Öğretmen Adaylarına Yönelik Yaratıcı Okuma Becerisi Ölçeği’nin (YOBÖ) geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışması

Yıl 2023, Sayı: 32, 45 - 64, 21.02.2023

Zeynep Ezgi Uysal Mustafa Volkan Coşkun

https://doi.org/10.29000/rumelide.1252772

Öz

Yaratıcı okuma yöntemi süreçsel değerlendirmeye dayanan, yaratıcılık ve satır arası okuma kabiliyetini temel alan; okumaya dayalı herhangi bir materyalde farklı ya da yeni olanı aramayı, metnin işlevsel ve eleştirel olarak da okunmasını kapsayan bir yöntemdir. Okullarda yaratıcı okuma yöntemi kullanımının yaygınlaşması için, öğretmen adaylarının bu yöntemle tanıştırılması ve bu yöntemi temel alan uygulamalar yapması büyük önem arz etmektedir. Bu araştırmanın amacı, öğretmen adaylarının yaratıcı okuma becerilerini ölçebilecek nitelikte bir ölçme aracı geliştirmektir. Araştırmanın Açımlayıcı Faktör Analizi (AFA) çalışma grubunu 2020-2021 eğitim öğretim yılı bahar yarıyılında Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi (MSKÜ) Eğitim Fakültesi’nde öğrenim görmekte olan 352 öğretmen adayı; Doğrulayıcı Faktör Analizi (DFA) çalışma grubunu aynı yarıyılda MSKÜ ve Yıldız Teknik Üniversitesi (YTÜ) eğitim fakültelerinde öğrenim görmekte olan 446 öğretmen adayı oluşturmaktadır. Süreçte ölçeğin yapı geçerliğinin belirlenmesi amacıyla önce (AFA) yapılmış, akabinde geçerli bir yapı olup olmadığının belirlenmesi amacıyla da DFA gerçekleştirilmiştir. AFA sonucunda Metni Yeniden Yapılandırma, Metinde Yer Alan Değerlere Odaklanma, Metindeki Karakterlerle Bağ Kurma, Metnin Oluşturuluş Amaçlarını Tespit Etme, Metni Yorumlama ve Metinle İlgili Tahmin Yürütme olarak adlandırılan 6 faktörlük ve 33 maddelik bir yapıya ulaşılmıştır. Ölçeğin AFA ile belirlenen altı faktörlü yapısı DFA ile doğrulanmıştır. Ölçeğin güvenirliğini belirlemek için Cronbach Alfa iç tutarlık katsayılarından ve madde-toplam korelasyonundan yararlanılmıştır. Yapılan geçerlik ve güvenirlik çalışmalarının sonucunda YOBÖ’nün öğretmen adaylarının yaratıcı okuma becerilerini ölçebilecek nitelikte bir ölçme aracı olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Öğretmen adayları, yaratıcı okuma becerisi, ölçek geliştirme, geçerlik, güvenirlik

Developing the Creative Reading Skills Scale for Teacher Candidates (YOBÖ): validity and reliability study

Öz

Creative reading is based on process evaluation, creativity and interline reading ability; It is a method that includes searching for the different or new in any reading-based material and reading the text functionally and critically. It is of great importance for the creative reading method to become widespread in schools and to make applications based on this method. The aim of this research is to develop a measurement tool that can measure the creative reading skills of teacher candidates. The Exploratory Factor Analysis (EFA) working group of the research consisted of 352 teacher candidates studying at Muğla University Faculty of Education (MSKU); The Confirmatory Factor Analysis (CFA) study group consists of 446 teacher candidates studying at MSKU Faculty of Education and at Yıldız Technical University Faculty of Education. In this process, EFA was used to determine the construct validity of the scale, followed by CFA to determine whether it was a valid construct. As a result of EFA, a structure consisting of six factors and 33 items was reached: Rebuilding the Text, Focusing on the Values in the Text, Establishing Relationships with the Characters in the Text, Determining the Purposes of Creating the Text, Interpreting the Text, Predicting the Text. The six-factor structure of the scale was confirmed by CFA. Cronbach Alpha internal consistency coefficients and item-total correlation were used to determine the reliability of the scale. As a result of the validity and reliability studies, it was determined that YOBÖ is a scale tool that can measure the creative reading skills of teacher candidates.

Anahtar Kelimeler

Teacher candidates, creative reading skills, scale development, validity, reliability

Kaynakça

• Adams, P. J. (1968). Creative reading. International Reading Association, Boston https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED020090.pdf
• Ak, S. (2007). Gökte biri var: Yaratıcı okuma çalışması. S. Sever (Ed.), Ankara Üniversitesi II. ulusal çocuk ve gençlik edebiyatı sempozyumu (gelişmeler, sorunlar ve çözüm önerileri) (s. 803-807) içinde. Ankara Üniversitesi Basımevi. http://cgsempoz.education.ankara.edu.tr/SBK.pdf
• Aktaş, E. (2021). 2019 Türkçe Dersi Öğretim Programı’ndaki okuma kazanımlarının yaratıcı okumaya uygunluğu. Journal of History School, 52, 1758-1784. http://dx.doi.org/10.29228/Joh.50041
• Akyol, H. (2006). Yeni programa uygun Türkçe öğretim yöntemleri. Kök.
• Aras, G. (2017). Edebiyat ve kültür: Bireysel ve toplumsal gelişmede okuma ve kütüphane alışkanlığı üzerine. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(2), 945-968.
• Aytan, N. (2014a). Türkçe derslerinde yaratıcı okuma uygulamaları [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi.
• Aytan, N. (2014b). Yaratıcı okuma becerisini geliştirme yolları ve yöntemleri. Route Educational and Social Science Journal. 1(3), 1-15.
• Aytan, N. (2014c). Okuma çeşidi olarak yaratıcı okumaya genel bir bakış. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(5), 651-667.
• Aytan, N. (2015). Eğitimde yaratıcı okuma. Millî Eğitim, 45(209), 295-313.
• Baker, L., & Brown, A. L. (1984). Cognitive monitoring in reading In J. Flood (Ed.), Handbook of research in reading (p.353–395). Longman.
• Brown, T. A. (2006). Confirmatory factor analysis for applied research. Guildford.
• Büyüköztürk, Ş. (2016). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı (22. Baskı). Pegem Akademi.
• Coşkun, M. V., & Çetin, D. (2016). Türkçe ders kitaplarındaki metinlerde özü bulma ve ilişkilendirme. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 6(1), 153-171.
• Çetin, Y., & Karaata, C. (2010). Türk öğrencilerin kitap okumama sorununa çözüm önerileri. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(1), 202-215.
• Çetinkaya, F. Ç., Öksüz, H. İ., & Öztürk, M. (2018). Etkileşimli okuma ve kelime hazinesi. Journal Of International Social Research, 11(60), 705-715. 10.17719/jisr.2018.2825
• Çifci, M. (2006). Eleştirel okuma. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten, 54(1), 55-80.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G., & Büyüköztürk, Ş. (2010). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik. Pegem Akademi.
• Çotuksöken, Y. (2007). Okuma etkinliği ve yazınsal metinler bağlamında yaşatıcı–yaratıcı okuma yöntemi. S. Sever (Ed.), Ankara Üniversitesi II. ulusal çocuk ve gençlik edebiyatı sempozyumu (gelişmeler, sorunlar ve çözüm önerileri) (s. 751-762) içinde. Ankara Üniversitesi Basımevi. http://cgsempoz.education.ankara.edu.tr/SBK.pdf
• Türkiye Bilimler Akademisi (t.y.). Okuma becerisi. Türkçe Bilim Terimleri Sözlüğü içinde. Erişim tarihi: 21 Aralık 2022, http://terim.tuba.gov.tr/
• Ergül, C., Sarıca, A.D., & Akoğlu, G. (2016). Etkileşimli kitap okuma: Dil ve erken okuryazarlık içeriklerinde etkili bir yöntem. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 17(2), 193-204. 10.21565/ozelegitimdergisi.246307
• Gemicioğlu, S., & Akkoç, U. (2019). Türkiye’de boş zaman talebi ve belirleyicileri. Journal of Economy Culture and Society, 59(1), 45-62. 10.26650/JECS2018-0004
• Hızır, B. (2014). İlköğretimde yaratıcı okumanın yaratıcı düşünme becerisine etkisi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi.
• Holden, J. (2004). Creative reading (young people, reading and public libraries). Demos. https://www.demos.co.uk/files/creativereading.pdf
• İpek Eğilmez, N., & Özşavli, G. (2018). Kitap Okumaya Yönelik Tutum Ölçeği’nin geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Electronic Turkish Studies, 13(11), 727-744.
• Kalaycı, Ş. (2010). SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri (5. Baskı). Asil Yayıncılık.
• Kalyoncu, N., & Dağlı, S. B. (2007). Çocuklar için yaratıcı yazar atölyesi çalışmaları: İlk konumuz günlükler. S. Sever (Ed.), Ankara Üniversitesi II. ulusal çocuk ve gençlik edebiyatı sempozyumu (gelişmeler, sorunlar ve çözüm önerileri) (s. 671-676) içinde. Ankara Üniversitesi Basımevi. http://cgsempoz.education.ankara.edu.tr/SBK.pdf
• Karaman, H., Atar, B., & Çobanoğlu Aktan, D. (2017). Açımlayıcı faktör analizinde kullanılan faktör çıkartma yöntemlerinin karşılaştırılması. Gazi University Journal of Gazi Educational Faculty (GUJGEF), 37(3), 1173-1193.
• Kasap, D. (2019). Yaratıcı okuma-yaratıcı yazma çalışmalarının yaratıcı okuma, okuduğunu anlama, yazma ve yaratıcı yazma erişisine etkisi [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Pamukkale Üniversitesi.
• Kasap, D., & Susar-Kırmızı, F. (2017). Yaratıcı okuma sürecini değerlendirme ölçeği: Geçerlik güvenirlik çalışması. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(1), 166-175.
• Kavcar, C., Oğuzkan, F., & Sever, S. (1998). Türkçe öğretimi (Türkçe ve sınıf öğretmenleri için). Engin.
• Kline, R. B. (2005). Principles and practice of structural equation modeling (2nd Ed.). Guildford.
• Millî Eğitim Bakanlığı (2019). Türkçe dersi öğretim programı (ilkokul ve ortaokul 1,2,3,4,5,6,7 ve 8. Sınıflar).http://mufredat.meb.gov.tr/Dosyalar/20195716392253-02-T%C3%BCrk%C3%A7e%20%C3%96%C4%9Fretim%20Program%C4%B1%202019.pdf
• Moorman, K., & Ram, A. (1996, Temmuz). Yaratıcı anlamada ontolojinin rolü. Bilişsel Bilim Derneği'nin Onsekizinci Yıllık Konferansı Bildirileri (s. 98-103) içinde. Routledge. https://www.taylorfrancis.com/chapters/edit/10.4324/9781315789422-43/role-ontology creative-understanding-kenneth-moorman-ashwin-ram
• Moorman, K., & Ram, A. (1994). Yaratıcı okumanın işlevsel bir teorisi. Teknik Rapor Serisi. Kolej ve Bilgi İşlem Georgia Institute of Technology. https://apps.dtic.mil/sti/citations/ADA496794
• Mesleki Yeterlilikler Kurumu (2018). Türkiye yeterlilikler çerçevesi. https://www.myk.gov.tr/index.php/turkiye-yeterlilikler-cercevesi
• Nardelli, R. R. (2013). Creative reading ıncludes emotional factors. State College.
• Odabaş, H., Odabaş, Z. Y., & Polat, C. (2008). Üniversite öğrencilerinin okuma alışkanlığı: Ankara Üniversitesi örneği. Bilgi Dünyası, 9(2), 431-465.
• Ortaş, İ. (2014). Türkiye ve dünyada kitap okuma değerlerinin karşılaştırması ve sosyal yaşamımıza etkileri. Türk Kütüphaneciliği, 28(3), 323-337.
• Özdemir, E. (2018). Eleştirel okuma. Bilgi.
• Postman, L., Bruner, J. S., & McGinnies, E. (1948). Personal values as selective factors in perception. Journal of Abnormal and Social Psychology, 43(2), 142-154.
• Sağlamtunç, T. (1990). Türkiye'de üniversite kütüphanecilik bölümlerinin 4. sınıf öğrencilerinin özgür (boş) zaman ders dışı okuma alışkanlıkları özerine bir araştırma. Türk Kütüphaneciliği, 4(1), 3-21.
• Sever, S. (1995). Türkçe öğretiminde tam öğrenme. Ya-Pa.
• Sönmez, V., & Alacapınar, F. G. (2014). Örneklendirilmiş bilimsel araştırma yöntemleri (3.Baskı). Anı.
• Sümer, N. (2000). Yapısal eşitlik modelleri: Temel kavramlar ve örnek uygulamalar. Türk Psikoloji Yazıları, 3(6), 49-74.
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2001). Principal components and factor analysis. Using Multivariate Statistics, 4(1), 582-633.
• Tavşancıl, E. (2014). Tutumların ölçülmesi ve SPSS ile veri analizi (5. Baskı). Nobel.
• Temizkan, M. (2009). Metin türlerine göre okuma eğitimi. Nobel.
• Tezbaşaran, A. (1997). Likert tipi ölçek geliştirme kılavuzu (2. Baskı). Türk Psikologlar Derneği Yayını.
• Türkel, A., & Ünlücömert, N. (2013). Öğretici metinlere yönelik yaratıcı okuma uygulaması örneği ve sürece ilişkin öğrenci görüşleri. Turkish Studies, 8(12), 1345-1358.
• Uzun, G. L. (2009). Yaratıcı bir süreç olarak okuma. Dil Dergisi, 143(1), 7-19.
• Yıldız Bıçakçı, M., Er, S., & Aral, N. (2018). Etkileşimli öykü kitabı okuma sürecinin çocukların dil gelişimi üzerine etkisi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 26(1), 201-208.
• Yurdakal, İ.H. (2018). Yaratıcı okuma çalışmalarının ilkokul 4. sınıfta okuma ve yaratıcı düşünme becerilerini geliştirmeye etkisi [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Pamukkale Üniversitesi.
• Yurdakal, İ. H. & Susar-Kırmızı, F. (2017). Yaratıcı okumaya yönelik algı ölçeği: Güvenirlik ve geçerlik çalışması. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 6(3), 1726-1742