Kadın öğretmenlerin kariyer ve annelik deneyimleri: Zorluklar ve fırsatlar

Yıl 2025, Cilt: 5 Sayı: 1, 49 - 61, 25.06.2025

Mehmet Erten , Gülnur Gümüş Erten

Öz

Bu araştırma, kariyer yapan anne öğretmenlerin iş-aile çatışması yaşayıp yaşamadıklarını belirleyerek, kariyer süreçlerinde karşılaştıkları zorluklar ile elde ettikleri fırsatları ortaya koymayı amaçlamaktadır. Nitel araştırma desenlerinden olgubilim yöntemiyle yürütülen çalışmada, ölçüt örnekleme ile seçilen farklı illerde görev yapan ve lisansüstü eğitimini tamamlamış 20 anne öğretmenle görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Veriler, araştırmacılar tarafından geliştirilen açık uçlu sorulardan oluşan görüşme formu aracılığıyla toplanmış ve betimsel analiz tekniğiyle çözümlenmiştir. Bulgular, kadın öğretmenlerin lisansüstü eğitimi kişisel gelişim, meslekî ilerleme ve başarı için tercih ettiklerini göstermektedir. Ancak, toplumsal rollerin etkisiyle zaman yönetimi, ev içi sorumluluklar ve çocuk bakımı gibi konularda önemli zorluklar yaşadıkları belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kadın öğretmenler , kariyer , annelik , iş-aile dengesi , lisansüstü eğitim

Female teachers’ career and motherhood experiences: Challenges and opportunities

Öz

This study aims to examine whether career-oriented mother teachers experience work-family conflict and to reveal the challenges and opportunities they encounter in their career journeys. The research was conducted using the phenomenological design, one of the qualitative research methods. Participants were selected through criterion sampling and consisted of 20 mother teachers from various cities who work at different school levels and have completed postgraduate education. Data were collected through an open-ended interview form developed by the researchers and analyzed using descrriptive analysis. Findings indicate that female teachers pursue postgraduate education to support their personal development, gain professional advancement, and achieve greater success in their careers. However, due to traditional gender roles, they face significant difficulties in time management and balancing domestic responsibilities, particularly childcare, with their professional lives.

Anahtar Kelimeler

: Female teachers , career , motherhood , work-family balance , graduate education.

Kaynakça

• Açıkgöz, B. ve Çakmak, A. F. (2023). Çalışan annelerin iş-aile çatışmasıyla başa çıkma stratejileri üzerine bir alan araştırması. Bartın Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(28), 71-97. https://doi.org/10.47129/bartiniibf.1322440
• Ağgül, C., Kahraman, B., & Kara, T. (2024). Kadınların lisansüstü eğitimlerini bırakma nedenleri üzerine nitel bir araştırma. 19 Mayıs Sosyal Bilimler Dergisi, 5(3), 183-193. https://doi.org/10.52835/19maysbd.1500642
• Alabaş, R., Kamer, S. ve Polat, Ü. (2012). Öğretmenlerin kariyer gelişimlerinde lisansüstü eğitim: tercih sebepleri ve süreçte karşılaştıkları sorunlar. E- International Journal Of Educational Research, 3(4), 89-107.
• Aydemir, A. ve Demir Akyıl, Y. (2021). Türkiye’de kadının iş gücüne katılımı ve karşılaştığı sorunlar: Dicle üniversitesi kadın akademisyenler örneği. The Journal of Social Science, 5(10), 409-433.
• Ayoğul, H ve Baraz A. (2020). Kadın çalışanların kariyer engelleri: Eskişehir’de bir araştırma. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 44, 13-27.
• Çoşkuner, S. (2013). Akademisyenlerin iş ve aile karakteristiklerinin evlilik, aile ve yaşam tatmini ile ilişkisi: İş ve aile çatışmasının aracı rolü. Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp?id=354716
• Er, D. (2008). Modern Türkiye’de kadın öğretim üyelerinin konumuna ve sorunlarına sosyolojik bir yaklaşım. DoktoraTezi,FıratÜniversitesi,Elazığ.https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp?id=220939
• Erginer, A. ve Saklan, E. (2020). Öğretmenlik mesleğinin bir kadın mesleğine dönüşmesinin yaratabileceği sorunlara yönelik öğretmen adaylarının geliştirdikleri çözüm önerileri. Uluslararası Sosyal Bilimler Eğitimi Dergisi, 6(2), 363-393.
• Ergöl, Ş., Koç, G. Eroğlu, K. ve Taşkın, L. (2012). Türkiye’de kadın araştırma görevlilerinin ev ve iş yaşamlarında karşılaştıkları güçlükler. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 1, 43-49.
• Erzeybek, B. ve Gökçearslan-Çifci, E. (2019). Akademisyen kadınların toplumsal cinsiyet rolleri ve evlilik uyumu. Sosyal Çalışma Dergisi, 3(1), 61-80.
• Fırat, N. (2021). Küreselleşmenin tarihi ve bilgi. Bilgi Ekonomisi Ve Yönetimi Dergisi, 16(2), 165-171. https://doi.org/10.54860/beyder.1024732
• Gençtürk, Z. (2022). Türkiye’de kadının işgücüne katılımını etkileyen faktörler. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (43), 361-394.
• Göktaş, P. (2017). Kuşakların kariyer yaklaşımları ile ilişkilendirilmesine yönelik bir çalışma. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, 8(16), 1309-4289
• Gündüz, Y. (2016). Öğretmen algılarına göre kadın öğretmenlerin kariyer engellerinin incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(1), 133-149.
• İlter, İ. (2020). Relationships between academic achievement, awareness about the postgraduate study and postgraduate study intentions. Ankara University Journal of Faculty of Educational Sciences (JFES), 53(1), 117-156. https://doi.org/10.30964/auebfd.582502
• İnandı, Y., Özkan, S., Peker, S., & Atik, Ü. (2009). Kadın öğretmenlerin kariyer geliştirme engelleri. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(1), 77–96.
• İnandı, Y., & Gılıç, F. (2020). Öğretmenlerin kariyer engelleri ölçeğinin geliştirilmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(1), 15-31.
• İnandı, Y. ve Tunç, B. (2012). Kadın öğretmenlerin kariyer engelleri ile iş doyum düzeyleri arasındaki ilişki. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 2(2), 203-222.
• İştar, E. ve Dursun, S. (2014). Kadın çalışanların yaşamış oldukları iş aile yaşamı çatışmasının iş ve yaşam doyumu üzerine etkisi. Atatürk Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Dergisi, 28(3). https://doi.org/10.16951/iibd.25898
• Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü. (2009). Toplumsal cinsiyet eşitliği ulusal eylem planı 2008–2013 (ISBN 978-9751946089). Ankara: Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü.
• Kandemir, A. (2022). Milli Eğitim şûralarında eğitim ve okul yönetimi. Baskent University Journal of Education, 9(2), 169-179.
• Karaca, A. (2007). Kadın yöneticilerde kariyer engelleri: cam tavan sendromu üzerine uygulamalı bir araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp?id=217549
• Koyuncu Şahin, M., Esen Çoban, A. ve Korkmaz, A. (2018). Toplumsal cinsiyet eşitliği ve Türk eğitim sistemindeki yeri: okul öncesi öğretmen adaylarının gözünden. Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Dergisi (IBAD), 3(2), 735-752. https://doi.org/10.21733/ibad.457232
• Köse, A. ve İnce, S. (2022). Kadın yönetici ve öğretmenlerin kariyer engelleri. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23(3), 1717-1755.
• Kurt, N. ve Özkan, H. (2023). Annelik rolü ve mutluluk düzeyi arasındaki ilişki. YOBÜ Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 4(3), 335-343.
• Millî Eğitim Bakanlığı. (2019). 2019-2023 Stratejik Planı. T.C. Millî Eğitim Bakanlığı. https://www.meb.gov.tr/
• Mohan Bursalı, Y., ve Bayrak Kök, S. (2018). İnsan Kaynaklarında değişimin yeni yönelimi: kariyer yönetimi. Avrasya Sosyal Ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 5(3), 46-67.
• Özçatal, E. Ö. (2011). Ataerkillik, toplumsal cinsiyet ve kadının çalışma yaşamına katılımı. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 1(1), 21-39.
• Parlak, Z. (2004). Küreselleşme ve çalışma standartları. Bilgi Sosyal Bilimler Dergisi, (2), 43-90.
• Polat, Ş. (2019). Kadın Öğretmenlerde iş-yaşam dengesi ve iş performansı arasındaki ilişkinin incelenmesi. KADEM Kadın Araştırmaları Dergisi, 4(2), 187-205. https://doi.org/10.21798/kadem.2019249085
• Resmî Gazete (1981). 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu. Resmî Gazete (Sayı: 17506), 6 Kasım 1981. https://www.mevzuat.gov.tr/
• Şentürk, B. (2015). Çokuz ama yokuz: Türkiye’deki akademisyen kadınlar üzerine bir analiz. ViraVerita Dergisi, 2, 1-22.
• Türkkahraman, M. ve Şahin, K. (2010). Kadın ve kariyer. Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 2(1), 75-88.
• Türkiye Ekonomik ve Sosyal Etütler Vakfı [TESEV]. (2019). Üst düzey karar almada kadın katılımı raporu. TESEV. https://www.tesev.org.tr/
• Vural, A., Kızıltan, B., Barut, B. ve Kulaksız, S. (2015). Kadınların çalışma hayatında karşılaştığı sorunlar üzerine bir odak grup çalışması. Örgütsel Davranış Kongresi, Tokat.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2021). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.