, which are widely used in classroom practices in Turkish education, should be coherence. The titles used under the name of “appearance of coherence” in the studies on consistency in the literature are comparison, cause-effect, exemplification- specialization, generalization, purpose-effect, condition, and contrast. Within this framework, the texts in the primary school 4th grade Turkish textbooks were questioned in terms of consistency. This research, which aimed to determine the appearances of coherence of the texts in the 4th grade primary school Turkish textbooks, was carried out according to the qualitative research approach. In the research, in which the document analysis technique was used, the 4th Grade Turkish Textbook of MEB Publications and the 4th Grade Turkish Textbook of Özgün Publications were examined. The appearances of coherence of the texts in the textbooks of both publishing houses were examined in terms of theme, common theme, and text type within themselves and comparatively. Descriptive analysis was used to analyze the data obtained in the study. According to the results of the research, when the texts in the textbooks of both publications were evaluated collectively, it was seen that while the most common appearances of coherence were comparison, cause-effect, exemplification-specialization; the least common appearances of coherence were generalization, purpose-effect, and condition. The most appearance of coherence was found in the themes of Reading Culture and Health and Sports while the least appearance of coherence was found in the themes of Art, Nature and Universe and Science and Technology. Considering the appearances of coherence of the common themes of both publications, the most common appearances of coherence were comparison, cause-effect, exemplification-specialization while the least used appearances of coherence were contrast, generalization, and condition. The most common appearances of coherence in narrative texts and informative texts in both Turkish textbooks were cause and effect and comparison, respectively. The least common appearance of coherence in both text types was found to be contrast. In the research, it was suggested to include the criterion of consistency at the highest level in the selection of texts for Turkish textbooks.

Anahtar Kelimeler

primary school Turkish textbooks, coherence, coherence view

Kaynakça

• Aydın, İ. ve Torusdağ, G. (2014). Türkçe öğretimi çerçevesinde yazınsal bir metin çözümleme örneği olarak Refik Halit Karay’ın garip bir hediyesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 3(4), 109-134.
• Balcı, H. A. (2006). Metindilbilim Açısından Bir Çözümleme. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21, 191-204.
• Ceylan, M. (2021). Öğrenci metinleriyle yürütülen çalışmaların metinsellik açısından incelemesi. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (25), 56-70. DOI: 10.29000/rumelide.1032365.
• Çağlar, E. ve Yılmaz, O. (2022). Türkçe Ders Kitaplarında Yer Alan Metinlerde “Düşünme”ye İlişkin Görünümler. Ekev Akademi Dergisi, (89), 51-68.
• Çiftçi, Ö., Çeçen, M. A. ve Melanlıoğlu, D. (2007). Altıncı sınıf Türkçe ders kitaplarında yer alan metinlerin okunabilirlik açısından değerlendirilmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 6, 206-219.
• Çinici, Ü. ve Özbay, H. (2018). Ali Akbaş’ın “Gökte Ay Portakaldır” Masalı Üzerine Metin Dil Bilimsel Bir Çözümleme. 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum Eğitim Bilimleri ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(20), 483-504.
• Dağaşan, R. (2018). Ortaokul öğrencilerinin yazılı üretimlerinin tutarlılık ölçütlerine göre değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Kırıkkale: Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Demir, S. (2008). İlköğretim 6, 7 ve 8. sınıflar Türkçe ders kitaplarındaki öykülerin metin dilbilimsel yöntemlerle incelenmesi ve bu metinlerin öğrencilerin anlama düzeylerine etkisi (Malatya İli Örneği). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elâzığ.
• Demirel, Ö. ve Kıroğlu, K. (2019). Konu alanı ders kitabı inceleme. (3.bs.)Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Dilekçi, A. (2021). Metin tutarlılığı değerlendirme çerçevesi önerisi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 9(4), 1488-1500.
• Dilidüzgün, Ş. (2008). Türkçe Öğretiminde Metindilbilimsel Bağlamda Uygulamalı Bir Yaklaşım, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul.
• Dilidüzgün, Ş. (2017). Metindilbilim ve Türkçe öğretimi. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Ersoy, A. (2011). Mahmut Kaplan’ın Görüntünün Ötesi Adlı Hikâyesi Üzerine MetindilbilimAçısından Bir Yaklaşım. CBÜ Sosyal Bilimler Dergisi 9(2), 76-84.
• Gedik, S. (2019). Necip Fazıl Kısakürek'in Sakarya Türküsü Şiirinin Metin Dil Bilimsel Görünümü. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9 (2), 403-432.
• Göçer, A. (2010). Eğitim Fakültesi Öğrencilerinin Yazılı Anlatım Becerilerinin Süreç Yaklaşımı ve Metinsellik Ölçütleri Ekseninde Değerlendirilmesi (Niğde Üniversitesi Örneği). Kastamonu Eğitim Dergisi, 18 (1), 271 -290.
• Göçer, Ali (2013). Türkçe Öğretmenliği Öğrencilerinin Yazma Eğitimi Dersinde Yetizleme Çalışması ile Oluşturdukları Metinlerin İncelenmesi. Millî Eğitim, 198, 5-26.
• Gökçe, B. (2014). Reşat Nuri Güntekin’in “Aşk Mektupları” Adlı Öyküsüne Metin Dilbilimsel Bir Yaklaşım. Turkish Studies 9(3), 725-743.
• Gökçe, B. ve Çelebi, S. (2015). Fen bilgisi öğretmeni adaylarının tartışmacı metinlerinde düşünceyi geliştirme yolları. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1, 11-30.
• Gözlet, D. (2018). İlköğretim 6. sınıf Türkçe ders kitabında yer alan metinlerin bağdaşıklık ve tutarlılık özellikleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir.
• Gümüşatam, G. (2013). Kıbrıs Türkleri’nin Eşkıyalık Destanı Hasan Bulliler’in Metindilbilimsel Tutarlılık ve Bağdaşıklık Görünümleri. Electronic Turkish Studies, 8(13). 953-965.
• Günay, D. (2007). Metin bilgisi. (3. Baskı). İstanbul: Multilingual Yayınları.
• Güven, A. Z. (2014). 7. sınıf Türkçe ders kitaplarında yer alan metinlerin metinsellik ölçütlerine göre değerlendirilmesi. Turkish Studies – International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 9(8), 517-535
• İşcan, A. ve Karadağ, K. (2021). İlkokul 4. sınıf Türkçe ders kitabındaki resimlerin metinlerle uyumunun incelenmesi. Academia Eğitim Araştırmaları Dergisi, 6(1), 196-215.
• Karadeniz, A. (2015). Metin dil bilimi temelli metin çözümlemesinin bağdaşıklık araçlarını kullanma ve tutarlı metin oluşturma becerilerine etkisi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11 (1), 1-17.
• Karatay, H. (2010). Bağdaşıklık araçlarını kullanma düzeyi ile tutarlı metin yazma arasındaki ilişki. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(13), 373-385.
• Kavcar, C., Oğuzkan, F. ve Hasırcı, S. (2016). Türkçe öğretimi, Türkçe ve sınıf öğretmenleri için (9.bs.). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Kayadibi, N. (2022). Ortaokul Öğrencilerinin Metinlerinde Tutarlılık Görünümleri. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi, 57(3), 1824 - 1835.
• Kıymaz, M. S. & Doyumğaç, İ. (2020). Consistency of the narrative texts written by middle school students and their textual creation levels. Educational Policy Analysis and Strategic Research, 15(3), 207-232. https://doi.org/10.29329/epasr.2020.270.10
• Kolaç, E. (2003). İlköğretim dördüncü sınıf Türkçe ders kitaplarının öğretmen görüşlerine dayalı olarak değerlendirilmesi. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17 (1), 105-137.
• Kolaç, E. (2009). İlköğretim Türkçe ders kitaplarında yer alan metinlerin tür açısından değerlendirilmesi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 6(1), 594-626.
• Lüleci, M. (2010). Yeni bir disiplin olarak metin dilbilim ve Türk edebiyatına metin dilbilimsel bir yaklaşım, Yayınlanmamış Doktora Tezi Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Maden, S. (2021). Türkçe ders kitapları ile ilgili lisansüstü tezlerin eğilimleri: Bir içerik analizi.Türkiye Eğitim Dergisi, 6(1), 30-45.
• Özbay, M. (2003). Türkçe öğretiminde hedef-araç ilişkisinin ders kitabı örneğinde değerlendirilmesi. Türklük Bilimi Araştırmaları Dergisi, 13, 59-69.
• Şeref, İ., Karagöz, B. ve Ardıç, İ. K. (2020). Türkçe ders kitaplarındaki okuma metinlerinin metinsellik özellikleri: Lao Tzu’nun ‘Acele Karar Vermeyin’ öyküsü örneği. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 19(73), 92-104.
• Tekşan, K. (2017). Ferhunde kalfa hikâyesinde bağdaşıklık ve tutarlılık görünümleri. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 7(1), 217-236.
• Türkben, T. (2019). Türkçe ders kitaplarındaki metin resimlerinin incelenmesi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(2), 650-672.
• Türkben, T. (2018). Beşinci sınıf Türkçe ders kitabı metinlerinin metinsellik ölçütleri açısından incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 6(4), 961-986.
• Ülper, H. (2011). Öğrenci metinlerinin tutarlılık ölçütleri bağlamında değerlendirilmesi. Turkish Studies. 6(4), 849-863.
• Varışoğlu, B., Şahin, A. ve Göktaş, Y. (2013). Türkçe Eğitimi Araştırmalarında Eğilimler. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 13(3), 1767-1781.
• Yangın, B. (1999). Türkçe Öğretimi-İlköğretimde Etkili Öğretme ve Ögrenme Öğretmen El Kitabı Modül 4. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Yılar, R. (2016). İlettiği değerler açısından i̇lkokul Türkçe ders kitaplarındaki metinler üzerinde i̇ncelemeler. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(2), 490-506.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2005). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, E. ve Topal, Z. (2010). Türkçe Öğretiminde Metindilbilimsel Çözümleme Yönteminin Uygulanması. Türklük Bilimi Araştırmaları Dergisi, XXVII, 775-788.
• Yılmaz, E. ve Jahic, N. (2008), “Vire” Hikâyesi Üzerine Metindilbilimsel Bir İnceleme, SAÜ Eğitim Fakültesi Dergisi, 15, 30-41.
• Yılmaz, E. (2010). Uygulamalı metin bilgisi. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Yılmaz, E. (2021). “Sabahattin Ali’nin ‘Kırlangıçlar’ Hikâyesinin ‘Tutarlılık Görünümleri’ Bakımından Çözümlenmesi”. Uluslararası Disiplinler Arası Dil Araştırmaları (DADA) Dergisi, Sayı: 2021/3, Aralık, s. 17-27.
• Yılmaz, Ö. (2012). 11. sınıf öğrencilerine ait öyküleyici metinlerin bağdaşıklık ve tutarlılık açısından incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bülent Ecevit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Zonguldak.